DISKURS WOIENNY PRZESZŁEY I PRZYSZŁEY KAMPANII (R. 1684).pdf

Dyskurs

Page 1 of 6

Powrt do - Dziaþ Tematyczny || Powrt do - Dziaþ

Artykuþw || Powrt do - Strona Gþwna

DISKURS WOIENNY

O PRZESZýEY I PRZYSZýEY KAMPANII (R. 1684)

PrzeszłakompaniaŜenonsuccessitwedługprojektuktóry

Colligatipomiędzysobąbylipostanowili,Boguwprzódktóry

siępanemzowiezastępów,oddaćtopotrzebaiiegoskrytym

sądom. Referuiąc się iednak ad humana te się zdadzą i

znaydująnaypryncypalnieyszeprzyczyny.

NayprzódŜewoyskaktórebyłyprzeszłeykampaniiinoperte

belli, pozno na swych zimowych staneli kwaterach, na

których ci co pozostali w Węgrzech, osobliwie Polacy w

Sabinowie w Ungwarze iako i ludzie Cesarscy w Lwowczy

Kirzmarku Spizu i w tamtey okolicy i innych mieyscach,

Ŝadnegoaszdosameyprawiewiosnyniemieliodpoczynku.

Ludzie bowiem Tekölego świeŜy i ani bitwami ani pracą

letnią, i iesienną nie zrobieni całą zimę infestowali ludzi

chorychinuznychpostrzelanychwytchnięciaiakiegokolwiek

potrzebuiących præpediendo, qui et saltus sylvarum, i

przebiegówtamtychiakowswymkrajuwiadomiwespółz

chłopy tamecznemi którzy w Ŝadne niechcieli wchodzić

Contributie (iako się zachowuie w całey Europie) ale

odŜałowawszy domów swych i cokolwiek carum est

rozbiegłszy się et victum dla ludzi et pabulum dla koni

bronili odbierali brać przeszkadzali i gdzie kogo zastali

okrutniemordowali.SamUngwarpotrzykroćbyłoblenŜony

któryiakomęŜniePolacybronili(rzeczsamamówi)aŜdotąd

póki nieprzyiaciel nie wziął tey przed się desperacyi Ŝe

własne swoie palił domy wsie gumna zboŜa i siana;

zaŜywszy tey rezolucyi ze wszystkim zginąc byle w tąŜ z

sobąnieprzyiaciółswychwprowadzićzgubęiruinę.

Po takich tedy pracach i niewczasach przyszło woysku

osobliwie polskiemu (które po Litwie całey i aŜ ad littora

marisBalticirozwlecsięmusiało:niemogącwciasnieyszych

mieyscach wczesney mieć subsistencii, bo dla samych

chorób zarazliwych, które się powietrzem nazwać mogły,

ciesnieyichstawiaćniegodziłosięidladóbrKrólewskichw

których tylko Ŝołnierzowi stawać ex lege licet od siebie

odległych) i tak długiemi woynami strudzonemu późno w

polewyniśćiwiedenskupićobóz.

ProvigesimaprimaAugustiprzyszłosięruszyćnieczekaiąnc

natychktórychtertiaparsieszczebyłapozadzieiakoiludzi

Kurfistrza Jmści iako i XiąŜęcia Kurlandzkiego pod fortece

Jazłowiecką.Aleiwkawaleryiznacznaznalazłasięuymaile

wdawnychidoświadczonychŜołnierzach,którychwybóriz

dwiema polnemi Hetmanami i tak wielu Pułkowników i

officerówpoległoprzezszwankiichorobyrokuprzeszłego.

Porta zaś otwarłszy pro ultima necessitate zachowane

skarby,Spoliaprzytympowezyrzeipotakwielunawoynie

poginionych i poduszonych Paszach Bejach, Agach,

krewnych ich sługach albo przyjaciołach, wysypali to

wszystkonaŜołnierzauczyniwszyostatniąsforcęiobwołali

po całym państwie aby na woynę wychodzili, którzy tylko

Bissurmanami się mianuią. Wyprawili SulimanPaszę

SeraskieraprzeciwkoPolscetakwcześnieŜeuDunayskiey

http://osman.livenet.pl/dyskurstext.htm

2008-04-06

Dyskurs

Page 2 of 6

wprzód stanął przeprawy niŜeli ieszcze ziemia trawą a

drzewa liściem się okryły, i czego confirmatie czenste

przychodziły i od szpiegów i od ienzyków i od nich

uciekaiących albo wykupionych wienzniow iako i przestrog

pewnych. Z tym tedy Hetmanem woyska Tureckie

naznaczone i ordynowane naybitnieysze sławne z Rumelii

począwszy od bramy Adryanopolskiey aŜ do bramy

Kamieńca inkluduiąc Tatarów wszystkich tak Dobrzeckich

Krymskich Hagayskich Budziackich Białogrodzkich i

Czerkiesów aŜ do samey Colchidy Multanów i Wołochów,

iakotowszystkowOrdynansieonemuspecifikowanembyło.

Han zrzucony Ŝe nierychło wychodził na woynę i Ŝe nie

będąctylkooduduszonegoWezyranapaństwiekrymskim

osasdzonym wiencey sobie pozwalał i od poddanych

wyciągał niŜeli mu naleŜało. Nowego przysłano z Rodosu

Hanaczłowiekawoiennegoirozumnegoiktóremurównego

między Sołtanami nie maią, iuŜ przed tym na Hanstwie

będącegoiwróŜnychzPolakamiiMoskalamiproetcontra

bywałego potrzebach; osobliwie pod śurawnem gdzie on

postanowionegozTurkamitraktatumagnaparsfuitiakoi

wzięcia pod Moskwą Czychryna. Ten tedy wiadomy i

ćwiczonywTureckich.......rozkazachiEmirachnieosiadłszy

państwaistolicyprzySeraskierzepótynaDunajemczekałi

zostawałpókisięwszystkiedoniegoTatarskieiCzerkieskie

niezciągnęły woyska; przeprawiwszy się tedy z Tureckim

woyskiem przez Dunay złączył się z swymi i ruszył ku

Kamieńcu przez ziemię Mołdawską zagarnąwszy z sobą i

Hospodara Valachiæ i wziąwszy sibi fidelem po drodze

Moldavum.

Woyska zaś Polskie którego czenść wyprawiła się była

osobliwiekawaleryizwiosnyzarazdoblokowaniaKamieńca

abybyłyprowiantyzBudziakuiMultanniewychodziłydotey

fortecy zniosłszy czenść nie małą Convoiu Tureckiego i

zabrawszyprowiantyzKamieńcadoJałosławcaprowadzone,

opanowawszyfortecęZwaniecsuperDanastrumvelTyrami

na drugiey Zamek Chocim tam czekały et necessaria do

mostu i przeprawy sposobili, samo zaś Corpus do obozu

generalnego kupiło się. W regimentach osobliwie pieszych

znaćbyłoieszczeprzeszłeykampaniiniewczasyitakgenste

śmierci z zaraźliwych przeszłorocznych chorób, tak Ŝe

zarazna samym zaczęciu kampanii i weyściu w oboz

Regimentów przyszło niektóre separować i na stronie im

stawaćabybyłydrugichniepozaraŜały;takatobowiembyła

iuŜ tych zaraza Ŝe nawet ludzi in stativis po wsiach i

miastachsiłatoszdotknełamalum.

Ztymitedyconadeszliwzięty25AugustiZamekJazłowiecki

októrymTurcymieliprzypowieść«Ŝeniemiałznaćśmierci

wkilku"godzinach"atoŜenawysokieyprzykreyiskalistey

leŜy górze; zdało im się tedy Ŝe miny Ŝadnego nie miały

czynićeffektu.

Z tamtond szło woysko magnis passibus pod Zwaniec do

Dniestroweyprzeprawygdziesiępokazałoiakodurumiest

przeciwkowoliBoŜeycalcitrare.Przezniedzieltrzyidaley

robiono koło mostu na tymŜe mieyscu i tymŜe sposobem

gdzie był za Króla Kazimierza in An. 16.... zbudowany z

niewypowiedziano praco i pilnościo dzień i noc ludzie od

niego nieschodzili, ale co w dzień zrobiono to woda z

deszczównigdyotymczasieniewidzianychzgórzwielkich

powodzi psowała i kończyć niedopuszczała, ieńcy zaś

wszyscy twierdzili Ŝe wielka czenść ordy gotuie się iść in

sucursumBudyperMoldaviametTransylvaniam,coanoxios

http://osman.livenet.pl/dyskurstext.htm

2008-04-06

Dyskurs

Page 3 of 6

nasnaybardzieyreddebat,idlategonaczółnachibarkach

naiakiesiękraytamtenzdobyćmógłdotakichprzepraw

niesposobnyprzeprawiliśmywszystkieswoiedragonioidwa

pułkikawaleryi,którzyobozempodsamymChocimskimna

stronieMołdawskiey połoŜyli się obozem, aby był głos tym

prędzeynieprzyiacieladoszedłoprzeprawienaszeyiniedał

muczasuteydoWęgierwyprawy.

WtymsamymczasieprzyszedłsynstarszyHanskiSolatn

GalganibytoHetmanwkilkadziesiąttysięcywoyska,za

nim zaraz następował Han a za nim Seraskier: probowali

szczenściapokilka–kroćnaobózpodZamkiemChocimskim

stoioncy,alezawszezwielkąswąwludziachstratąodeszlii

confuzyą.Tymczasemmostokołoktóregoostatniaczyniła

sięsforcaiuŜwsamymdokończeniu(takŜeiuŜludziepo

deszczeziednegonadrugiprzechodzilibrzeg)taknawalna

wnocyzepsowaławoda,Ŝeledwienazajutrzreliquiæiego

alboznakiznalazłysię.

JuŜtedypodwoyskiemtaklicznymipotęŜnymniewidząc

inszegomostubudowaniasposobu,którenietylkowszystkie

tamteystronyrzekiokryłybrzegi,aleokolicznegóryipola:

trawy teŜ staniem na tym tam iednym mieyscu przez

niedzielczteryiuŜbyłytakopasioneŜewoyskoullaratione,

tam subsistere dłuŜey nie mogło; zdało się tedy Consilio

bellico ruszyć z tego mieysca ku Kamieńcowi, aby było

nieprzyiacielacumtotisviribuszasobąwyciongnoćitym

sposobemuczynićmudiversioabywoyskaswegoniedzielił

etinsuccursumBudynieposełał?

I stało się tak czegośmy sobie naybardziey Ŝyczyli, Ŝe

TatarowietrzeciegodniapoodeyściunaszymprzezDniestr

przeprawili się, którego wody (nieodciągniono i niepoiento

iakośBoskowoloidipositio)takrazemopadłyitakwielkie

nastałypogody,ŜewedwóchdniachTatarskieapotymw

kilkadniTureckiewszystkonapozostałychnaszychieszcze

kamieniami napełnionych koszach,mało praco przeprawiło

sięwoysko.

Myśmy interim przed odeyściem naszym tabulas naufragii

mostunaszegozebrawszy,promyiczołnyktóretamtylko

były wyprawiliśmy w górę rzeki przy dwóch regimentach

infanteryi, i znowu inszy most o mil sześć od śwańca

budować w mieyscu ieszcze sposobnieyszym zleciliśmy;

samizaśomałepółmileodKamieńcanadtoszwodonad

którąitaleŜyfortecastaneliśmyitambitwędaćHanowii

Seraskierowiumysliliśmy.

PoprzedziłHanSeraskieraaletentarenicnieśmiał;dałznać

Seraskierowi aby mu przysłał wszystke swoie kawaleryo,

wyprowadził przy tym garnizon z fortecy Kamienieckiey

którego rachhuie się 15000 pod trzema Paszami, wziął i

armatykilkanaściesztukzteyŜefortecy:ztymwszystkimz

dalekatylkowieszałsięnadwoyskiemPolskim.AŜewoysko

Polskieniemogło ŜadnomiaroinvicinioKamieńcadłuŜey

subsistere dla opasionych o mile i drugą (iako to bywać

zwykło ) około fortec traw, ruszyło się woysko Polskie na

swoie pasze za przeprawe chconc oraz odwabić

nieprzyiacielaodforteceiiegofortelów.AŜeprzeprawabyła

ciasnakilkomieyscprzyszłowoyskuoneprzechodzić:tam

nieprzyiaciel upatrzywszy swóy czas iusz nad samym

wieczorem nastąpił wszystko potengo na arriéregarde

chconc iako czenść urwać woyska albo przynaymniey

http://osman.livenet.pl/dyskurstext.htm

2008-04-06

Dyskurs

Page 4 of 6

wozów,alegowtymPanBógniepobłogosławił,bonietylko

Ŝe szkode wielko w sobie odniósł ale się i naymnieyszym

nieobłowiłbydlenciem. Tentował tegoŜ fortelu przez dni po

tym trzy albo cztery statariam uchraniaiąc się zawsze

pugnans z dział nawet wystrzelić aby ich nieutracił nie

osmieliłsię:agdywidziałŜeiwescarmunkachywtych

swych(urywczotylkoprzeprawach)niemógłmiećŜadnego

awantazufortelachomilczteryodKamieńca,ludziswych

znacznychnatraciwszy,wprzódsubsititapotymnazadpod

fortecedoSeraskierapowrócił,którypodsamymimurami

Kamienieckiemi,obózswóybyłzałoŜyłidaleyawansować

nieśmiał,wziąwszywiadomośćŜewmieyscachtychmniey

do ich harców sposobnych na które ich woysko Polskie

nawodziłoiuŜbybylibataliievitareniemogli.

ZaichtedyodeściemnazadruszyłosięwoyskoPolskieku

DniestrowidomostunowegoiuŜwpółzbudowanego.Wtym

przychodziwiadomośćzienzykówŜeHanwszystkieswoje

woysko wyprawił w zagony dla iassyru ku Lwowowi i

Wołyniu; zostawiwszytedy KrólpodpewnymZameczkiem

Czartkowemsłabszopiechote(któraiusziakotonakońcu

octobrailewtychtukrajachizzimnaizniewczasówiz

niewygódizdawnychieszczechoróbsłabiećpoczeła)samz

wybranemi wrócił się ku Kamieńcu, aby było albo tych

powracaiącychzWołyniaiodeLwowaTatarówznosić;albo

ŜebybyłosamegoHanaogołoconegowludziioddalonego

od Kamieńca gromić. Ale Han niepostąpił sobie tak nie

ostroŜnie iako udawali ięzycy; edoctus iusz podobnemi

przykładami,czenśćbowiemtylkomałoludziwyprawiłdla

zasionŜenia Ŝywności i to o mil tylko dziewienć albo

dziesienćodsiebie,wielkibowiemgłódbyłwwoyskuiego

proptersolitudinemktóraregnatomilnaymnieydwanaście,

do czego nie tylko nasze woyska ale i same Tureckie i

Tatarskie dobrze dopomogły. Dla czego peæsidium

KamienieckiewyprawiłoumyślnychdoPortyswychposłów

skarzoncnaSeraskieraiHanaŜemiastoposiłkuipomocyw

niweczichobróciliizruynowalizkondniepochybnanadnimi

wisi zguba, o to lisz przecie i tych powracaiących lubo

małymi kupami woysko nasze gromili i znacznych brali

wienzniów.

SamHamwidzoncswoienadruynowaneizgłodniałewoysko

którebiegaćiszukaćmusiały,quærentesquæmdevorent,

promeliorisecuritatepodemknąłsiępodsamKamienieciw

pustym stanąwszy zamczysku ieszcze się swey gwardyi

osadziłianczarami.

PowróciłKróldoswegoobozugdzieiuszzastałśmiertelnie

zaraŜonepiechoty,nietakzgłoduboiuszdoPolskiotwarty

był pas i dosyć woŜono prowiantów, ale contagio

przeszłorocznaniewystałasiębyłaieszczeiiakobydenovo

znowuzaczynałasię;nastąpiłyprzytymmrozy,takpotęŜne

iakichmemorialudzkaotymczasieniezapamiętała.

SeraskierzaśiHandowiedziawszysięzienzykówŜemost

nowy na Dniestrze kończo; na drugiey którego stronie

Wołoskazarazzaczynałasięziemia,ruszyłzpodKamieńca

domostuswegoiondnieminocąprzeszedłpoprzedzaiąc

woyskanasze.WyszedłwJassykapitalnemiastoMoldawiii

tamsięrozłoŜył.

Przyszła w tym wiadomość z Litwy Ŝe Kozacy pod

Moskiewskiemnaczaspanowaniembendoncynaiechawszy

powiatpewnydoXięstwanaleŜącysobiegoprzywłaszczaią,

http://osman.livenet.pl/dyskurstext.htm

2008-04-06

Dyskurs

Page 5 of 6

panówwłasnychślachtę iobywateliXięstwaLitewskiegoz

dóbr ich wyganiaią pokazuionc list i ordynanse Hetmana

swego"Ŝetoziegoczynionorozkazania"bezŜadnejdania

sobie przyczyny et contra omnia pacta et contractus

dawnieyiświeŜoznimipostanowionym.

NiezdałosiętedyConsiliobellicodłuŜeypassowaćsięcum

elementistegorokunamniełaskawymianiiuszznieporą

woiennoichorobamiaraczeygęstemiśmierciami.Staneło

tedyabywoyskarozłoŜyćinakwaterachczenśćinhosticoa

czenść przy samych granicach non parcendo bonis

hæreditariis czego z siebie uczynił Król przykład

postawiwszyarmatewszystkewfortecysweydziedziczney

Złoczowie około którey Regimenty piesze po włościach:

swychtoŜuczyniliHetmaniSenatoresetNobilitasatoaby

tym wcześniey na przyszłą da Bóg wyniść Campanią; w

zimie zaś zasłaniać kraie Ruskie i Wołyńskie od incursii

pogańskich.

To co naleŜy do Polaków i przeszłey kampanii. Co ad

Rempublicamwenetamtanadspodziewanieludzkiewiencey

uczyniła? Nie miała bowiem czasu tylko połowe zimy do

weyściawkolligacyądoratyfikowaniapoprzysięŜeniaoney

in manibus Oyca S. i do preparamentu na tak wielką

impreze: a przecieŜ nie tylko Ŝe nieprzyiaciel na morzu

pokazaćsięnieśmiałaleifortecetakznacznepotraciłznie

małymnaleŜącymdonichkrajem.

CozaśdowoyskCesarzaJmcitedosicwcześnie,aŜesię

ieszczerzećmoŜeprędzeyniŜelisięspodziewaćmoŜonopo

tak..... tak roczni w te przeszłą wybrali się Companie!

Wzięcie Wyszygradu po tym Wacu i zniesienia pod nim

NieprzyiacielaiakoiodebranegoPestuszczęśliwepoczontki

summam znaczyli bellicam wodza prudentiam a przeto

wielkiedowzienciaBudyufacylitowanie.

Eszeckie mosty Ŝe nie opanowane po wzięciu zaraz

Wyszygradu i co do tego przeszkodą było Generałowi

Lesslemu? tego niewiedząc sądzić się nie moŜe. Czyli

woyska iego nierychło zebrane? czyli avantage sytuacyi

mieysca albo obrona considerabilis? czyli poprzedzenie

woysk Tureckich? Wiedzieć iednak Colligatis naleŜało do

którychequæbonamalaqueponiewaŜiedeninteresiednasz

rerumbenegestaramglorianaleŜo;alepodobnoodległość

mieysca,albodifficultasprześciarzadkieyaprawiezadney

korrespondencyi była przyczyno. Galery na Dunaiu w

Wiedniufabrykowanemiałybyćwteyobsidiimagniususz

którymicosięstałoiieŜeliprzyszłybyłyadeffectumiotym

namnanconstat.

Woyska Kurfistrza Jmci Bawarskiego i Circulorum

FranconicæetSuabiæiniektóreCesarzaJmciRegimentyod

Renurewokowanetespózniły;aleinaczejbyćniemogło.

Garnizon przytym w fortecy woysku się równaiący bo go

samisz Turcy na 30,000 rachowali prócz obywatelów i

pospólstwa.SeraskierprzytymsuoedoctusmaloŜewpolu

batalii niemieckiey niewytrzymał kiedy obóz ze wszystkim

utraciłsromotniegoodbiegłszyiludzisiłastraciwszy,wisiał

tylko nad woyskiem z daleka fatyguiąnc częstym woysko

podpadaniem, przeszkadzaiąnc przytym pobulationes, o

które tam i bez tego trudno iako w kraiu ciasnym i

mieyscach górami okronŜonych a z wiosny, ieszcze przez

http://osman.livenet.pl/dyskurstext.htm

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: