GRUCZOŁY JAMY BRZUSZNEJ
• Zaliczamy:
• Wątrobę – hepar
• Trzustkę - pancreas
• Śledzionę - lien
WĄTROBA - HEPAR
• Jest największym gruczołem organizmu ważącym ok. 1,5kg
• Leży w prawej okolicy podżebrowej, nadpępczu i lewej okolicy podżebrowej, wewnątrzotrzewnowo
• Wyróżnia się dwie powierzchnie:
- powierzchnię przeponową, wypukłą, zwrócona ku górze w kierunku przepony
- powierzchnię trzewną, płaska zwrócona do narządów jamy brzusznej
• Obie powierzchnie są oddzielone od siebie ostrym brzegiem dolnym
BUDOWA WĄTROBY
• Na powierzchni przeponowej znajduje się więzadło sierpowate wątroby, które dzieli wątrobę na większy płat prawy i mniejszy płat lewy
• Na powierzchni trzewnej wyróżnia się 4 płaty:
- płat prawy
- płat lewy
- płat ogoniasty
- płat czworoboczny
• Do powierzchni trzewnej przylega:
- nerka i nadnercze prawe
- zgięcie prawe okrężnicy
- dwunastnica
- żołądek
• Na powierzchni trzewnej wątroby znajdują się dwie bruzdy strzałkowe:
- bruzda strzałkowa prawa – znajduje się dół pęcherzyka żółciowego i bruzda żyły głównej
- bruzda strzałkowa lewa – zawiera więzadła, które stanowią pozostałość naczyń żylnych z okresu płodowego
WNĘKA WĄTROBY
• Na powierzchni trzewnej wątroby pomiędzy płatem czworobocznym a ogoniastym znajduje się zagłębienie zwane wrotami wątroby
• Do wnęki wątroby wchodzą:
- żyła wrotna – vena portae
- tętnica wątrobowa właściwa
- splot nerwowy
• Z wnęki wychodzą:
- przewód wątrobowy wspólny
- naczynia chłonne
UNACZYNIENIE WĄTROBY
• Unaczynienie odżywcze – krew odżywczą (utlenowaną) do wątroby doprowadza tętnica wątrobowa. Jego zadaniem jest dostarczenie tlenu i odżywienie komórek wątroby.
• Unaczynienie czynnościowe – jest utworzone przez żyłę wrotną i jest związane z przechodzeniem do wątroby wchłoniętych w jelicie składników
• Obydwa krążenia zespalają się ze sobą i z obu krwiobiegów powstają wspólne żyły wątrobowe, które uchodzą do żyły głównej dolnej
ŻYŁA WROTNA – VENA PORTAE
• Prowadzi krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej (żołądka, jelit, śledziony i trzustki).
• Krew ta zawiera składniki wchłonięte w jelitach węglowodany, aminokwasy (z wyjątkiem tłuszczów), produkty rozpadu krwinek czerwonych niezbędne do produkcji żółci, limfocyty i ciała odpornościowe ze śledziony oraz hormony z trzustki, które w wątrobie dalej są przetwarzane
• Powstaje na tylnej ścianie jamy brzusznej za szyjką trzustki z połączenia : żyły krezkowej górnej z żyłą śledzionową
DROGI ŻÓŁCIOWE
• Żółć wytwarzana jest w komórkach wątrobowych i do wrót wątroby odpływa przez:
- kanaliki żółciowe
- przewodziki międzyzrazikowe
- przewodziki żółciowe
- przewód wątrobowy prawy i lewy
• Przewód wątrobowy wspólny łączy się z przewodem pęcherzykowym i powstaje:
- przewód żółciowy wspólny (ductus choledochus), który uchodzi do części zstępującej dwunastnicy na brodawce dwunastnicy większej
• Przewód pęcherzykowy doprowadza i odprowadza żółć z pęcherzyka żółciowego
PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY WSPÓLNY -DUCTUS CHOLEDOCHUS
• Biegnie w więzadle wątrobowo-dwunastniczym i wspólnie z przewodem trzustkowym uchodzi do dwunastnicy
• Ujście obu przewodów zaopatrzone jest w zwieracz, który otwiera się podczas trawienia i wówczas żółć i sok trzustkowy spływają do dwunastnicy
• Między trawieniami, gdy w dwunastnicy nie ma pokarmów, zwieracz zamyka się, a nadmiar żółci produkowanej przez wątrobę odpływa do pęcherzyka żółciowego
PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY – VESICA FELLEA
• Leży na powierzchni trzewnej wątroby w dole pęcherzyka żółciowego
• Składa się z:
- dna
- trzonu
- szyjki, która przedłuża się w przewód pęcherzykowy
• Czynność pęcherzyka żółciowego polega na:
- magazynowaniu żółci
- zagęszczaniu żółci
CZYNNOŚĆ WĄTROBY
• Spełnia w ustroju funkcje: metaboliczne (metabolizm węglowodanów tłuszczów i białek), wydzielnicze oraz krążeniowe
• Udział w przemianie węglowodanów polega na syntetyzowaniu i magazynowaniu glikogenu z cukrów prostych dostarczanych przez żyłę wrotną oraz przemianie cukrów złożonych na cukry proste
• Udział w przemianie białkowej polega na syntetyzowaniu z aminokwasów białek osocza krwi (albumin, części globulin), wytwarza czynniki krzepnięcia krwi (fibrynogen, protrombinę) oraz mocznik
• Synteza kwasów tłuszczowych i cholesterolu
• Odtruwanie organizmu przez wychwytywanie z krwi i przekształcanie substancji toksycznych w związki nieczynne, które następnie są wydalane z moczem
• Przetwarza produkty rozpadu hemoglobiny w barwniki żółciowe
• Wydziela żółć niezbędną do trawienia tłuszczów
• Bierze udział w magazynowaniu witamin (A,D,B12), żelaza oraz magazynowanie i rozkład niektórych hormonów
• Bierze udział w regulacji ilości krwi krążącej
ŻÓŁĆ
• Wydzielina komórek wątrobowych; gęsta, lekko zasadowa, ciągliwa ciecz o barwie żółtobrunatnej
• Ilość wytwarzanej żółci na dobę wynosi ok. 1,5l
• W skład żółci wchodzą: kwasy żółciowe, barwniki żółciowe, substancje śluzowe, małe ilości cholesterolu, lipidów, kwasów tłuszczowych oraz związki nieorganiczne
• Bierze udział w trawieniu przez emulgowanie tłuszczów co ułatwia działanie lipazie, ułatwia wchłaniania kwasów tłuszczowych oraz neutralizuje kwaśną miazgę pokarmową
• W czasie trawienia pokarmów w jelicie cienkim żółć bezpośrednio odpływa do dwunastnicy natomiast w okresach pomiędzy trawieniem pokarmów żółć gromadzi się w pęcherzyku żółciowym
• Zaburzenia w odprowadzaniu żółci do przewodu pokarmowego powoduje przenikanie składników żółci do krwi i tkanek, prowadząc do żółtaczki
TRZUSTKA - PANCREAS
• Leży na tylnej ścianie jamy brzusznej wysokości I i II kręgu lędźwiowego do przodu od kręgosłupa i ku tyłowi od żołądka, między pętlą dwunastnicy, która obejmuje głowę trzustki a śledzioną, do której sięga ogon trzustki.
• Położona jest wtórnie zaotrzewnowo w okolicy nadpępcza i podżebrowej lewej
• Powierzchnia tylna trzustki sąsiaduje
- żyłą główną dolną, żyłą wrotną, aortą brzuszną
- nerką i nadnerczem lewym
• Powierzchnia przednia przylega do ściany tylnej żołądka
BUDOWA TRZUSTKI
- głowy
- szyjki
- ogona
• Posiada przewód trzustkowy, który uchodzi do części zstępującej dwunastnicy na brodawce większej i prowadzi sok trzustkowy
CZYNNOŚĆ TRZUSTKI
• Spełnia rolę gruczołu, o wydzielaniu zewnętrznym produkującym sok trzustkowy (ok.2l. na dobę) oraz gruczołu wewnątrzwydzielniczego, wytwarzającego hormony
• Sok trzustkowy alkalizuje kwaśną treść pokarmową dostającą się z żołądka do dwunastnicy oraz wydziela do dwunastnicy enzymy trawienne (nieaktywne), które są aktywowane w dwunastnicy
- trypsynę rozkładającą białka
- amylazę rozkładającą cukry złożone
- lipazę rozkładającą tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol
• Jako gruczoł wewnątrzwydzielniczy wytwarza dwa hormony – insulinę i głukagon
ŚLEDZIONA - LIEN
• Jest największym gruczołem układu chłonnego, leżącym w okolicy podżebrowej lewej pomiędzy IX a XI żebrem. Długa oś śledziony przebiega wzdłuż X żebra
• Położona jest wewnątrzotrzewnowo
ŚLEDZIONA - BUDOWA
• Posiada:
- powierzchnię przeponową, wypukłą zwróconą do przepony
- powierzchnię trzewną zwróconą do narządów jamy brzusznej: żołądka, lewej nerki i do lewego zgięcia okrężnicy Znajduje się także wnęka śledziony, do której wchodzi tętnica śledzionowa i wychodzi żyła śledzionowa oraz do wnęki przylega ogon trzustki
• W miąższu śledziony wyróżniamy:
- miazgę czerwoną
- miazgę białą (grudki limfatyczne)
CZYNNOŚĆ ŚLEDZIONY
• Jest magazynem krwi
• W miazdze czerwonej odbywa się proces rozpadu krwinek czerwonych oraz rozkład hemoglobiny
• Miazga biała jest miejscem powstawania i rozpadu limfocytów
• Wytwarza ciała odpornościowe i niszczy drobnoustroje
sysl