45
PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE
1.Panstwo w prawie międzynarodowym.
2.Organy wewnetrzne panstwa w stosunkach miedzynarodowych i ich kompetencje.
3.Struktura organizacyjna ministerstwa spraw zagranicznych.
4.Zrodla prawa dyplomatycznego i konsularnego podobienstwa i roznice.
5.Realizacja prawa legacji we wspolczesnym prawie dyplomatycznym.
6.Procedura nawiazania i ustanwiania stosunkow dyplomatycznych.
7.Klasy, rangi szefow i czlonkow misji dyplomatycznych oraz zasady precedencji.
8.Charakterystyka funkcji dyplomatycznych.
9.Teoretyczne podstawy przywilejow i immunitetow dyplomatycznych i konsularnych.
10.Immunitet nietykalnosci dyplomatyczny i konsularny - podobienstwa i roznice.
11.Immunitet od jurysdykcji karnej dla dyplomatow i konsuli - podobienstwa i roznice.
12.Przywileje dyplomatyczne
13.Procedura nawiazania stosunkow konsularnych. 14.Azyl polityczny w prawie dyplomatycznym.
15.Stosunki dyplomatyczne a stosunki konsularne - wzajemne relacje. 16.Rodzaje i klasy urzedow konsularnych.
17.Konsul zawodowy a konsul honorowy.
18.Instytucja konsula honorowego w prawie i praktyce polskiej.
19.Funckcje konsularne zakresu opieki konsularnej.
20.Funkcje konsularne o charakterze administracyjnym.
21.Funkcje konsularne o charakterze sadowym.
22.Funkcje konsularne o charakterze urzednika stanu cywilnego.
23.Funkcje konsularne w zakresie zeglugi morskiej i powietrznej.
24.Funkcje konsularne w zakresie promocji stosunkow gospodarczych.
25.Funkcje konsularne zwiazane z legalizacja dokumentow.
26.Polityka paszportowa panstwa i kompetencje.
27.Polityka wizowa panstwa i kompetencje konsula w tym zakresie. 28.Formy zakonczenia pelnienia funkcji przez konsula.
29.Immunitety jurysdykcyjne konsularne.
30.Przywileje konsularne.
31.Charakterystyka polskich konwencji konsularnych dwustronnych zawartych po 1945 r.
32.Przywileje i immunitety dyplomatyczne i konsularne w panstwach trzecich.
33.Spawowanie funkcji dyplomatycznych i konsularnych przez panstwa trzecie.
34.Misje specjalne ad hoc i ich znaczenie we wspolczesnych stosunkach miedzynarodowych.
35.Przywileje i immunitety dla czlonkow misji ad hoc.
36.Dyplomacja w ramach ONZ.
37.Dyplomacja w ramach NATO.
38.Przywileje i immunitety funkcjonariuszy miedzynarodowych. 39.Prawo legacji Wspolnot Europejskich/Uni Europejskiej.
40.Rodzaje i krotka charakterystyka przedstawicielstw WE/UE w panstwach i przy ONZ.
- podmiotami PM są państwa, które posiadają międzynarodową zdolność do czynności prawnych, czyli: utrzymania stosunków dyplomatycznych i konsularnych, uczestniczenia w org. m., zawieranie umów, ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej, posiadania własnego obywatelstwa itp.
- Elementy składowe i istota państwa
* trzy elementy niezbędne do powstania i istnienia państwa: ludność, terytorium i władza najwyższa;
* konwencja z 1933 r. o prawach i obowiązkach państwa – czwartym elementem jest zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami;
* wymóg posiadania efektywnego rządu, jako najważniejszego elementu warunkującego istnienie państwa – np. Polska jako państwo przestała istnieć po rozbiorach mimo istnienia ludności polskiej i terytorium, przyczyną był brak władzy najwyższej.
* Suwerenność – niezbędnym warunkiem istnienia państwa jako podmiotu PM jest niezależność i samodzielność występowania w stosunkach międzynarodowych – tylko gdy państwo jest suwerenne. Istnienie suwerenności jest formalnym kryterium podmiotowości prawno-międzynarodowej. Do utraty suwerenności dochodzi w przypadku zniknięcia państwa, połączenia kilku państw w federację, bądź rozpadu federacji na samodzielne państwa.
* Znaczenie ludności – naród jest nosicielem suwerenności (przejaw zwierzchnictwa narodu); państwo jest wyrazem jego woli i interesów.
- Powstanie i upadek państw. Zagadnienie sukcesji.
* PM a powstanie państwa – PM nie ma bezpośredniego wpływu na powstawanie lub upadek państw, jest tylko świadkiem jego narodzin bez wpływu na przyczyny i skutki. Pośrednio determinuje powstawanie państw zakazem kolonializmu. PM ustala jednakże warunki, które państwo musi spełnić aby stać się pełnoprawnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych.
* Sposoby powstania nowych państw – oderwanie się czy wyodrębnienie z istniejących podmiotów, ich połączenie lub powstają na terytorium res nullis;
Prawo narodów do samostanowienia – prawo narodów do tworzenia własnej organizacji państwowej ( konsekwencja rozwijania się świadomości narodowej i kulturowej.
Dekolonizacja – proces wyzwalania się kolonii zapoczątkowany oderwaniem się USA od Anglii a osiągawszy swój szczyt w latach 60. i 70. XX w.
System mandatowy – procedura prowadząca do usamodzielnienia się niektórych obszarów zależnych – Pakt Ligi Narodów.
System powierniczy – ustanowiony w Karcie NZ; celem doprowadzenia obszarów powierniczych do samodzielnego bytu państwowego; wszystkie tereny powiernicze osiągnęły już niepodległość poprzez utworzenie nowego państwa, bądź samorządność poprzez stowarzyszenie się z sąsiednim państwem.
* Ocena legalności – klasyczne PM nie zakładało oceny legalności powstania czy zniknięcia państwa, jednakże obecnie, ze względu na zakaz wojny i kolonializmu, praktyka ONZ dowodzi, iż taki proces jest możliwy np. uznanie za nielegalną i sprzeczną z zasadą samostanowienia deklarację niepodległości Rodezji (Zimbabwe) przez rasistowski rząd białej mniejszości.
* Sukcesja – przejęcie praw i obowiązków w odniesieniu do określonego terytorium przy powstaniu lub zniknięciu państwa; sukcesja to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego. Przedmiotem sukcesji mogą być: umowy międzynarodowe, zobowiązania i prawo pozatraktatowe, członkostwo w organizacjach międzynarodowych. Problemem sukcesji zajęła się Komisja Prawa Międzynarodowego. Wynikiem jej prac są dwie Konwencje: Konwencja wiedeńska o sukcesji państwa w odniesieniu do traktatów z 1978 r. i Konwencja wiedeńska w odniesieniu do sukcesji długów i własności państwowej z 1983 r.
głowa państwa – ma prawo całkowitej, najwyższej reprezentacji, wystawia listy uwierzytelniające, przyjmuje i akredytuje przedstawicieli obcych państw, podpisuje umowy międzynarodowe, obowiązki ceremonialne; oświadczenie głowy państwa w sprawach międzynarodowych jest równoznaczne z oświadczeniem woli państwa i powoduje powstanie skutków prawnych; w systemie prezydenckim władza wykonawcza i decydujący głos w polityce zagranicznej ma prezydent; w systemie kanclerskim głowa państwa ma funkcje reprezentacyjne oraz formalnie powołuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące; w systemie mieszanym , realizacja polityki zagranicznej zależy od współdziałania głowy państwa, rządu i parlamentu
parlament – wytycza główną linię polityki zagranicznej, ratyfikuje umowy międzynarodowe; uchwala budżet resoru spraw zagranicznych; sprawuje kontrolę nad rządem przez interpelacjeuczestniczy w powoływaniu głowy państwa, szefa rządu, członków rządu w tym ministra spraw zagranicznych, w USA nominacja szefów misji dyplomatycznych wymaga zgody parlamentu; parlamenty lub ich przewodniczący występują z własnymi orędziami dotyczącymi aktualnych wydarzeń międzynarodowych; decyduje o wojnie w razie napadu na Polskę ; komisja spraw zagranicznych przesłuchuje kandydatów na ambasadorów ma charakter doradczy i nie musi wpłynąc na decyzję prezydenta; sekcje unii parlamentarnej
a) model amerykański - wysyłają swoich eksprezydentów
b) europejsko-azjatycki - rozmowy o charakterze nieoficjalnym, prowadzą jedynie parlamentarzyści z sekcjami innych krajów
c) premier – odpowiada za politykę zagraniczną;premier jest upoważniony do przeprowadzenia bezpośrednio rozmów z przedstawicielami, w tym dyplomatycznymi, obcych państw;mianuje delegatów do podpisania umów rządowych i wystawia im pełnomocnictwa; mianuje delegatów na konferencje międzynarodowe oraz do najważniejszych organów organizacji międzynarodowych; bierze udział w spotkaniach „na szczycie”; ma faktyczne prawo wyrażania lub niewyrażania zody na mianowanie lub odwoływanie ambasadorów stałych przedstawicieli przy organizacjach dyplomatycznych w państwach o systemie kanclerskim premier odpowiada za kreowanie i realizację polityki zagranicznej;
d) minister spraw zagranicznych koordynuje wyspecjalizowane komórki w innych ministerstwach; umacnia międzynarodową pozycje państwa, broni jego interesów, koordynuje działalność traktatową państwa, zapewnia informacje na temat bieżącj sytuacji na świecie; upoważniony do rokowań i zawierania umów bez konieczności posiadania pełnomocnictw, utrzymuje kontakty z przedstawicielami dyplomatycznymi, kieruje służbą dyplomatyczno – konsularną; reprezentuje państwo na konferencjach i w organizacjach międzynarodowych; jego oświadczenia są wiążące dla państwa (kazus Ihlena MTS w 1933 uznał ustną deklarację Min Spa Zag Norwegii z lipca 1919 w sprawie suwerenności Danii nad całą Grenlandią, złożoną w imieniu rządu, za wiążącą) minister towarzyszy głowie państwa lub szefowi rządu w spotkaniach zagranicznych; uczestniczy przy składaniu listów uwierzytelniających; kontrasygnuje listy komisyjne konsulom swoim i udziela exequatur obcym; uczestniczy lub mianuje urzędników dyplomat – konsular
Komórki organizacyjne placówki zagraniczne realizują ostalone przez ministra SZ zadania: projekty programów, planów, analiz, opinii, dokumenty dotyczące wizyt państwowych, rządowych, inicjatywa legislacyjna, projekty odpowiedzi na zapytania i interpelacje poselskie, promocja RP za granicą
struktura ministerstwa
- departamenty polityczno - terytorialne – podzielono świat na grupy państw, np. departament integracji europejskiej, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Australii, widać jak prowadzona jest polityka zagraniczna, prowadzą analizę informacji, które otrzymają z placówek
* (wszystkie departamenty) formułuje założenia polityki Polski wobec poszczególnych państw i czuwa nad ich realizacją, gromadzi informacje o sytuacji politycznej, gospodarczej, naukowej, rozwija współpracę; proponuje i inicjuje wymianę wizyt oficjalnych oraz konsultacji dwustronnych, nadzoruje pracę przedstawicielstw dyplomatycznych oraz delegacji i misji specjalnych
* departament europy – obejmuje 51 państw + zakon maltański; analizuje działalność Rady Europy, Rady Państw Morza Bałtyckiego, Rady Arktycznej, Grupy Wyszehradzkiej, Trójkąta Weimarskiego; prowadzi sprawy dotyczące europejskiej polityki regionalnej i transgranicznej
- departamenty funkcjonalne – realizacja zadań w dziedzinie kultury, spraw ekonomicznych, handlowych; dep. prawno-traktatowy bada jakie umowy obowiązują Polskę, śledzenie rokowań, które mają doprowadzić do umowy; departament protokołu dyplomatycznego pilnuje przestrzegania immunitetów dla polskich przedstawicieli dyplomatycznych; przygotowuje wizyty dyplomatów, program, przebieg; dep. konsularny Polonii (wydział do spraw spadku, wydział wizowy, wydział do spraw opieki konsularnej, wydział współpracy sądowej i obsługi prawnej, wydział polonijny)
* sekretariat ministra zapewnia obsługę w zakresie współpracy Ministra z prezydentem RP, Sejmem, Senatem, Radą Ministrów i innymi organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego, partiami politycznymi, instytucjami, stowarzyszeniami
* deparlament strategii i planowania polityki zagranicznej dokonuje okresowych analiz i ocen zmian w otoczeniu międzynarodowym Polski, planuje główne kierunki aktywnośi międzynarodowej RP, formułuje propozycje inicjatyw międzynarodowych, opracowuje projekty stanowiska wobec inicjatyw międzynarodowych wywołujących skutki istotne dla interesów RP, opracowuje ekspertyzy z zakresu stosunków międzynarodowych oraz współpracuje z instytucjami i organizacjami naukowymi
* departament polityki bezpieczeństwa – analizuje problemy bezpieczeństwa i obronności, identyfikuje i analizuje zagrożenia bezpieczeństwa Polski, prowadzi sprawy wynikające ze współpracy Poslki z NATO, UZE i OBWE, Unią Europejska w zakrsie Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, kontrola eksportu, zbrojeń i rozbrojenia
- departamenty administracyjne – zapewnia właściwe funkcjonowanie placówek za granicą, mają charakter służb technicznych, pomocniczych
- na podstawie zarządzenia nr 81 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1.7.2002 w skład Ministerstwa wchodzą 23 komórki organizacyjne
- minister może tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo – doradcze o charakterze stałym lub doraźnym
Źródła prawa dyplomatycznego.
- źródłem jest zwyczaj międzynarodowy, nawet, jeśli nie jest spisany to jest przestrzegany reguły kurtuazyjne opierające się na wzajemnym szacunku i mające oparcie w normach współczesnego prawa dyplom i praktyce
- tabela rang i stanowisk w służbie dyplomatycznej spisany na kongresie wiedeńskim w 1815, ten system utrzymał się do dziś:
a) ambasador lub nuncjusz
b) poseł lub internuncjusz
c) charge d’affaire (akredytowany przy ministrze spraw zagranicznych)
- Karta Narodów Zjednoczonych rozpowszechniła język angielski w dyplomacji, przedtem obowiązywał język francuski, obecnie jest przewaga angielskiego
- Pomiędzy posłem a charge d’affaire może się jeszcze pojawić poseł rezydent
- umowy wielostronne i dwustronne regulujące status prawny oraz przywileje i immunitety organizacji międzynarodowych i ich funkcjonariuszy oraz przedstawicieli państw i delegacji w XIX wieku nie spisywano norm prawa dyplomatycznego, na początku XX wieku ośrodkiem kodyfikacji było Cambridge i Uniwersytet Harvarda; w okresie międzywojennym - Organizacja Państw Amerykańskich doprowadziła do podpisania konwencji z Monte Video, później 1928 rok – ratyfikacja konwencji hawajskich o dyplomatach i urzędnikach konsularnych; w Europie - orzeczenie w sprawie mozy wiążącej oświadczeń państw - kazus Lena
- wielostronne umowy międzynarodowe po 1945 roku ONZ chciało uporządkować to, powołano szefów poszczególnych komisji, Szwed Syndrom (Zandrom) został szefem komisji prawa dyplomatycznego; w 1961 rok, Wiedeń, konwencja o misjach dyplomatycznych, podpisało 160 państw; tam gdzie jakaś sprawa jest nieuregulowana, to normę stanowi zwyczaj międzynarodowy; kwestie sporne wynikające z konwencji państwa będą rozstrzygać między sobą lub przez sądy międzynarodowe (kolejne źródło)
- źródłem jest także prawo wewnętrzne państw, gdyż w kodeksie cywilnym, karnym itd są odniesienia do prawa dyplomatycznego kodeksy, ustawy – dekret prezydenta Ukrainy z 10.06.1993 dotyczący funkcjonowania przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych na Ukrainie; w Polsce ustawa o służbie zagranicznej z 27.07.2001
* akt 1701 angielski Anny Stuart, akt o immunitecie dyplomatycznym, spowodowany przez kazus Matwiejewa
- umowy dwustronne np. układ z 1520 zawarty miedzy Anglią a Hiszpanią o ustanowieniu między nimi ambasad; układy pokojowe
- praktyka sądowa i dyplomatyczna – decyzje i opinie sądownictwa międzynarodowego i krajowego, sądy dokonują bowiem interpretacji prawa
- doktryna prawa dyplomatycznego
Źródła prawa konsularnego.
- źródłem są umowy dwustronne
- 1963 Konwencja Wiedeńska –- szefem komisji został Jaroslav Zourka, projekt konwencji o stosunkach konsularnych w Wiedniu, 150 państw podpisało; fakt że państwo przystąpiło do konwencji wielostronnej nie oznacza, że nie może tworzyć konwencji dwustronnej;
ale jej art. 73 mówi, że przepisy nie naruszają innych umów międzynarodowych obowiązujących między państwami w dziedzinie stosunków konsularnych, oraz potwierdzili prawo państw będących jej stronami do zawierania umów międzynarodowych, potwierdzających, uzupełniających lub rozwijających je postanowienia bądź rozszerzających zasięg ich stosowania; istnieje możliwość wg konwencjiłączenia funkcji konsularnych z dyplomatycznymi
- konwencja Hawańska o urzędnikach kosularnych z 1928 (ma znaczenie regionalne); przyjęto kodeks Bustamante, w którym uregulowane zostały niektóre zagadnienia z zakresu prawa konsularnego
- przepisy o handlu; wiek XIX zwyczaj odgrywał ważną rolę
- konwencje konsularne dwustronne
- skodyfikowanie prawa konsularnego na poziomie wielostronnym po II wojnie światowej
- konwencje dwustronne są ważne w stosunkach z państwami ościennymi (z rosją mamy 5 konwencję dwustronną)
- prawo zwyczajowe – komunikat USA i NRD z 4.9.1974, oba państwa porozumiały się, że „w okresie do zawarcia odpowiedniego porozumienia stosunki konsularne między nimi będą opierać się zasadniczo na międzynarodowym prawie zwyczajowym, dotyczącym stosunków konsularnych”
- prawo konsularne opiera się o prawo wewnętrzne np. kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964); niektóre państwa starają się mieć jeden akt normatywny regulujący wszystkie te sprawy i kwestie - ustawa z 1984 o funkcjach konsularnych lub wyroki i orzeczenia sądów krajowych, orzeczenia sądów międzynarodowych; już w XVII w akt o działalności obcych konsulów wydala Holandia
- sprawa konsularna trafiła do MTS - sprawa Lagranda - dostęp konsula do swego obywatela, gdy jest on uwięziony, Legrand niemiec zabił ludzi, zoastał skazany, konsul niemiecki stwierdził, że Legrand nie zrzekł się obywatelstwa; Niemcy pozwali USA przed MTS i wygrali
5. Realizacja prawa legacji we wspolczesnym prawie dyplomatycznym.
- prawo legacji – prawo do utrzymania stosunków międzynarodowych, zwłaszcza do reprezentacji polityczne;j prawo przyjmowania i wysuwania przedstawicieli dyplomatycznych, przysługuje podmiotom prawa międzynarodowego, czyli państwu; konwencja hawańska z 1928 art. 8 : „żadne państwo nie może akredytować swoich przedstawicieli dyplomatycznych w innych państwach bez ich uprzedniego wyrażenia na to zgody”
- prawo wewnętrzne państwa określa organy uprawnione do realizacji prawa legacji, zazwyczaj do kompetencji głowy państwa lub do naczelnego organu ruchu wyzwoleńczego należy to prawo
- realizowane jest przez przedstawicieli dyplomatycznych państwa
- może być realizowane za pośrednictwem stałej misji państwa trzeciego, akredytowanej również w państwie przyjmującym
- wyjątkowo prawo legacji może być przekazane innemu podmiotowi prawa międzynarodowego np. prawo w imieniu Monako – Francji = pełnienie za zgodą państwa przyjmującego, pewnych funkcji głównie o charakterze administracyjno – technicznym i ewentualnie konsularnymna rzecz państwa trzeciego
- uznanie rządu ma znaczenie gdy nowy rząd dochodzi do władzy w drodze pozakonstytucyjnej w wyniku przewrotu lub rewolucji, nawiązanie stosunków dyplom jest równoznaczne z uznaniem tego rządu za jedyny organ reprezentujący to państwo
- państwo pod okupację ma prawo legacji, czyli wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych; jeśli okupacja nastąpi na skutek agresji i jest przestępstwem międzynarodowym, to państwo to ma swoich przedstawicieli dyplomatycznych
- kazus hrabiego Bernadotte’a z 1946, wszystkie organizacje o charakterze międzynarodowym mają podmiotowość, mają prawo legacji, obywatel szwedzki wyjechał jako funkcjonariusz ONZ do Palestyny i został zabity, stąd prawo, że organizacje o charakterze międzynarodowym mogą przyjmować i wysyłać przedstawicieli dyplomatycznych od tego momentu, mają więc one podmiotowość i prawo legacji
- konfederacja oznacza związek dwóch lub więcej suwerennych państw, mających wspólny centralny organ w celu realizacji określonego zakresu przekazywanych mu uprawnień; w systemie konfederacji poszczególni jej członkowie zachowują zazwyczaj prawo legacji, co jednak nie wyklucza możliwości korzystania również przez konfederację, jako całości z tego prawa; formą konfederacji jest obecnie Wspólnota Narodów
- federacja traktowana jest jako państwo jednolite , niezależnie od stopnia autonomii jej części składowych, jednostki federalne nie są państwami suwerennymi, mają takie kompetencje jakie zostały im nadane przez konstytucję; polityka zagraniczna i dyplomacja wyłączone są z zakresu kompetencji jednostek federalnych; stosunki między kantonami szwajcarskimi, nie mają charakteru stosunków międzypaństwowych, nie korzystają więc one z czynnego i biernego prawa legacji; Wielka Brytania w akcie z 22.11.1978 dopuszcza jedyny wyjątek od zasady nieprzyznawania immunitetów przedstawicielom części składowych federacji, w odniesieniu do prowincji kanadyjskiej Quebek
- w warunkach wybuchu wojny domowej, gdy pojawią się dwa rządy i gdy pewne państwa uznają i utrzymują stosunki z jednym rządem, a inne z drugim; przyznaje się prawo legacji rzadowi efektywnie sprawującemu włądzę w danym państwie; w praktyce jednak decyduje indywidualne, polityczne podejście i stosunek pństwa do stron konfliktu
- Stolica Apostolska działalność opiera na uznaniu zwierzchnictwa duchowego papieża jako głowy ościoła katolickiego; korzysta z czynnego i biernego prawa legacji i zawiera z państwami katolickimi umowy międzynarodowe zwane konkordatami; tylko papież ma prawo reprezentować Stolicę Apost, zawierać umowy mię...
Joanat