ArsLege-prawo-midzynarodowe-prywatne.doc

(147 KB) Pobierz

Prawo prywatne międzynarodowe - opracowanie przedegzaminacyjne:

UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI 2009

I. CZEŚĆ OGÓLNA

Pojęcie prawa międzynarodowego prywatnego:

Międzynarodowe prawa prywatne obejmuje stosunki należące do dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy. Zalicza się tu także inne dziedziny prawa, głównie prawo handlowe i gospodarcze (regulacje oparte na cywilnoprawnej metodzie regulacji – stosunku cywilnoprawne). We wszystkich rozpatrywanych przez tę gałąź przypadkach istnieje taki element, którego skutki prawne wybiegają poza granicę państwa, gdzie dokonuje się oceny prawnej albo też rozpatrywane są skutki prawne pewnych czynów czy zdarzeń dokonanych za granicą. Zatem w stanie faktycznym stosunku z dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego lub prawa pracy jest element obcy. Element obcy występuje przykładowo:

- gdy uczestnikiem stosunku prawnego jest obywatel obcego państwa albo osoba prawna, mająca swą siedzibę poza granicami danego państwa;

- gdy przedmiot stosunku prawnego znajduje się za granicą;

- gdy czynności prawne lub zdarzenia prawne (umowa, czyn niedozwolony, śmierć osoby itp.) miały miejsce za granicą;

- gdy skutki czynności prawnych lub zdarzeń prawnych wybiegają za granicę.

Element obcy występuje więc w stanie faktycznym:

a) w sprawach związanych z podmiotem – element obcy ratione personae;

b) w sprawach związanych z przedmiotem – element obcy ratione materiae,

pewnego stosunku lub zdarzenia prawnego.

UWAGA! Element obcy musi być na tyle istotny, że wywołuje wątpliwości co do tego, jakiego państwa prawo staje się właściwe dla rozwiązania prawnego badanego stanu faktycznego.

Cel prawa międzynarodowego prywatnego:

Zadaniem międzynarodowego prawa prywatnego jest wskazanie systemu prawnego, według którego ma nastąpić ocena prawna stanu faktycznego. Gdy pewien fakt, mający związek z zagranicą jest badany w pewnym państwie pod względem prawnym to jest to państwo sądu; z drugiej strony mamy do czynienia z państwem obcym. Istotne jest, że zastosowanie systemu prawnego obcego państwa odbywa się bez względu na to, czy państwo sądu i państwo, którego porządek prawny ma być zastosowany utrzymują ze sobą stosunki dyplomatyczne czy nie. Obcy porządek prawny stosuje się bez względu na to, czy państwo, do którego ów system prawny należy, zostało uznane.

Normy kolizyjne:

Gdy stan faktyczny stosunku cywilnoprawnego, zawierającego element obcy, wywołuje zagadnienie, czy zwrócić się do tego czy innego systemu prawnego o rozwiązanie prawne stanu faktycznego mówimy o zbiegu, konflikcie, kolizji ustaw. W rzeczywistości chodzi o kolizję prawa tj. stan różnicy między normami prawa państwa sądu a tego państwa, którego dotyczy element obcy. Różnica polega na tym, że prawo własne i prawo obce dają odmienne rozwiązanie dla danego stanu faktycznego. Ze względu na to, że przedmiotem międzynarodowego prawa prywatnego jest kolizja prawa, którą ma ono rozstrzygnąć, nazywane jest ono prawem kolizyjnym, a normy to prawo tworzące nazywa się normami kolizyjnymi.

Stosowanie norm międzynarodowego prawa prywatnego:

Odbywa się w ten sposób, że sędzia po stwierdzeniu, że rozpatrywany stan faktyczny zawiera w sobie element obcy:

a) bada prawo kolizyjne swojego kraju w celu stwierdzenia, czy do rozwiązania zastosować prawo własne czy obce – określenie właściwego systemu prawnego;

b) odnajduje odpowiednią dla danego przypadku normę – określenie właściwej normy merytorycznej.

Definicja prawa prywatnego międzynarodowego – ujęcie wąskie:

Międzynarodowe prawo prywatne jest to zespół norm obowiązujących na obszarze pewnego państwa, a przedmiotem ich jest wskazanie systemu prawnego (własnego lub obcego), właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego z zakresu prawa cywilnego (ujęcie szerokie), w którego stanie faktycznym jest element obcy.

Definicja prawa prywatnego międzynarodowego – ujęcie szerokie:

Międzynarodowe prawo prywatne stanowi zespół wszelkiego rodzaju norm, odnoszących się do stosunków prawnych z elementem obcym:

1) normy kolizyjne;

2) normy jednolite – charakter prawny międzynarodowy, przy czym regulują także prawa i obowiązki stron; polegają na tym, że państwa przyjmują w drodze porozumienia międzynarodowego takie samo prawo merytoryczne, w związku z czym normy jednolite stanowią rozwiązanie konkurencyjne dla norm kolizyjnych; wśród metod wprowadzania norm jednolitych na czoło wysuwają się: konwencje np. Konwencja Wiedeńska o sprzedaży międzynarodowej; ustawy wzorcowe – brak ratyfikacji czy przystąpienia; stanowią propozycję albo dyrektywę co do stanowienia krajowych norm prawnych; akty prawne organizacji o charakterze ponadnarodowym – państwo przekazuje swoje suwerenne postanowienia na rzecz danej organizacji np. Wspólnoty Europejskie (ale już nie ONZ); te akty to przede wszystkim rozporządzenia (dyrektywy nie wchodzą tu w grę); dotyczą przede wszystkim międzynarodowego przewozu lądowego, morskiego i powietrznego, ochrony własności przemysłowej, ochrony dzieł literackich i artystycznych, weksli i czeków.

3) prawo obcych – normy określające czy w danym państwie cudzoziemcy mają być traktowani na równi z obywatelami własnego państwa, a jeżeli nie to jakim podlegają ograniczeniom; nie są to zatem normy kolizyjne, bo nie rozstrzygają o tym jaki system prawny (jakiego państwa) należy stosować, lecz wyjaśniają, jakie są granice zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych cudzoziemców oraz przyznanych im praw podmiotowych – zasadą jest równorzędność: tak, jak obywatele tego państwa, albo tak, jak nasi obywatele na terenie tego państwa obcego, z którego pochodzi cudzoziemiec (zasada wzajemności) – dotyczy to także norm procesowych np.: w Polsce ustawa o nabywaniu nieruchomości na terytorium Polski przez cudzoziemców (tzw. kaucja aktoryczna przy wszczęciu postępowania przez cudzoziemca).

4) normy merytoryczne z elementem obcym – polegają one np. na tym, że jeżeli w relacji prawnej posiada udział cudzoziemiec to taka norma określa jego prawa i obowiązki, jest to zatem norma merytoryczna.

5) prawo procesowe międzynarodowe – cz. III K.p.c.; prawo to odpowiada na pytanie, którego państwa sąd ma rozstrzygnąć dany problem (kwestia jurysdykcji); prawo procesowe jest tu ściśle powiązane z prawem kolizyjnym – prawo merytoryczne będzie stosowane wg zasady: prawo państwa sądu (lex fori); tu rozstrzygane są kwestie: uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń (sądowych, arbitrażowych), kwestia prawa cudzoziemca w procesie, międzynarodowa pomoc prawna (współpraca sądów, przesłuchiwanie świadków).

6) prawo publiczne międzynarodowe – reguły prawa międzynarodowego prywatnego są konsekwencją norm prawa międzynarodowego publicznego i są z nimi ściśle powiązane; istnieją tu wszakże znaczne różnice co do konstrukcji norm prawa, źródeł prawa, adresata.

7) interlokalne prawo prywatne – in. międzyterytorialne, interregionalne; zespół norm rozwiązujących kolizje między systemami prawnymi, obowiązującymi na obszarze jednego i tego samego państwa; warunkiem istnienia interlokalnego prawa prywatnego jest więc by na obszarze tego samego państwa istniało kilka systemów prawa cywilnego (państwa federacyjne np. USA, Meksyk, Szwajcaria); co do USA, to należy wskazać, że w kraju tym zasady przyjęte do rozwiązywania kolizji między wewnętrznymi systemami prawnymi obowiązują także dla kolizji międzynarodowych.

8) interpersonalne prawo prywatne – stosowane w państwach, gdzie przynależność danej osoby do określonej grupy społecznej (gr. kastowe, szczepowe, wyznaniowe – narodowościowe), przesądza o jego prawach i obowiązkach np. Indie, Iran, Irak, kraje afrykańskie.

Źródła prawa międzynarodowego prywatnego:

1) akty prawa wewnętrznego;

2) umowy międzynarodowe (multilateralne; bilateralne – mają pierwszeństwo);

3) prawo zwyczajowe.

Norma kolizyjna – pojęcie, budowa:

Definicja:

Normy kolizyjne to normy dotyczące, a nie regulujące stosunku z elementem obcym.

Cechy:

· są to „normy o normach” czyli mówią jak stosować inne normy prawne (in. normy kompetencyjne);

· mają szczególnych adresatów, nie podmioty prawa lecz organy je stosujące (sądy, organy administracyjne);

· są zawsze bezwzględnie obowiązujące dla sądów, bowiem strony same niekiedy mogą wybrać normy (zobowiązania);

· są to normy hipotetyczne czyli odnoszą się nie do każdego podmiotu, a tylko o tych które znajdą się w danej sytuacji faktycznej w przeciwieństwie do norm kategorycznych, gdzie każdy jest podmiotem np. prawo cywilne;

· mają odmienną budowę:

a) brak sankcji, ale niezastosowanie normy daje możliwość podważenia orzeczenia;

b) zamiast hipotezy – zakres;

c) dyspozycja.

Schemat budowy normy kolizyjnej:

ZAKRES - DYSPOZYCJA