1928-01-06 Mortalium Animos.pdf

Encyklika Piusa XI "Mortalium animos" O popieraniu

prawdziwej jedności religii

Do Czcigodnych Braci Patriarchów, Prymasów, Arcybiskupów, Biskupów i

innych Arcypasterzy, którzy żyją w zgodzie i łączności ze Stolicą Apostolską

Czcigodni Bracia,

pozdrowienie Wam i błogosławieństwo Apostolskie!

Dążenia do jedności politycznej

Dusz ludzkich może nigdy jeszcze nie przenikało tak silne pragnienie

wzmocnienia i spożytkowania ku dobru wspólnemu społeczeństwa ludzkiego

tych węzłów braterstwa, które nas z powodu jednego i tego samego

pochodzenia i tej samej natury jak najściślej łączą, jak to, które zauważyć

możemy właśnie w naszych czasach. Ponieważ narody nie mogą jeszcze w

pełni cieszyć się dobrodziejstwami pokoju, poniważ, przeciwnie, tu i tam

odżywają dawne i powstają nowe waśnie, powodujące powstania i wojny

domowe, ponieważ nadto nie udaje się rozwiązać całego szeregu spraw

spornych, dotyczących spokoju i dobrobytu narodów, o ile ci, w których ręku

spoczywa kierownictwo i ster państw, nie poświęcą się zgodnie temu zadaniu,

łacno zrozumieć - tym bardziej, skoro nie ma różnicy zdań co do jedności

rodzaju ludzkiego - dlaczego tak wielu ludzi pragnie, by w imię tego

braterstwa, które obejmuje wszystkich, rozmaite narody coraz to ściślej się

zespoliły.

Przeniesienie dążeń do zjednoczenia politycznego w dziedzinę religijną

Coś całkiem podobnego pragną pewne koła wytworzyć w zakresie

porządku, ustanowionego przez Chrystusa Pana Nowym Testamentem.

Wychodząc z założenia, dla nich nie ulegającego wątpliwości, że bardzo

rzadko tylko znajdzie się człowiek, któryby nie miał w sobie uczucia religijnego,

widocznie żywią nadzieję, że mimo wszystkich różnic zapatrywań religijnych

nie trudno będzie, by ludzie przez wyznawanie niektórych zasad wiary, jako

pewnego rodzaju wspólnej podstawy życia religijnego, w braterstwie się

zjednali.

Błędne drogi do zjednoczenia religijnego

W tym celu urządzają zjazdy, zebrania i odczyty z nieprzeciętnym udziałem

słuchaczy i zapraszają na nie dla omówienia tej sprawy wszystkich, bez

różnicy, pogan wszystkich odcieni, jak i chrześcijan, a nawet tych, którzy -

niestety - odpadli od Chrystusa, lub też uporczywie przeciwstawiają się Jego

Boskiej naturze i posłannictwu. Katolicy nie mogą żadnym paktowaniem

pochwalić takich usiłowań, ponieważ one zasadzają się na błędnym

zapatrywaniu, że wszystkie religie są mniej lub więcej dobre i chwalebne, o ile,

że one w równy sposób, chociaż w różnej formie, ujawniają i wyrażają nasz

przyrodzony zmysł, który nas pociąga do Boga i do wiernego uznania Jego

panowania. Wyznawcy tej idei nie tylko są w błędzie i łudzą się, lecz

odstępują również od prawdziwej wiary, wypaczając jej pojęcie i krok po

kroku popadają w naturalizm i ateizm. Z tego jasno wynika, że od religii, przez

Boga nam objawionej, odstępuje zupełnie ten, ktokolwiek podobne idee i

usiłowania popiera. Niektórzy tym łatwiej dają się uwieść złudnym pozorom

słuszności, gdy chodzi o popieranie jedności wszystkich chrześcijan. Czyż nie

jest rzeczą słuszną - wciąż się to powtarza - i nawet obowiązkie, by wszyscy,

którzy wyznają imię Chrystusa, zaprzestali wzajemnych oskarżeń i raz przecież

połaczyli się we wspólnej miłości? Gdyż, któżby się ośmielił powiedzieć, że

miłuje Chrystusa, jeśli wedle sił swoich nie stara się urzeczywistnić życzenia

Chrystusa, który prosi Ojca, by Jego uczniowe Byli "jedno" (unum) 1 . A czyż ten

sam Chrystus nie chciał, by Jego uczniów poznawano po tym, że się

wzajemnie miłują i aby tym różnili się od innych: In hoc cognoscent omnes

quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem ("Po tym poznają

wszyscy, że jesteście moimi uczniami, jeżeli będziecie się wzajemnie miłowali) 2

. Oby - tak dodają - wszyscy chrześcijanie byli "jedno"! Mieliby przecież

większą możność przeciwstawić się zarazie bezbożności, która z dnia na dzień

coraz to bardziej się rozprzestrzenia i coraz to szersze zatacza kręgi i gotowa

obezwładnić Ewangelię. W ten i podobny sposób rozwodzą się ci, których

nazywają wszechchrześcijanami (panchristiani). A nie chodzi tu tylko o

nieliczne i odosobione grupy. Przeciwnie, powstały całe związki i rozgałezione

stowarzyszenia, którymi zazwyczaj kierują niekatolicy, chociaż różne wiary

wyznający. Poczynania te ożywione są takim zapałem, że zyskują

niejednokrotnie licznych zwolenników i pod swym sztandarem zgrupowały

nawet potężny zastęp katolików, których zwabiła nadzieja unii, pojednania

chrześcijaństwa, co przecież zgodne jest z życzeniem Świętej Matki Kościoła,

który wszak niczego bardziej nie pragnie, jak tego, by odwołać swe zbłąkane

dzieci i sprowadzić je z powrotem do swego grona. W tych nęcących i

zwodniczych słowach tkwi jednak złowrogi błąd, który głęboko rozsadza

fundamenty wiary katolickiej.

Obowiązek Papieża do wyjaśniania tych błędów katolikom

Ponieważ więc sumienie Naszego Urzędu Apostolskiego każe Nam nie

dopuścić do tego, by owczarnia Pana uległa zgubnym złudzeniom,

odwołujemy się do Waszego zapału, Czcigodni, Bracia, byście nie omieszkali

zwrócić baczną uwagę na to zło, ufamy bowiem, że przy pomocy słów i

listów każdego z Was łatwiej do wiernego ludu dotrą i zrozumiane będą te

zasady i rozważania, które wnet tu wyłuszczymy. Tak więc katolicy dowiedzą

się, co mają sądzić i jak się mają zachować wobec poczynań, zmierzających

ku temu, by wszystkich, którzy mienią się chrześcijanami, w jakikolwiek sposób

zespolić w jedną całość.

Prawdziwe zasady zjednoczenia wiary

Bóg, Stwórca wszystkiego, powołał nas do życia w tym celu, byśmy Go

poznali i miłowali. Nasz Stwórca ma więc wszelkie prawo do tego, byśmy Mu

służyli. Otóż Bóg, kierując człowiekiem, mógł był poprzestać na przepisach

prawa naturalnego, które w sercu człowieka, stwarzając go, wypisał, i mógł

był dalszy rozwój tego prawa uregulować zwykłą Opatrznością. Zamiast tego

wolał On dać przepisy, byśmy ich słuchali w ciągu wieków, mianowicie od

początków rodzaju ludzkiego aż do przyjścia i nauczania Jezusa Chrystusa,

sam nauczył człowieka przykazań, które naturę, obdarzoną rozumem,

obowiązują wobec Niego - Stwórcy: Multifafiam multisque modis olim Deus

loquens Partibus in Prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio

("Kilkakrotnie i w rozmaity sposób przemawiał Bóg niegdyś do Ojców przez

Proroków, a ostatnio w tych dniach przemawiał do nas przez Syna" 3 . Z tego

wynika, że żadna religia nie może być prawdziwa prócz tej, która polega na

objawionych słowach Boga. To objawienie, które rozpoczęło się z początkiem

rodzaju ludzkiego i kontynuowało się w Starym Testamencie, Jezus Chrystus

sam w Nowym Testamencie ukończył. Jeżeli jednak przemówił Bóg - a że w

samej rzeczy przemówił, to poręcza historia - rzeczą dla każdego jasną jest, że

jest obowiązkiem człowieka bezwarunkowo wierzyć w objawienie Boga i

słuchać Jego przykazań bez zastrzeżeń.

Ustanowienie jednego jedynego Kościoła przez Chrystusa

Byśmy jednak na chwałę Boga i dla naszego zbawienia mogli obie te rzeczy

słusznie wypełnić, Jednorodzony Syn Boga ustanowił na ziemi swój Kościół. A

więc sądzimy, że ci, którzy mienią się chrześcijanami, nie mogą nie uwierzyć,

że Chrystus ustanowił Kościół i to jeden jedyny. Gdy się jednak dalej pytamy,

jakiego rodzaju ten Kościół z woli swego Założyciela ma być, nie wszyscy są

jednego zdania. Wielu np. jest zdania, że Kościół Chrystusa nie musi być

widomy, przynajmniej o tyle, że nie musi występować w formie jednego ciała

wiernych, wyznających jedną i tę samą naukę i pozostających pod jednym

nauczycielem i jednym kierownikiem. A pod widomym Kościołem nie

rozumieją niczego innego, jak tylko fakt związku, złożonego z rozmaitych

chrześcijańskich wspólnot, choćby te wspólnoty wyznawały różne, albo

wzajemnie zwalczające się nauki.

Zadanie Kościoła

Ale Chrystus ustanowił swój Kościół jako społeczność, z istoty swej na zewnątrz

widomą, aby pod kierownictwem jednej głowy 4 , przez nauczanie żywym

słowem 5 , i przez udzielanie Sakramentów, tych źródeł łask niebieskich 6 ,

kontynuowała w przyszłości dzieło odkupienia ludzkości. Dlatego to

porównywał go z państwem 7 , z domem 8 , z owczarnią 9 , z trzodą 10 . Ten tak

cudownie ustanowiony Kościół nie mógł po śmierci swego Założyciela i

Apostołów, tych pierwszych pionierów swego rozpowszechnienia, upaść lub

być obalonym, boć przecie Jego zadaniem było wszystkich ludzi, bez różnicy

czasu i przestrzeni, doprowadzić do zbawienia: Eunts ergo docete omnes

gentes ("Idźcie przeto i nauczajcie wszystkie narody") 11 . Czyż więc Kościołowi

w jego ciągłym, nieprzerwanym wypełnianiu swego przeznaczenia może

zabraknąć skutecznej siły, skoro go przecież Chrystus wciąż wspomaga, On,

który uroczyście przyobiecał: Ecce vobiscum sum omnibus diebus, usque ad

consumationem saeculi ("Oto jestem z wami po wszystkie dni, aż do końca

świata" 12 . Nie może więc być inaczej, jak tylko, że Kościół Chrystusa nie tylko

dzisiaj, ale i po wszystkie czasy istnieje, lecz musi być z konieczności zawsze ten

sam, jak był za czasów Apostołów, chyba, że ktoś powiedziałby - co nie daj

Boże - że Chrystus Pan nie sprostał swym zamiarom, lub też, że pomylił się

wówczas, gdy zapewniał, że bramy piekieł nigdy go nie zwyciężą 13 .

Błędne zapatrywania o zjednoczeniu w wierze

W tym miejscu należy objaśnić i usunąć błędne zapatrywania, na których

wspiera się cała podstawa tych spraw i te różnorodne wspólne dążenia

niekatolików ku zjednoczeniu chrześcijańskich Kościołów, o czym była mowa.

Inicjatorzy tej idei prawie wciąż przytaczają słowa Chrystusa: Ut omnes unum

sint (...) Fiet unum ovile et unus pastor ("Aby wszyscy byli jedno (...) Jedna

niech będzie owczarnia i jeden pasterz") 14 , ale w ten sposób, jakby te słowa

wyrażały życzenie i prośbę, które mają się dopiero spełnić. Są bowiem zdania,

że jedność wiary i kierownictwa - co jest znamieniem prawdziwego i jednego

Kościoła Chrystusa - nigdy poprzenio nie istniała i dzisiaj także nie istnieje.

Może to według ich zdania być wprawdzie życzeniem, które może też kiedyś

wspólną wolą wiernych się urzeczywistni, lecz tymczasem - tak sądzą - jest to

tylko pięknym marzeniem. Mówią też, że Kościół sam przez się, już ze względu

na swą naturę, rozpada się na części, to jest składa się z wielu odrębnych

Kościołów, czy też odrębnych wspólnot, które wprawdzie w kilku

zasadniczych punktach nauki są zgodne, ale w innych punktach się różnią.

Istnieją one według ich zdania na równych prawach. Kościół - tak sądzą - co

najwyżej tylko w okresie od czasów apostolskich aż do pierwszych soborów

powszechnych był jeden jedyny i zgodny. Mówią, że należy więc dawne

sprawy sporne i różnice zdań, które po dziś dzień są kością niezgody wśród

rodzin chrześcijańskich, pozostawić na boku, z innych zaś nauk ulepić i

przedłożyć wspólną regułę wiary, której wyznawanie zbratałoby wszystkich i

przez co wszyscy czuliby się braćmi. Rozmaite zaś Kościoły i wspólnoty po

połączeniu się w ogólny związek miałyby możność przeciwstawić się

poważnie i skutecznie naporowi niewiary. Oto, Czcigodni Bracia, ich wspólne

zapatrywania. Są zresztą i tacy, którzy oczywiście przyznają, że protestantyzm

zbyt niopatrznie odrzucił niektóre istotne artykuły wiary i niektóre na wskroś

możliwe do przyjęcia i cenne obrządki zewnętrznego kultu, przy których

natomiast Kościół katolicki jeszcze trwa. Dodają jednak zaraz, że i ten Kościół

działając nieprawnie, skaził pierwotną wiarę chrześcijańską, dołączył bowiem

niektóre artykuły, których Ewangelia nie zna, a które jej nawet wręcz się

sprzeciwiają. Do nich zaliczają przede wszystkim naukę o Prymacie, jurysdykcji

przyznanej Piotrowi i Jego następcom na Stolicy Rzymskiej. Niektórzy z nich,

chociaż nieliczni, chcą wprawdzie przyznać Biskupowi Rzymskiemu albo

pierwszeństwo honorowe, albo jurysdykcję, albo też w ogóle jakąś władzę,

którą jednak wyprowadzają nie z prawa Boskiego, lecz niejako z woli

wiernych. Inni znowu zgodziliby się nawet, by Papież przewodniczył ich, co

prawda nieco niesamowitym, zjazdom. Jeżeli zresztą spotykać można wielu

niekatolików, którzy w pięknych słowach głoszą braterską wspólność w

Chrystusie, to przecież nie ma ani jednego, któremu przez myśl by przeszło

poddać się posłusznie w nauce i kierownictwie Namiestnikowi Jezusa

Chrystusa. W międzyczasie oświadczają, że chcą wprawdzie rokować z

Kościołem Rzymskim, lecz z zastrzeżeniem równości wzajemnych praw, tzn,

jako równouprawnieni. Gdyby jednak mogli rokować, to bez wątpienia w

rokowaniach dążyliby do takiej umowy, która umożliwiłaby im trwanie przy

tych zapatrywaniach, z powodu których błąkają się jeszcze ciągle poza

jedyną owczarnią Chrystusa.

Ustosunkowanie się Stolicy Apostolskiej do tych dążeń do zjednoczenia

W tych warunkach oczywiście ani Stolica Apostolska nie może uczestniczyć w

ich zjazdach, ani też nie wolno wiernym zabierać głosu lub wspomagać

podobne poczynania. Gdyby to uczynili, przywiązaliby wagę do fałszywej

religii chrześcijańskiej, różniącej się całkowicie od jedynego Kościoła

Chrystusowego. Czyż możemy pozwolić na to - a byłoby to rzeczą niesłuszną i

niesprawiedliwą, - by prawda, a mianowicie prawda przez Boga objawiona,

stała się przedmiotem układów? Chodzi tu o ochronę objawionej prawdy.

Jezus Chrystus wysłał swych Apostołów na cały świat, by wszystkim narodom

głosili radosną wieść, i chciał, by ich uprzednio dla uniknięcia wszelkiego

błędu Duch Święty wtajemniczył w całą prawdę 15 . Czy nauka Apostołów

zupełnie zaginęła, lub też kiedykolwiek została przyćmiona w Kościele, którym

rządzi i którego chroni sam Bóg? Jeśli jednak nasz Zbawiciel wyraźnie

ustanowił, by jego ewangelia głoszona była nie tylko za czasów Apostolskich,

ale i w przyszłych czasach, czyżby treść wiary mogła z biegiem stuleci

ukształtować się tak mglisto i niepewnie, że dzisiaj ścierpieć trzeba by było

nawet sprzeczne z sobą zapatrywania? Gdyby tak się rzecz miała, to trzeba

by również powiedzieć, że zstąpienie Ducha Świętego na Apostołów i ciągłe

przebywanie tegoż Ducha Św. w Kościele, i nawet, że nauka samego Jezusa

Chrystusa od wielu stuleci zatraciła zupełnie swą skuteczność i swą wartość.

Takie twierdzenie byłoby bluźnierstwem. W rzeczywistości Jednorodzony Syn

Boga polecił swym Apostołom, by nauczali wszystkich ludzi, po wtóre

wszystkich ludzi zobowiązał, by z wiarą przyjmowali to wszystko, co im podane

będzie a testibus praeordinatis a Deo ("przez świadków od Boga

wyznaczonych") 16 , a rozkaz swój przypieczętował słowami "Qui crediderit et

baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur ("Kto

uwierzy i da się ochrzcić, zbawiony będzie, kto jednak nie uwierzy, będzie

potępiony") 17 . Oba te rozkazy Chrystusa, rozkaz nauczania i rozkaz wierzenia,

które muszą być wypełnione dla zbawienia wiecznego, byłyby niezrozumiałe,

gdyby Kościół nie wykładał tej nauki w całości i jasno, i gdyby nie był wolny

od wszelkiego błędu. W tym błądzą i ci, którzy sądzą, iż dobro wiary znajduje

się wprawdzie na ziemi, lecz, że trzeba go poszukiwać z takim wysiłkiem wśród

tak głębokich badań i roztrząsań, iż dla odszukania i spożytkowania go nie

wystarczy wiek ludzki. Jak gdyby Miłosierny Bóg przemawiał był przez

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: