Łuk odruchowy
Łuk odruchowy to droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora. Łuk odruchowy stanowi strukturalny (anatomiczny) element reakcji odruchowej.
Składa się z 5 zasadniczych elementów:
1) receptora,
2) dośrodkowej drogi doprowadzającej neuronu czuciowego,
3) ośrodka nerwowego (kora mózgowa, rdzeń kręgowy, móżdżek),
4) odśrodkowej drogi wyprowadzającej neuronu ruchowego,
5) efektora.
Receptor
Receptory to struktury nerwowe (narząd zmysłowy), w którym dochodzi do przekształcenia energii działającego bodźca na impulsy nerwowe;
Receptor odbiera bodziec, który wywołuje impuls nerwowy, neuron czuciowy przewodzi impuls z receptora do odpowiedniego ośrodka nerwowego w mózgu lub rdzeniu kręgowym. W ośrodku nerwowym impuls zostaje odpowiednio przetworzony i zmodyfikowany, a następnie przewodzony przez neuron ruchowy do efektora, którym jest najczęściej mięsień lub gruczoł, w którym impuls nerwowy wywołuje pobudzenie i reakcję lub czynność właściwą dla danego odruchu.
Zatem pobudzenie, które jest impulsem elektrycznym powstającym w receptorze przenoszone jest nerwami czuciowymi (dzięki rozprzestrzenianiu się fali depolaryzacji w neuronach) do ośrodkowego układu nerwowego ( z reguły rdzenia kręgowego), a z kolei nerwami ruchowymi i autonomicznymi (autonomiczny układ nerwowy) - do efektorów (np. do mięśni, gruczołów), występuje wówczas reakcja na bodziec.
Efektor
Efektor to narząd wykonawczy organizmu żywego, wykonujący lub zmieniający swoją czynność pod wpływem pobudzeń nerwowych (końcowa część łuku odruchowego). Efektorami są np.: mięśnie szkieletowe, mięśnie gładkie i gruczoły. Efektor wykonuje reakcję - czyli daje efekt po zadziałaniu bodźca.
Bodziec
Bodziec, podnieta, czynnik wywołujący pobudzenie receptorów - pochodzący ze środowiska zewnętrznego lub ze środowiska wewnętrznego.
Bodźce zewnętrzne działają na telereceptory - receptory przystosowane do odbierania bodźców na odległość - np. oko, ucho - i receptory odbierające bodźce przez bezpośredni kontakt (dotyk).
Bodźce wewnętrzne działają poprzez proprioreceptory warunkujące czucie pozycji ciała, ruchu członków ciała oraz intereroreceptory reagujące na zmiany wewnętrznego środowiska organizmu.
Reakcje te mogą być wrodzone tj. nie wymagające uczenia się (odruchy bezwarunkowe), lub nabyte w trakcie uczenia się (odruchy warunkowe).
U organizmów wyższych występują również odruchy, w których bierze udział znaczna liczba neuronów - tzw. złożony łuk odruchowy. Reakcja na odebrany bodziec bywa wtedy bardzo złożona i wielostronna.
katka30