1967-03-26 Populorum progressio.pdf

PAWEŁ VI

ENCYKLIKA

POPULORUM PROGRESSIO

do Czcigodnych Braci Patriarchów, Prymasów, Arcybiskupów, Biskupów i innych

Ordynariuszy, pozostaj cych w pokoju i ł czno ci ze Stolic Apostolsk , do

Duchowie stwa i wiernych całego wiata, jak równie do wszystkich ludzi dobrej woli. O

POPIERANIU ROZWOJU LUDÓW

1. Rozwój ludów, szczególnie tych, które usiłuj uwolni si od nieszcz głodu, n dzy,

lokalnych epidemii i ciemnoty; które domagaj si pełniejszego udziału w dobrach

stworzonych przez cywilizacj i daj , by ich ludzkie warto ci były w praktyce bardziej

uznawane; które wreszcie stale kieruj sw my l ku wi kszemu post powi: rozwój tych

wła nie ludów jest przedmiotem ywej i bacznej uwagi Ko cioła katolickiego. Gdy bowiem

Ko ciół po zako czenia II Watyka skiego Soboru Powszechnego ja niej jeszcze i gł biej

os dził i ocenił usilne danie Ewangelii Jezusa Chrystusa w tej sprawie, uznał on równie za

swój obowi zek bardziej i lepiej dopomaga ludziom, aby nie tylko jak najdokładniej badali

aspekty. tego nader doniosłego zagadnienia, lecz by tak e nabrali przekonania, e w tej

godzinie ogromnego zagro enia zachodzi nagl ca potrzeba wspólnego działania wszystkich.

2. Poprzednicy Nasi, Leon XIII w encyklice Rerum novarum (1) , Pius XI w encyklice

Quadragesimo anno (2) oraz - je li ju pominiemy przemówienie radiowe Piusa XII

skierowane do całego wiata (3) - Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra (4) i Pacem in

terris (5) , nie omieszkali, zgodnie z wymaganiami swego urz du, w tak znamienitych

dokumentach wyja nia w wietle Ewangelii współczesnych zagadnie społecznych.

3. Dzisiaj najbardziej idzie o to, aby wszyscy uznali i jakby wyczuwali, e kwestia społeczna

jest teraz spraw całej ludzko ci. O wiadczył to całkiem otwarcie Nasz Poprzednik p. Jan

XXIII (6) , a potwierdził to Sobór Watyka ski II w Konstytucji duszpasterskiej o Ko ciele w

wiecie współczesnym (7) . Poniewa za s to wskazania o najwi kszej wadze i znaczeniu,

trzeba koniecznie da im posłuch. Narody głoduj ce podnosz dzi bolesny głos w stron

narodów opływaj cych w bogactwa. Dlatego Ko ciół wstrz ni ty tym pełnym udr ki

wołaniem wzywa wszystkich i ka dego z osobna, aby poruszeni miło ci dali wreszcie

posłuch braciom błagaj cym o pomoc.

4. Zanim jeszcze rz dy Ko cioła katolickiego zostały Nam powierzone, podczas podró y do

Ameryki Południowej w roku 1960 i do Afryki w roku 1962, sami dostrzegli my pal ce

trudno ci, jakie dr cz i jakby osaczaj te, sk din d bogate w warto ci materialne i duchowe,

kontynenty. Gdy za po Naszym wyborze na papie a stali my si Ojcem wszystkim, udawszy

si do Palestyny i do Indii, naocznie i wprost namacalnie przekonali my si , ile trudu i

mozołu musz podj te narody o dawnej kulturze w d eniu do swego rozwoju. Ponadto

dzi ki zrz dzeniu Opatrzno ci, tu przed zako czeniem Soboru Watyka skiego II mogli my

uda si do siedziby Narodów Zjednoczonych i tam wobec najdostojniejszego jakby

Areopagu publicznie podnie spraw ludów ubo szych.

5. Na koniec, chc c wypełni yczenia Soboru i równocze nie okaza jak bardzo Stolica

Apostolska sprzyja sprawiedliwej i wielkiej sprawie ludów d cych do rozwoju, uznali my

ostatnio za nasz powinno doł czy do najwy szych organów Kurii Rzymskiej Komisj

Papiesk maj c na celu pobudza cały lud Bo y do pełnego u wiadomienia sobie zada ,

jakie nakładaj na czasy obecne; tak mianowicie, aby z jednej strony wzmagał si rozwój

ludów ubo szych, a sprawiedliwo społeczna krzewiła si w ród narodów, z drugiej za , by

udzielano narodom mniej rozwini tym takich pomocy, dzi ki którym mogłyby same zadba o

własny rozwój (8) . Komisja ta w zawołaniu "Sprawiedliwo i Pokój" otrzymała zarówno

nazw jak i program. Nie w tpimy za , e do wykonania tych planów zechc wraz z Naszymi

synami katolikami i z bra mi chrze cijanami zjednoczy swe usiłowania i prace wszyscy

ludzie dobrej woli. Dlatego te dzisiaj wszystkich usilnie wzywamy, aby przez wspólne

zamierzenia i harmonijne działanie d yli zarówno do pełnego rozwoju poszczególnych ludzi,

jak i do ogólnego post pu ludzkiej społeczno ci.

6. Widzimy w naszych czasach, e ludzie staraj si zapewni sobie rodki do ycia, pomoc

lekarsk , stałe zatrudnienie; e zabezpieczeni od wszelkiego ucisku i wolni od jakiegokolwiek

upodlenia uwłaczaj cego godno ci ludzkiej, d do coraz to wi kszych osi gni ; e pragn

zdobywa lepsze wykształcenie, aby wi cej działa , umie i posiada , a przez to wi cej

znaczy ; równocze nie jednak widzimy i to, e wielka cz ludzi znajduje si w takich

warunkach yciowych, które udaremniaj ich słuszne pragnienia. Zreszt ludy, które co

dopiero zacz ły korzysta z własnych praw i mo no ci samostanowienia, z konieczno ci

niejako pragn osi gni t ju wolno polityczn uzupełni przez post p społeczny i

ekonomiczny, godny człowieka i samodzielnie wypracowany, aby najpierw obywatele

osi gn li odpowiedni rozwój jako ludzie, a nast pnie uzyskali oni nale ne miejsce w

społeczno ci narodów.

7. Chocia za odziedziczone po przeszłych czasach rodki do wykonania tego trudnego i

bardzo powa nego dzieła nie s wystarczaj ce, nie mo na powiedzie , i całkowicie ich brak.

Trzeba oczywi cie przyzna , e narody kolonialne szukały nieraz własnych tylko korzy ci,

własnego panowania i własnej chwały i e ko cz c swoje władanie zostawiały te ziemie w

niekorzystnych warunkach ekonomicznych, na przykład wówczas, gdy gospodarka opierała

si na uprawie jednego produktu, którego ceny podlegaj wielkim i nagłym wahaniom. Ale

cho trzeba przyj , e z tak zwanego kolonializmu wynikły pewne szkody, które zrodziły

jeszcze dalsze niedomogi, to jednak nale y równie pochwali kolonizatorów za prawdziwe

dobrodziejstwa wniesione przez nich, przy posługiwaniu si wiedz i technik , na wiele

zaniedbanych terenów, a przynosz ce po dzi dzie po ytek. Chocia bowiem urz dzenia

techniczne pozostawione tam przez narody kolonizatorskie nie mog by uwa ane za w pełni

doskonałe, to jednak przyczyniły si one do cofni cia si ciemnoty i chorób, do otwarcia

owym ludziom dogodnych kontaktów i w ko cu do poprawy warunków bytu.

8. Jednak e, cho trzeba uzna w pełni za słuszne to, co wła nie wyło yli my, oczywist jest

rzecz , e tego rodzaju urz dzenia techniczne nie s ju zdolne do ud wigni cia ci aru

współczesnej gospodarki. Je li bowiem istniej ca dzi cywilizacja techniczna nie b dzie

regulowana jakim planem, nierówno ludów co do wzrostu dóbr materialnych sił rzeczy

nie tylko nie zmniejszy si , lecz raczej zwi kszy: i dlatego post p narodów bogatszych b dzie

szybszy, podczas gdy ludy ubogie b d si tylko powoli rozwija . Te nierówno ci mi dzy

krajami wzrastaj z ka dym dniem, gdy jedne produkuj nadmiar towarów ywno ciowych

w stosunku do liczby ludno ci, inne za albo cierpi braki w tej dziedzinie, albo te nie maj

pewno ci, czy swoje nieliczne produkty b d mogły eksportowa do innych krajów.

9. A w tym samym czasie konflikty społeczne rozszerzyły si niemal na cały wiat.

Zaburzenia za , które w krajach zmierzaj cych do uprzemysłowienia ogarn ły ubo sze sfery

ludno ci, przeniosły l równie w te miejsca, gdzie gospodarka opiera si niemal wył cznie

na rolnictwie, tak e nawet chłopi s dzisiaj wiadomi swego n dznego i nieszcz snego

losu (9) . Dodajmy tu jeszcze, e owe niegodne i nienawistne nierówno ci, o których mówimy,

odnosz si nie tylko do posiadania dóbr, lecz bardziej nawet do sprawowania władzy. Dzieje

si tak bowiem na niektórych terenach, e gdy garstka mo nych korzysta z najbardziej

wyszukanych form ycia, ludno biedna i rozproszona po kraju nie ma prawie adnej

mo liwo ci działania z własnej inicjatywy i na własn odpowiedzialno , a cz sto znajduje

si w warunkach ycia i pracy niegodnych osoby ludzkiej (10) .

10. Poniewa ponadto tradycyjna cywilizacja zmaga si z najnowsz cywilizacj

przemysłow , zdarza si oczywi cie, e struktury społeczne niezgodne z potrzebami

współczesnymi ulegaj niemal zupełnemu zanikowi. Dlatego podczas gdy ludzie doro li

s dz , e tak ycie jednostek, jak i rodzin trzeba mie ci w ramach tradycyjnej cywilizacji,

cz sto ciasnych i e od niej teraz odchodzi nie nale y - młodzi odwracaj si od niej

uwa aj c j za niepotrzebn zapor , utrudniaj c upragnione doj cie do nowych form ycia

społecznego. Taki konflikt pokole stawia ludzi w tej smutnej sytuacji, e albo zachowaj

instytucje i pogl dy przodków, a wyrzekn si post pu ycia społecznego, albo te przyjm

przychodz ce z zewn trz osi gni cia techniki i cywilizacji, a porzuc bogate w ludzkie

warto ci obyczaje poprzednich pokole . Widzimy te w istocie cz sto, e siły moralne,

duchowe i religijne niektórych starszych ludzi załamuj si wobec trudno ci i e nie potrafi

oni wł czy si w ten nowy wiat.

11. W ród takiego zam tu niektórzy gwałtownie n ceni s wspaniałymi, lecz zwodniczymi

obietnicami tych, co podaj si za nowych jakby Mesjaszów. Któ , nie widzi, ile st d

powstaje niebezpiecze stw gro cych wybuchem przewrotów mas ludowych, buntem

podburzonych tłumów, wzmaganiem si tendencji do rz dów dyktatorskich? To s wi c ró ne

elementy problemu, jaki tu rozpatrujemy, a s dzimy, e ka dy dostrzega ich wag i znaczenie.

12. Ko ciół katolicki, wierny naukom i przykładom swojego Zało yciela Chrystusa -

uzasadniaj cego swe Boskie posłannictwo tym, e ubogim głoszona jest ewangelia" (11) -

zawsze starał si rozwija ludzkie warto ci u ludów, w ród których zasiewał wiar

chrze cija sk . Katoliccy misjonarze bowiem troszczyli si o to, aby w tych okolicach oprócz

ko ciołów były wznoszone tak e przytułki, szpitale, szkoły i uniwersytety. Ucz c za ludno

tubylcz lepszego wykorzystywania bogactw rodzimych, ochronili j nieraz przed chciwo ci

obcych. Nie przeczymy, e ich dzieła - jako ludzkie - miały nieraz swoje braki i e niektórzy z

nich mogli niekiedy do ogłaszania prawdy Chrystusowej domiesza wła ciwe ich ojczy nie

obyczaje ycia i my lenia. Równocze nie jednak nie tylko piel gnowali oni urz dzenia

wła ciwe tym ludziom, ale je jeszcze bardziej rozwijali, tak e wielu z nich trzeba zaliczy do

przodowników, którzy w wielkiej mierze przyczynili si do post pu materialnego i

kulturalnego owych krajów. Dla upewnienia si o tym wystarczy wspomnie przykład

zakonnika Karola de Foucauld, który dla swej miło ci zasłu ył sobie na miano "Brata

wszystkich" i który uło ył cenny słownik j zyka Tuaregów.

Z tych powodów uwa amy za Nasz obowi zek zło y nale ny hołd zarówno tym, zbyt cz sto

nieznanym ludziom, którzy pobudzeni miło ci ku Boskiemu Odkupicielowi stali si jakby

Jego poprzednikami, jak i tym, co id c za ich wzorem i wst puj c w ich lady w naszych

tak e czasach wielkodusznie i bezinteresownie po wi caj si na słu b tych, którym

ogłaszaj Ewangeli Chrystusow .

13. Lecz inicjatywy podejmowane dzi na owych terenach tak indywidualne, jak zbiorowe ju

nie wystarczaj , poniewa obecna sytuacja wiatowa wymaga wspólnej działalno ci

wszystkich, którzy s w pełni wiadomi wszelkich aspektów zagadnie ekonomicznych,

społecznych, duchowych i kulturalnych. Dlatego Ko ciół Chrystusowy, maj c bardzo wielkie

do wiadczenie w sprawach ludzkich i b d c jak najdalszym od mieszania si do rz dów

pa stw, zmierza tylko ku jednemu, a mianowicie, by pod kierownictwem Ducha wi tego

Pocieszyciela prowadzi dalej dzieło samego Chrystusa, który przyszedł na wiat, eby da

wiadectwo prawdzie (por. J 18, 37), eby zbawia , a nie s dzi , eby słu y , a nie eby jemu

słu ono" (por. J 3, 17; Mt 20, 28; Mk 10, 45) (12) . A poniewa Ko ciół po to został zało ony,

aby ju tu na ziemi tworzył królestwo niebieskie, nie za , by posiadał panowanie ziemskie,

stwierdza on otwarcie, e istniej dwie odr bne od siebie władze, a ka da z nich - ko cielna

mianowicie i cywilna - jest w swoim porz dku suwerenna (13) . Znajduj c si jednak w

rzeczywisto ci pomi dzy lud mi, Ko ciół ma obowi zek bada znaki czasów i wyja nia je w

wietle Ewangelii (14) . St d, ł cz c si z lud mi w ich najlepszych d eniach i bolej c nad tym,

e ich nadzieje cz sto s daremne, Ko ciół pragnie im pomaga w osi gni ciu najwi kszego

rozkwitu i w tym celu przedkłada im to, co jemu jednemu jest wła ciwe, a mianowicie:

uniwersalne spojrzenie tak na człowieka, jak i na sprawy ludzkie.

14. Rozwój, o którym mówimy, nie ogranicza si jedynie do post pu gospodarczego. Aby był

prawdziwy, powinien on by zupełny, to znaczy winien przyczynia si do rozwoju ka dego

człowieka i całego człowieka. Dlatego jeden z wybitnych znawców tego przedmiotu z cał

słuszno ci tak pisał: Nie godzimy si na oddzielenie spraw ekonomicznych od tego, co

ludzkie, ani te na rozwa anie ich odr bnie od cywilizacji, do której nale . Naszym zdaniem

wielce trzeba ceni człowieka, ka dego człowieka, wszelk ludzk społeczno i cał

ludzko (15) .

15. Według Bo ego planu ka dy człowiek jest powołany do rozwijania samego siebie, gdy

wszelkie ycie ludzkie przeznaczone jest przez Boga do jakiego zadania. St d to ka demu

dane s od urodzenia zacz tki zdolno ci i talentów, które nale y rozwija , aby mogły wyda

owoce; pełna za ich dojrzało , jak człowiek uzyskuje czy to przez wychowanie w swoim

rodowisku społecznym, czy te przez własne usiłowania, pozwoli ka demu d y do celu

wyznaczonego mu przez Stwórc . B d c za wyposa onym w rozum i wolno , bierze

człowiek na siebie odpowiedzialno i za swój rozwój, i za swoje zbawienie. Ka dy -

wspomagany, a czasami równie kr powany przez wychowawców i otoczenie - niezale nie

od stopnia uległo ci wpływom zewn trznym pozostaje głównym sprawc swego pomy lnego

lub niepomy lnego losu. Tylko wyt aj c siły umysłu i woli mo e człowiek wzrasta w

człowiecze stwie, nabiera coraz wi kszej warto ci, doskonali si .

16. Ten za rozwój osoby ludzkiej nie jest pozostawiony dowolnemu uznaniu człowieka.

Podobnie jak wszystkie rzeczy stworzone skierowane s ku swemu Stwórcy, tak i stworzenie

rozumne ma obowi zek zwraca dobrowolnie ycie swoje ku Bogu, pierwszej Prawdzie i

najwy szemu Dobru. Dlatego rozwój osoby ludzkiej streszcza jakby w sobie wszystkie nasze

obowi zki. Co wi cej, pi kna harmonia natury ludzkiej, jak pojedynczy ludzie doskonal

coraz bardziej przez swoj prac i wiadomo obowi zku, przeznaczona jest do jeszcze

wy szej godno ci. Wszczepiony w o ywiaj cego Chrystusa otrzymuje człowiek nowe

wzbogacenie ycia i osi ga pewien humanizm, który przekracza jego natur i udziela mu

najwi kszej pełni ycia; do niej to, jako do swego najwy szego celu zmierza rozwój

człowieka.

17. Lecz ka dy człowiek jest członkiem społecze stwa i przynale y do całej ludzko ci.

Dlatego nie ten tylko, czy ów, ale wszyscy ludzie powołani s do posuwania naprzód pełnego

rozwoju całej społeczno ci ludzkiej. Wszystkie formy cywilizacji powstaj , rozkwitaj i

przemijaj . Ale jak fale morza podczas przepływu jedna za drug coraz gł biej wdzieraj si

w wybrze e, tak te i rodzaj ludzki w biegu historii. My, którzy jeste my jakby

spadkobiercami minionych wieków i którzy zbierali my owoce z pracy ludzi nam

współczesnych, mamy zobowi zania wobec wszystkich ludzi. Z tej przyczyny nie godzi si

nam poniecha wszelkiej troski o tych, przez których po naszej mierci rozszerza si b dzie

na przyszło rodzina ludzka. Wzajemne powi zanie wszystkich ludzi, które jest faktem, nie

tylko przynosi nam dobrodziejstwa, ale równie rodzi obowi zki.

18. Ów rozwój poszczególnych ludzi i całej ludzko ci mógłby by nara ony na

niebezpiecze stwo, je li nie doceni si nale ycie prawdziwej hierarchii warto ci. Z tego, e

d enie człowieka do uzyskania dla siebie niezb dnych dóbr jest całkowicie uprawnione,

wynika, i pr ca, dzi ki której dobra te bywaj osi gane, staje si obowi zkiem: je li kto nie

chce pracowa , niech te i nie je (16) . Lecz zdobywanie dóbr ziemskich mo e prowadzi ludzi

do chciwo ci, do po dania coraz wi kszych bogactw, do ch ci zwi kszenia własnej pot gi.

Chciwo mo e opanowywa jednostki, rodziny i narody, nie mniej ubogie, jak i bogate,

wiod c jedne i drugie do materializmu uciskaj cego ducha.

19. Ani narody zatem, ani poszczególni ludzie nie mog uwa a wzrastaj cego ci gle

dobrobytu za cel najwy szy. Ka dy bowiem post p niesie podwójn mo liwo : z jednej

strony jest on konieczny człowiekowi dla coraz to pełniejszego rozwoju człowiecze stwa; z

drugiej jednak zamyka go jakby w wi zieniu, je li d y si do niego jako do najwy szego

dobra, poza którym nie nale y dba o nic innego. W tym ostatnim wypadku serca staj si

twarde, dusze zamykaj si dla drugich, ludzie wi si z sob nie dla przyja ni, ale dla

korzy ci, a ta z łatwo ci przeciwstawia ich sobie i rozdziela. Dlatego samo tylko zdobywanie

dóbr gospodarczych nie tylko staje na przeszkodzie rozwojowi człowiecze stwa, ale równie

sprzeciwia si wrodzonej wielko ci człowieka. Albowiem tak narody, jak i ludzie zara eni

chciwo ci wykazuj najoczywi ciej niedorozwój moralny.

20. Je li do umacniania rozwoju potrzebni s coraz to liczniejsi technicy, to o wiele bardziej

potrzebni s ludzie m drzy; zdolni do wnikliwej refleksji, poszukuj cy nowego humanizmu,

dzi ki któremu ludzie naszych czasów poprzez przyj cie najszlachetniejszych warto ci, jak

miło , przyja , modlitwa i kontemplacja" (17) mogliby odnale samych siebie. Je li to si

urzeczywistni, b dzie mógł w pełni dokona si prawdziwy rozwój polegaj cy na tym, e

zarówno jednostki, jak i ogół ludzi, przechodz z mniej ludzkich warunków ycia do

warunków bardziej godnych człowieka.

21. W warunkach za mniej ludzkich znajduj si najpierw ci, co albo cierpi tak n dz

materialn , e brak im najskromniejszych rodków do ycia, albo pogr eni s w n dzy

moralnej, spowodowanej przez ich własny egoizm; nast pnie ci, którzy doznaj ucisku ze

strony struktur pa stwowych, wytworzonych albo przez zły u ytek własno ci i władzy; albo

przez oszuka czy wyzysk pracy robotników, albo przez niesprawiedliwe transakcje.

Przeciwnie za do wyra nym znakiem osi gni cia bardziej ludzkich warunków ycia s :

najpierw przej cie od n dzy do posiadania dóbr niezb dnych, przezwyci enie kl sk

społecznych, rozszerzenie si o wiaty, zdobywanie kultury; nast pnie wzrost poszanowania

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: