Ocena_opisowa_nauczanie_zintegrowane-MP.doc

2

OCENA OPISOWA W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM DZIECKA W KLASIE II

Wstęp

Pierwsza klasa szkoły podstawowej stanowi pomost między wiekiem przedszkolnym, a szkolnym. Ten okres niesie ze sobą nowe zadania rozwojowe, które dziecko musi zrealizować, by poradzić sobie z oczekiwaniami zarówno rodziców, jak i szkoły.

              O funkcjonowaniu uczniów w klasie pierwszej D. Gaul pisze, że „przekroczenie progu szkolnego oznacza dla dziecka wejście w nową, skomplikowaną sytuację. Stopniowe zwiększenie wymagań (...) stawia je przed modyfikacją zachowania. Zmiany te mogą służyć jego dalszemu rozwojowi poznawczemu oraz społecznemu. Wymagania stawiane dziecku nie mogą jednak przekraczać jego możliwości, muszą uwzględniać specyfikę jego rozwoju psychoruchowego”.[i]

              Już od pierwszej klasy, dla niektórych dzieci, szkoła staje się miejscem stresującym. Obserwowany jest u pierwszoklasistów wzrost zaburzeń wegetatywnych będących reakcją na rozpoczęcie nauki w szkole. Obserwuje się także obniżenie samopoczucia psychofizycznego w związku z niedostatecznym poziomem ich osiągnięć szkolnych. Niektóre formy oceniania stają się dla dzieci źródłem stresu.

              Jakość szkolnego startu każdego pierwszoklasisty będzie zależeć od dojrzałości szkolnej. Należy zadbać o to, by rozpoczęcie nauki było dla dziecka tylko przejściową sytuacją trudną, a nie zdarzeniem kryzysowym, wywierającym głębszy wpływ na jego rozwój.

              Nieodłącznym elementem pracy dydaktyczno-wychowawczej jest ocenianie dziecka w każdym dniu jego pobytu w szkole. Dzieje się to zarówno w sposób jawny, jak i utajniony. Ocenianie jawne ma miejsce wtedy, gdy świadomie przekazujemy uczniowi opinię na temat jego wiedzy, umiejętności, prezentowanych zachowań. Często jednak występuje też ocenianie utajnione, nie zawsze uświadamiane nawet przez oceniającego. Polega ono na wyrażaniu swoich opinii, sądów, myśli poprzez zachowania niewerbalne, których wyrazem jest odpowiednia tonacja głosu, gesty, mimika.

              Ocenianie towarzyszy nam przez całe życie i odgrywa istotną rolę. Wpływa na poczucie własnej wartości, akceptację samego siebie, pozwala budować obraz swojej osoby w oczach innych, którzy nas postrzegają i oceniają. Ważne jest, aby ocenianie przebiegało w atmosferze pozbawionej lęku, wolnej od uprzedzeń, by nie było sposobem na chwilowe odreagowanie emocji.

              Ocenianie postępów ucznia w nauce jest bardzo trudne dla nauczyciela. Wymaga od niego dużego doświadczenia i rzetelności. Nauczyciel nieustannie obserwuje rozwój ucznia, systematycznie kontroluje jego postępy edukacyjne.

              Wybrałam temat Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej, ponieważ jest to problem bardzo aktualny i budzący wiele niepokojów, zarówno wśród nauczycieli  klas I – III, jak i rodziców i samych uczniów. Poprzez analizę problemu oraz konkretne przykłady, chciałam przybliżyć te zagadnienia. Mam nadzieję, że moja praca wyjaśni wiele wątpliwości, które mają nauczyciele nauczania zintegrowanego na poziomie klas I – III.

              Praca zawiera wstęp, dwa rozdziały, zakończenie – wnioski oraz aneks i bibliografię. W rozdziale I przedstawiam Teoretyczną analizę oceny opisowej w świetle współczesnej literatury nauk pedagogicznych i społecznych. W rozdziale II zawarłam część praktyczną czyli Ocenę opisową uczniów klasy II, a więc ocenę opisową bieżącą – wskaźniki, przykłady, karty szkolnych osiągnięć uczniów oraz semestralną i końcoworoczną ocenę opisową.

W zakończeniu podsumowałam swoje rozważania na temat oceny opisowej w nauczaniu zintegrowanym.

ROZDZIAŁ 1

TEORETYCZNA ANALIZA OCENY OPISOWEJ W ŚWIETLE WSPÓŁCZESNEJ LITERATURY NAUK PEDAGOGICZNYCH I SPOŁECZNYCH

1.1.              Pojęcia i definicje oceny opisowej

Na mocy rozporządzenia MEN z dnia 19 kwietnia 1999 r. (Dz. U. Nr 41 poz. 413[1]) weszła w życie ocena opisowa w nauczaniu zintegrowanym. Ta propozycja oceniania wypływa ze znajomości rozwoju dziecka na tym etapie. Pozwala spojrzeć na szkołę z perspektywy dziecka, a więc:

-          jako na miejsce, w którym można coś dostać, zdobyć wiedzę o świecie, o samym sobie, rozwinąć różnorodne umiejętności, wzbogacić swoje dotychczasowe doświadczenia;

-          w drugiej dopiero kolejności, jako na miejsce, w którym oczekuje się od dziecka „dawania”, ujawniania swojej dotychczasowej wiedzy, wykorzystania dotąd nabytych umiejętności.

Ważne jest, aby oferta rzeczywiście była trafna, a pomoc skuteczna. Toteż należy stworzyć takie warunki, by dziecko mogło ujawniać swój dotychczasowy zasób wiedzy i umiejętności. Oznacza to konieczność wychodzenia w całym procesie uczenia „od dziecka”, od jego rozwojowych potrzeb (dokładniej – potrzeb fazy rozwojowej, w której aktualnie się ono znajduje), od znajomości jego perspektywy ujmowania prawidłowości rządzących otaczającym je także światem, od poznania jego sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach, od poznania kontekstu społecznego, w którym żyje, działa, rozwija się.3

Ze znajomości rozwoju dziecka wynika rola nauczyciela, która sprowadza się według A. Brzezińskiej do:

-          zwiększania u dziecka wiedzy i umiejętności, i jednocześnie poczucia własnej kompetencji,

-          rozwijania się i wzmacniania poczucia własnej wartości, opartego na realistycznej ocenie własnych możliwości,

-          wzmacniania tendencji do uczenia się metodą kolejnych prób i poszukiwań oraz poprawiania własnych błędów,

-          ujawniania u dzieci tendencji do samodzielnego podejmowania zaplanowanego działania,

-          wzmacniania tendencji do samooceniania się,

-          rozwijania się potrzeby współdziałania z innymi osobami, udzielania im pomocy i korzystania z ich pomocy.4

A. Brzezińska5 twierdzi, że ocenianie możemy uznać za DOBRE, gdy dostarcza informacji zwrotnych, płynących od innych ludzi, a także od samego siebie. Od najwcześniejszego dzieciństwa dostarczane są dziecku informacje zwrotne np.: ładnie jesz, brawo, ale inaczej trzymaj łyżkę, itp. Są one potrzebne, gdyż tylko wtedy możliwe jest wprowadzenie zmian do sposobów działania. O takim sposobie oceniania szczególnie powinni pamiętać nauczyciele nauczania zintegrowanego, gdyż jest on zrozumiały dla każdego ucznia i niestresujący.

Informacje zwrotne muszą być uczciwe. Jeżeli dziecko podczas wypowiedzi ustnej, na przykład, często powtarza pewne wyrazy, a otrzymuje od nauczyciela informację „dziękuję, dobrze”, to nie doskonali następnych wypowiedzi, ponieważ nie ma świadomości popełnianych błędów.

Poprzez DOBRE OCENIANIE nauczyciel powinien też pomagać uczniowi uruchamiać własną refleksję nad sobą; nad swoim sposobem działania, nad efektem swojego działania i w kontekście tego – nad udoskonaleniem sposobów działania.

              DOBRE OCENIANIE wymaga jasno sformułowanych kryteriów, które bierzemy pod uwagę, analizując proces działania dziecka i uzyskany przez nie efekt.

Nowego spojrzenia w związku z tym wymaga precyzowanie oczekiwań wobec dziecka, które są podstawą jego oceny. Nie mogą one wynikać tylko z programu nauczania, jak było do niedawna. Nauczyciel określa je na podstawie znajomości rozwoju dziecka i jego możliwości oraz wymogów określonych w realizowanym programie nauczania.

W zreformowanym systemie oświaty programy nauczania nie są już dokumentami; nie musimy więc za obligatoryjne uważać osiągnięcie przez każde dziecko wszystkich zapisanych w nich celów. Traktujemy je bardziej jako pomoc ułatwiającą podejmowanie działań na rzecz rozwoju dziecka. To do poziomu rozwoju dziecka należy dostosować program nauczania, a nie odwrotnie.

Schemat nr 16

              „Ocenianie jest to proces gromadzenia danych o zachowaniu i osiągnięciach edukacyjnych dziecka; to proces sprawdzania i orzekania, jak się ma faktyczny rozwój dziecka do rozwoju zakładanego w realizowanym programie edukacji. Ocenić ucznia, to dać jak najpełniejszą informację o jego aktywności, postępach, trudnościach, specjalnych uzdolnieniach i zainteresowaniach.

              Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w całościowym, harmonijnym rozwoju. Zatem, przedmiotem oceniania szkolnego czynimy postępy w rozwoju ucznia.

Schemat nr 2

Przedmiot oceny: całościowy rozwój dziecka

              Ocena opisowa to ustne lub pisemne poinformowanie o postępach ucznia; o tym jak wykonał zadania, przy czym najpierw podkreślamy w niej to, co uczeń wykonał dobrze, a później wskazujemy niedociągnięcia i sposób ich poprawy.

              Ocena opisowa nie jest celem samym w sobie. Ma ona dostarczyć informacji: uczniowi – nauczycielowi – rodzicom.

NAUCZYCIELOWI

-          dostarcza informacji na jakim poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym, czy stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.

UCZNIOWI

-          dostarcza informacji o efektach jego szkolnej aktywności i wskazówek, jak pokonywać napotkane trudności;

-          motywuje do dalszego wysiłku;

-          zachęca do samooceny;

-          umacnia wiarę we własne możliwości.

RODZICOM

-          dostarcza rzetelnej, szczegółowej informacji o ich dziecku, na podstawie której będą mogli w porę podejmować właściwe działania na rzecz jego dalszego, prawidłowego rozwoju.

Ocenianie jest procesem ciągłym, bo ciągły jest rozwój ucznia, ale jak głosi przysłowie: „zbyt częste zaglądanie do garnka nie przyspiesza wrzenia” – zachowajmy więc umiar.

Uczeń musi mieć czas na spokojną pracę w sobie właściwym tempie; czas na przemyślenia. Ma też prawo do pomyłek, błędów, powtórzeń, powrotów do punktu wyjścia. Ponaglenie nic tu nie da, ale zachęta, pochwała, życzliwa wskazówka udzielona w porę – mogą dać wiele.

Wyróżniamy następujące terminy uwarunkowane rodzajem oceny opisowej:

·         wstępna ocena rozwoju ucznia i jego możliwości,

·         ocena bieżąca (ciągła),

·         ocena podsumowująca: semestralna, końcoworoczna.

Wstępna diagnostyczna ocena rozwoju i możliwości dziecka wstępującego do szkoły

·         dokonujemy jej w klasie I na początku września;

·         dostarcza informacji o indywidualnych możliwościach i poziomie rozwoju fizycznego, społeczno-emocjonalnego dziecka oraz rozwoju jego funkcji poznawczo-motorycznych, warunkujących osiąganie sukcesów w edukacji szkolnej;

·         jest podstawą do wypracowania przez nauczyciela systemu pracy zapewniającego każdemu dziecku maksymalny rozwój.

Ocena bieżąca

·         odbywa się każdego dnia w trakcie zajęć szkolnych;

·         polega na stałym informowaniu ucznia o jego zachowaniu i postępach;

...