XX. MOWA POŻEGNALNA.pdf

W Jego ranach

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd320.htm

XX. MOWA POŻEGNALNA

Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który go uprawia. Każdą

latorośl, która we Mnie nie przynosi owocu, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza,

aby przynosiła owoc obfitszy. Wy już jesteście czyści dzięki słowu, które wypowiedziałem do

was. Wytrwajcie we Mnie, a Ja będę trwał w was. Podobnie jak latorośl nie może przynosić

owocu sama z siebie — o ile nie trwa w winnym krzewie — tak samo i wy, jeżeli we Mnie

trwać nie będziecie. Ja jestem krzewem winnym, wy — latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja

w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie możecie uczynić. Ten, kto we

Mnie nie trwa, zostanie wyrzucony jak winna latorośl i uschnie. I zbiera się ją, i wrzuca do

ognia, i płonie. Jeżeli we Mnie trwać będziecie, a słowa moje w was, poproście, o cokolwiek

chcecie, a to wam się spełni. Ojciec mój przez to dozna chwały, że owoc obfity przyniesiecie

i staniecie się moimi uczniami.

Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Wytrwajcie w miłości mojej! Jeśli

będziecie zachowywać moje przykazania, będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja

zachowałem przykazania Ojca mego i trwam w Jego miłości. To wam powiedziałem, aby

radość moja w was była i aby radość wasza była pełna. To jest moje przykazanie, abyście się

wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem. Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś

życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. Wy jesteście przyjaciółmi moimi, jeżeli czynicie to,

co wam przykazuję. Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale

nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca

mego. Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli

i owoc przynosili, i by owoc wasz trwał — aby wszystko dał wam Ojciec, o cokolwiek Go

prosicie w imię moje. To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali (J 15, 1–17).

1. Trwanie w miłości Jezusa

W wielkiej mowie pożegnalnej Jezus wyjaśnia, iż jedność pomiędzy Nim a Jego uczniami

polega na jedności miłości. Z jednej strony uczniowie powinni pozostawać w Jego miłości,

z drugiej zaś strony winni kochać się wzajemnie, jak Jezus ich ukochał. Miłość wzajemna

uczniów ma swoje źródło we wspólnym ich uczestnictwie w miłości Chrystusa.

W czasie tych ostatnich godzin, które Jezus spędza z uczniami, zapewnia ich, że Jego miłość

do nich będzie trwała wiecznie. To właśnie miłość stała się źródłem silnych i bardzo bliskich

więzi pomiędzy Jezusem a uczniami. Ona inspirowała ich wzajemne relacje podczas całego

publicznego życia.

Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem — mówi Jezus. Ojciec niebieski kocha

swojego Jednorodzonego Syna miłością nieskończoną. Ta właśnie miłość określa ich wzajemne

relacje. Jest ona tak wielka, iż owocem tej miłości jest trzecia Osoba Boska — Duch Święty.

Tę samą miłość, którą Ojciec okazuje Synowi, Syn okazuje swoim uczniom. Miłość Ojca do

Syna posiada swoje przedłużenie we wszystkich czynach i w całym nauczaniu Jezusa.

Miłość, o której mówi Jezus to przede wszystkim więź. W łonie Trójcy Świętej jest to więź

nierozerwalna , nieskończona, Boska więź. Wytrwajcie w miłości mojej — te słowa są

wezwaniem do zachowania trwałej więzi uczniów ze swoim Mistrzem na wzór owej Boskiej

więzi Syna z Ojcem w Duchu Świętym.

Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem — te słowa Jezusa nie wyrażają jedynie

jakiegoś porównania. Miłość Jezusa do uczniów ma tę samą naturę, co miłość Ojca do Syna.

Jezus kocha swoich uczniów miłością właściwą tylko Bogu. Tak więc uczniowie uczestniczą

w sposób rzeczywisty w Boskiej miłości Syna do Ojca.

1 z 5

20110303 19:22

W Jego ranach

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd320.htm

w sposób rzeczywisty w Boskiej miłości Syna do Ojca.

Porównanie jedności pomiędzy uczniami a Jezusem do więzi łączącej winne latorośle

z krzewem dobrze podkreśla naturę ich wzajemnej relacji. Latorośle posiadają to samo życie,

co krzew winny. Życiem krzewu winnego — życiem Chrystusa, jest miłość Jego Ojca. Życiem

latorośli — Jego uczniów jest również ta miłość Ojca, którą On otrzymuje od Niego.

Życie chrześcijańskie polega na przyjęciu miłości, którą Chrystus okazuje uczniom oraz na

wytrwaniu w niej do końca: Wytrwajcie w miłości mojej — mówi Jezus. Miłość Jezusa do

swoich uczniów nie jest jednorazowym aktem woli, nie jest doświadczeniem przemijającym.

Jest to miłość wieczna, miłość stała, jak wieczna i stała jest miłość Ojca do Jego

Jednorodzonego Syna. Ponieważ Syn wiecznie trwa w miłości swojego Ojca a Ojciec w miłości

do Syna, również uczeń Jezusa winien wiecznie trwać w miłości swojego Mistrza. Podkreślenie

trwania, podkreślenie wytrwania w miłości Boga jest cechą charakterystyczną Ewangelii Jana.

Jan podkreśla tę prawdę także w swoich listach: Poznajemy, że my trwamy w Nim, a On w nas,

bo udzielił nam ze swego Ducha (1 J 4, 13). To zdanie brzmi jak echo Księgi Mądrości: Wierni

w miłości będą przy Nim trwali (Mdr 3, 9) oraz echo wielkiej mowy eucharystycznej: Kto

spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie a Ja w nim (J 6, 56).

Trwanie — pozostawanie w Chrystusie wyraża jakby definicję chrześcijanina, ucznia Jezusa:

Jeżeli trwać będziecie w nauce mojej, będziecie prawdziwymi uczniami moimi (J 8, 31).

Prawdziwy uczeń to ten, który przylega całkowicie do swojego mistrza.

Aby trwanie w Chrystusie było możliwe otrzymujemy wiele darów: dar Ducha Świętego (1 J 4,

13), dar namaszczenia (1 J 2, 27), dar Agape — miłości (1 J 3, 17; 4, 16), ziarno słowa Bożego

(1 J 3, 9). Ktoś, kto nie trwa w Chrystusie nie może dokonać niczego: Beze Mnie nic nie

możecie uczynić (J 15, 5). Ta jedność Jezusa z Jego uczniem jest tak bliska i intymna, iż

wyraża się ona w jakimś wzajemnym przenikaniu. To samo wyrażenie, którego używa się na

określenie trwania uczniów w Chrystusie, służy również do objawienia trwania Ojca w Synu:

Czy nie wierzysz, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie? Słów tych, które wam mówię, nie

wypowiadam od siebie. Ojciec, który trwa we Mnie, On sam dokonuje tych dzieł. Wierzcie

Mi, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie. Jeżeli zaś nie — wierzcie przynajmniej ze względu

na same dzieła (J 14, 10–11).

Jeżeli działalność uczniów ma wydać owoce, to winni oni trwać w miłości Jezusa. To trwanie

zakłada całkowite posłuszeństwo, ducha ofiary i oddanie siebie na służbę. Owocność miłości

uczniów, płodność ich miłości przewyższa owocność innych charyzmatów i darów. Owoce

miłości są trwalsze niż owoce wiary i nadziei. Stąd też św. Paweł powie: Tak więc trwają

wiara, nadzieja, miłość — te trzy: z nich zaś największa jest miłość (1 Kor 13, 13).

Jeżeli jednak zasadnicza inicjatywa w miłości należy do Mistrza, powstaje pytanie: jak

wytrwać w tej miłości? Jezus odpowiada: Jeśli będziecie zachowywać moje przykazania,

będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja zachowałem przykazania Ojca mego i trwam

w Jego miłości . Już Stary Testament nauczał, że wierność i posłuszeństwo Bogu łączy się

ściśle z miłością. Kochać Boga to oddać Mu się całkowicie poprzez posłuszeństwo i służbę.

Św. Augustyn komentując te słowa Jana pisze: Czy to miłość sprawia zachowanie przykazań,

czy też zachowanie przykazań prowadzi do miłości? Ale przecież nikt nie wątpi, że miłość jest

pierwsza. Nie ma możliwości zachowania przykazań ten, kto nie kocha. Kiedy Jezus mówi

słowa: Jeśli będziecie zachowywać moje przykazania, będziecie trwać w miłości mojej ,

wskazuje nie na to, skąd pochodzi miłość, ale na to, co jest sprawdzianem miłości. Poprzez te

słowa Jezus chce jakby powiedzieć: Nie sądźcie, że pozostajecie w mojej miłości, jeżeli nie

zachowujecie moich przykazań. Jeżeli je zachowujecie, to będzie to dowodem, że w niej

trwacie. Niech się nikt nie wynosi, że kocha Boga, jeżeli nie zachowuje Jego przykazań .

Słowo przykazanie jest tu może niezbyt precyzyjne. Nie chodzi bowiem o przepis, o jakąś

normę prawną czy moralną, która winna być zachowana, ale chodzi o pełnienie woli,

2 z 5

20110303 19:22

W Jego ranach

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd320.htm

normę prawną czy moralną, która winna być zachowana, ale chodzi o pełnienie woli,

o pełnienie upodobań i pragnień kochanej osoby. Jezus określa, w jaki sposób mamy zachować

Jego przykazania: Jak Ja zachowałem przykazania Ojca mojego i trwam w Jego miłości .

Jedynym przykazaniem Jezusa danym Mu przez Ojca było wykonanie Jego woli: Moim

pokarmem jest wypełnić wolę Tego, który Mnie posłał, i wykonać Jego dzieło (J 4, 34);

A Ten, który Mnie posłał, jest ze Mną; nie pozostawił Mnie samego, bo Ja zawsze czynię to,

co się Jemu podoba (J 8, 29).

Całe życie Jezusa w szarej codzienności, jak i we wszystkich szczytowych momentach życia:

na górze kuszenia, na Górze Przemienienia, na Górze Oliwnej, na Kalwarii, na górze

Wniebowstąpienia, było nakierowane na zachowania woli Jego Ojca. Ponieważ Jezus

całkowicie oddał się wypełnieniu woli Ojca, dlatego też doświadczał w pełni Jego miłości:

Dlatego miłuje Mnie Ojciec, bo Ja życie moje oddaję, aby je potem znów odzyskać (J 10, 17).

Szczytowym punktem wypełnienia woli Ojca była śmierć na krzyżu, którą Jezus przyjmuje

dobrowolnie.

Nakaz zachowania przykazań nie jest bynajmniej nakładaniem na uczniów jedynie ciężarów

życia. Jest to raczej objawienie im sekretu pełnej i czystej radości: To wam powiedziałem, aby

radość moja w was była i aby radość wasza była pełna . Duszę Jezusa wypełnia radość.

Radość jest tajemnicą Syna Człowieczego. I choć jest Człowiekiem udręczenia i boleści , to

jednak trwa także w radości. Radością Jezusa jest Jego trwanie w Ojcu, Jego miłosna

przynależność i oddanie się Mu. Radość Jezusa jest owocem spełnienia zbawczej misji

arcykapłana i pasterza, który oddaje swoje życie za owce. Jezus doświadcza w ten sposób

słów, które sam wypowiedział: Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu (Dz 20, 35).

Jezus przed swoim odejściem przekazuje uczniom sekret doskonałej radości. Polega ona na

trwaniu w Jego miłości oraz zachowaniu Jego przykazań. Jezus pragnie bowiem, aby Jego

własna radość stała się radością uczniów, aby doświadczyli w pełni Jego radości kochania

i radości trwania w miłości.

Podobnie jak uczniowie Jezusa trwają w Jego miłości, tak samo winni trwać również w Jego

radości. Jezus życzy sobie, aby radość tych, którzy do Niego należą była pełna . Nie wyraża

tego życzenia jakby mimochodem, ale ukazuje ono ostatnią wolę Jezusa, którą powtórzy

kilkakrotnie w swojej pożegnalnej mowie (J 16, 24; 17, 13). Pełna radość łączy się ściśle

z trwaniem w miłości. Radość i miłość są bowiem owocami tego samego Ducha (por. Ga 5,

22). Od momentu przylgnięcia do Jezusa Jego uczeń jest szczęśliwy, trwa w radości. Całe jego

życie upływa w miłosnej wierności, pogłębia tę radość, powiększa ją aż do momentu wejścia

do radości wiecznej, radości oglądania Boga twarzą w Twarz.

2. Trwanie we wzajemnej miłości

I choć w całym przemówieniu Jezus wiele razy akcentuje radość, to jednak wyczuwa On

atmosferę smutku uczniów spowodowaną zbliżającym się rozstaniem z ich umiłowanym

Mistrzem. Jezus nie ukrywa, że niedługo już odejdzie: Dzieci, jeszcze krótko jestem z wami (J

13, 33). Mówi o tej prawdzie bardzo serdecznie, ciepło. Zwraca się do uczniów jak dobry

ojciec zwraca się do dzieci, kiedy wyjeżdża na dłuższy czas.

W sytuacji rozstania Chrystus pozostawia swoim uczniom ważne zadanie do spełnianie, które

będzie dla nich pociechą w ich smutku: Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie

miłowali tak, jak Ja was umiłowałem: żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie. Po tym

wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali (J 13, 34–35).

Jest to testament Jezusa dany uczniom. Testament w dosłownym znaczeniu, wyraża bowiem

Jego ostatnią wolę. Ta ostatnia wola Jezusa ma być dla Jego uczniów umocnieniem i źródłem

pocieszenia po odejściu Mistrza z tej ziemi. Wypełnienie jej gwarantuje im nie tylko pełne

spotkanie z Jezusem w przyszłości, ale przede wszystkim Jego nieustanną obecność pośród

uczniów.

3 z 5

20110303 19:22

W Jego ranach

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd320.htm

uczniów.

Nakaz miłości braterskiej jest czymś więcej niż jakąś ogólną zachętą, ogólnym poleceniem

danym uczniom. Jest to nowa ekonomia zbawienia. Jezus w ten sposób ustanawia nową

moralność. Tym nowym przykazaniem Jezus określa nowy charakter wspólnoty, która będzie

się gromadzić odtąd w Jego imię. Jezus definiuje styl życia wspólnoty i styl życia każdego z jej

członków.

Nowe przykazanie najszerzej nam opisał i najgłębiej zinterpretował św. Jan Ewangelista. Mając

duszę mistyka , będąc umiłowanym uczniem Jezusa, wczuł się dogłębnie w pragnienia

Jezusowego serca. Nowe przykazanie św. Jan przytacza i komentuje wielokrotnie w swoich

listach: A przykazanie zaś Jego jest takie, abyście (...) miłowali się wzajemnie tak, jak nam

nakazał. Kto wypełnia Jego przykazania, trwa w Bogu, a Bóg w nim (1 J 3, 23–24). Jeden

z Ojców Kościoła przytacza znamienny fakt z życia św. Jana Ewangelisty. Kiedy św. Jan

będąc starcem nie mógł chodzić o własnych siłach na spotkania eucharystyczne, jego

uczniowie przynosili go. Na spotkaniach tych św. Jan powtarzał nieustannie jedno zdanie: Nasz

Pan powiedział, synaczkowie, miłujcie się nawzajem . Uczniowie jego znużeni nieustannym

słuchaniem tych samych słów powiedzieli mu pewnego razu: Mistrzu, przypomnij nam także

inne słowa naszego Pana . Wówczas św. Jan odpowiedział: Synaczkowie moi, jeżeli te słowa

zachowacie, wszystkie zachowacie .

Św. Paweł określa to nowe przykazanie jako prawo Chrystusa: Jeden drugiego brzemiona

noście i tak wypełnijcie prawo Chrystusowe (Ga 6, 2). Stary Testament nakazywał miłość

bliźniego. Jezus rozciągnął to przykazanie na wszystkich ludzi, także na nieprzyjaciół: Miłujcie

waszych nieprzyjaciół; dobrze czyńcie tym, którzy was nienawidzą (Łk 6, 27).

Opuszczając zaś swoich uczniów nakazuje im kochać się wzajemnie tak, aby ich miłość była

znakiem rozpoznawczym przynależności do wspólnoty wyznającej wiarę w Mistrza. Ta miłość

wzajemna jest miłością szczególną. Ona wyznacza granice Kościoła, Oblubienicy Chrystusa.

Miłość wzajemna ma wartość tylko wówczas, gdy wzoruje się na miłości Chrystusa.

Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem (J

13, 34). Sposób okazania przez Chrystusa miłości swoim uczniom charakteryzuje

i jednocześnie określa tę miłość, którą oni winni sobie świadczyć wzajemnie. Umycie nóg jest

przykładem, w jaki sposób uczniowie mają się kochać między sobą: Dałem wam bowiem

przykład, abyście i wy tak czynili, jak Ja wam uczyniłem (J 13, 15).

Wszyscy są zgodni, iż w określeniu jak Ja was umiłowałem nie chodzi o intensywność miłości.

Nikt nie jest zdolny kochać z taką siłą i tak bezinteresownie, jak Jezus. Nasza miłość jest

jedynie odbiciem miłości Chrystusa. Odbicie światła jest zawsze słabsze od samego źródła.

Jak Ja was umiłowałem — określa jakość naszej miłości. Jakość zaś ma tę samą naturę, co

miłość Chrystusa. Uczniowie mają naśladować swojego Mistrza w oddaniu się braciom i

w służbie, aż do ofiary z życia: Jeżeli Chrystus umarł za nas, to i my także winniśmy oddać

życie za braci (1 J 3, 16). Określenie jak Ja was umiłowałem wskazuje także na zależność

miłości braterskiej uczniów od miłości Mistrza. Miłość braterska między uczniami będzie

zawsze jedynie udziałem w miłości, którą Mistrz ich obdarza, będzie dzieleniem się

doświadczeniem miłości Mistrza.

Podobieństwo miłości braterskiej uczniów i miłości Jezusa, ma wartość teologalną. Miłość

między uczniami jest jakby przedłużeniem Agape Chrystusa. Miłość pomiędzy chrześcijanami

zdecydowanie różni się od każdej innej ludzkiej tylko miłości . W określeniu jak Ja was

umiłowałem nie chodzi bowiem o jakieś zewnętrzne podobieństwo, ale o identyczność.

Podobieństwo miłości braterskiej uczniów do miłości Jezusa posiada charakter wewnętrzny.

Przykład Jezusa jest jednocześnie normą i podstawą miłości wzajemnej uczniów. Wzajemna

miłość uczniów nie może być różna od miłości Jezusa wobec nich, ponieważ oni w niej

uczestniczą. Oto dlaczego miłość braterska chrześcijan jest świadectwem, a nawet —

moglibyśmy tak powiedzieć — jest dowodem miłości Chrystusa do nich. Każdy kto kocha

4 z 5

20110303 19:22

W Jego ranach

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd320.htm

moglibyśmy tak powiedzieć — jest dowodem miłości Chrystusa do nich. Każdy kto kocha

swojego brata tą miłością, którą wcześniej okazał mu Chrystus, musi sobie zadać pytanie,

z jakiego źródła czerpie siły, aby kochać w ten sposób.

Mahatma Gandhi, hinduista, zapoznawszy się z życiem wielkiego misjonarza trędowatych, bł.

ojca Damiana de Veuster, napisał: Świat wielkiej polityki i codzienna prasa niewielu zna

bohaterów, których można by postawić w jednym szeregu z ojcem Damianem z Molokai.

Z pewnością warto zadać sobie trud dotarcia do źródeł, z których tak wiele bohaterstwa

wzięło początek . Podobne zdziwienie budzi dzisiaj miłość Matki Teresy i jej sióstr do

najbardziej opuszczonych i najbiedniejszych. Źródłem, z którego bierze początek bohaterstwo

każdej miłości, jest miłość Jezusa do swojego Ojca, do uczestnictwa w której zaprasza swoich

uczniów. Źródłem bohaterskiej miłości ojca Damiana, ojca Bejzyma, Brata Alberta, ojca

Kolbego, Matki Teresy i wielu innych jest ich miłosna więź z Jezusem.

Uczniowie Jezusa, dzięki miłości wzajemnej mogą w pełni ukazać światu miłość Boga do całej

ludzkości, a w niej do każdego pojedynczego człowieka. Świat nie jest zdolny bezpośrednio

dostrzec, poznać miłości Boga, gdyż nie słucha Jego Jedynego Syna Jezusa Chrystusa. Świat

może natomiast poznać miłość Boga za pośrednictwem uczniów Jezusa. Wzajemna miłość ma

być dla świata znakiem rozpoznawczym przynależności do Chrystusa, a w Jezusie do Ojca.

Jeżeli jednak wszyscy mają rozpoznać uczniów Jezusa po ich wzajemnej miłości, to miłość ta

winna być bardzo czytelna, winna wyrazić się w czytelnych znakach. Miłość ta nie może być

chwiejna, niestała, zmienna. W świecie, który żyje nienawiścią, a przynajmniej obojętnością,

uczniowie świadczący sobie wzajemnie miłość będą natychmiast się wyróżniać. Uczniowie nie

mogą jednak skupiać swojej uwagi na sobie. Ich postawa wobec siebie wzajemnie i wobec

świata ma być przejrzysta. Byłoby to wbrew miłości, gdyby szukali podziwu i pochwały tylko

dla siebie. Kochając siebie wzajemnie mają jednak przyciągać świat do Tego, który uzdolnił

ich do takiej miłości; mają przyciągnąć świat do źródła miłości. Swoją wzajemną miłością

uczniowie Jezusa dają światu obietnicę: Jeżeli przyjmiecie Jezusa jako Zbawiciela, a

w Jezusie Jego Ojca, wówczas i wy będziecie zdolni do takiej samej miłości. Sam Jezus

uzdolni was do tego .

Jezus powołuje uczniów nie tylko po to, aby byli pierwszymi ogniwami Tradycji przekazującej

nauczanie Jezusa, ale także by byli pierwszymi świadkami Jego miłości. Przekazanie Tradycji

oraz świadectwo miłości nie tylko wzajemnie się nie wykluczają, ale wręcz są wzajemnym

dopełnieniem. Z jednej strony przekazywanie tradycji będzie jedynie przekazywaniem słów,

jeżeli zabraknie uczestnictwa w miłości Jezusa. Z drugiej zaś próba kochania bliźnich bez

wierności nauce Jezusa wcześniej czy później zejdzie na manowce .

Powołanie uczniów zawiera się w słowach Jezusa: Moi uczniowie . Wyraża to ich całkowite,

absolutne przynależenie do Mistrza. Wzajemna miłość braterska ma ukazać silną więź

istniejącą między Jezusem a Jego wybranymi: Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi .

Kiedy uczniowie okazują sobie wzajemną miłość nie tylko dają dowód autentycznej

przynależności do Jezusa, ale są przedłużeniem tej Jego miłości. Poprzez wzajemną miłość

uczniów miłość Jezusa do ludzi nie przestaje być obecna na świecie także po Jego odejściu.

W miłości Jezusa objawia się zaś miłość samego Ojca: kto bowiem doświadcza miłości Jezusa,

w Nim doświadcza także miłości samego Ojca. Chrystus ustanawia trwałą wspólnotę Kościoła

w tym celu, aby miłość Ojca objawiona w Nim trwała na świecie aż do czasu Jego powtórnego

przyjścia.

5 z 5

20110303 19:22

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: