Retoryka skrypt
3 podstawowe wartości retoryki czasów helleńskich:
Jeżeli wiedza odnosi się do wartości, mówimy teoretycznego:
Efektem teoretycznego oglądu wartości jest:
Retoryka jest sztuką dobrego przekonywania, mówienia, pisania.
Prawda
Teorii
Nauka
Dobro
Działaniu
Moralność
Piękno
Twórczość
Sztuka
Klasyczny system retoryki
Funkcje retoryki
Typy perswazji
Style retoryczne
Zasady retoryki
LOGOS
Informująca
Osądzająca, oceniająca, doradcza. Dotyczy wyrażeń przeszłych; sądownictwo.
Prosty. Bez ozdób i dygresji.
Organiczności; układ głowa i ręce – wewnętrzny ład.
PATHOS
Estetyczna
Oceniająca /demonstratywna, Pobudzająca; literatura.
Średni.
Stosowność – odpowiednie rozpoznanie odbiorcy; etyczna, estetyczna i stylistyczna.
ETHOS
Zniewalająca
Doradcza, deliberatywna, nakłaniająca; polityka.
Wysoki. Mnogi odbiorca.
Funkcjonalność – podporządkowanie celowi mowy.
Reguła jedności funkcji.
Reguła harmonii rodzajów.
Reguła zgodności stylistycznej.
Reguły zostały wyprowadzone z praktyki retorycznej.
Najwięksi teoretycy sztuki retorycznej starożytnej Grecji i Rzymu:
Gorgiasz, Sokrates, Arystoteles, Demetriusz, Cyceron, Seneka Starszy i Kwintylion.
Początkowo związek retoryki z filozofią zrodził spór (Platon „Gorgiasz”) o cel poznawczy mowy retorycznej: prawda czy prawdopodobieństwo. W ocenie Platona retoryka porusza się w sferze mniemań (doxa) i nie prowadzi do odkrycia prawdy, dlatego utożsamia ją z sofistyką i erystyką.
Uprawdopodobniający i zawodny charakter wnioskowań i argumentacji retorycznej wykluczają jej zastosowanie do bytów wiecznych, koniecznych i niezmiennych (Arystoteles „Analityka I”). Pozwala jednak stosować ją do „bytu, który zawsze może być czymś innym” – ludzkie przekonania, pragnienia i wiara. [nie podlegają one kwalifikacji logicznej – zawieszone jest prawo sprzeczności i wyłączonego środka].
Rozumowanie zgodne z zasadami retoryki uzasadnia tezę w oparciu o funkcjonujące już we wspólnocie przekonania, do których retor odnosi się w mowie. W tym sensie retoryka ma charakter informacyjno-redundantny; służy do prezentacji nowej tezy przy odwołaniu się do obowiązujących w społeczności idei.
Skuteczność pragmatyczna rozumowania retorycznego zależy od jakości stosowanej argumentacji:
Siedem sztuk wyzwolonych (łac. septem artes liberales, właściwie siedem umiejętności godnych człowieka wolnego) – podstawa wykształcenia w okresie późnej starożytności oraz średniowiecza. Owe siedem sztuk dzielone było na dwie mniejsze grupy – trivium i quadrivium.
Średniowieczne trivium obejmowało gramatykę, co w owym czasie oznaczało biegłość w łacinie i dialektykę, czyli logikę i retorykę.
Quadrivium obejmowało geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę. Quadrivium można traktować jako naukę o liczbach: czystych (arytmetyka), rozważanych w przestrzeni (geometria), w czasie (muzyka), ruchu i przestrzeni (astronomia).
Średniowiecze: Jan z Salisbury, Filip Kalliba
Odrodzeniowa szkoła humanistyczna sprzyjała wzrostowi popularności retoryki rozumianej klasycznie jako kulturę słowa i działania, realizując główne idee greckiej paidei, zgodność słów z czynem, której brak określa się współcześnie jako sprzeczność performatywną.
W XVI wieku postulowana przez Piotra Ramusa reforma logiki zredukowała retorykę do samej elokucji, pozbawiając ją podstawowych części – inwencji i kompozycji.
Odrodzenie:
Erazm z Rotterdamu, Cyprian Soarez
W imię autonomii logiki formalnej retoryka krytykowana była przez Kartezjusza, Locka, Leibniza i Kanta. Jej przydatność w naukowej metodzie badań filologicznych podkreślał Jon Ernest, a klasyczna funkcja retoryki występowała jeszcze w tradycji hermeneutycznej u Schleiermachera i w metodologii humanistyki Diltheya.
Współcześnie: Perelman, Bendel, Gross.
Dyskursywność dialektyczna
Dyskursywność logiczna
Dyskursywność retoryczna
Implikuje konwersację, w której rozważa się jednocześnie obie z przeciwstawnych opinii, osiągając porozumienie, co do przedmiotu dyskusji.
Polega na monologicznej demonstracji; prezentuje milczącym widzom konkluzję wyprowadzoną z indywidualnych wglądów ku koniecznym i pewnym, samooczywistym prawdom.
Implikuje konsultacje, prowadzi do porozumienia, ale w odróżnieniu od dialektyki, gdzie przedmiot sporu jest teoretyczny, tutaj przedmiot sporu jest praktyczny, dotyczy bowiem działań z innymi we wspólnym podzielonym świecie.
Oba typy dyskursywności są apofantyczne /wskazujące coś, prezentujące racje. Różnica – dialogowy charakter dialektycznej i monologowy logicznej.
Charakter polilogiczny
“Tak widzę to w ten sposób/nie, nie widzę tego tak”
a odpowiedź na wypowiedzi retoryczne:
“Tak, zrobi ę to / nie, nie zrobi ę tego”
Monolog
dyskursywność logiczna
Dialog
dyskursywność dialektyczna
Polilog
dyskursywność retoryczna
Podstawy logicznego wnioskowania.
Wnioskowanie – rozumowanie, w którym na podstawie wcześniejszego uznania prawdziwości pewnych zdań orzeka się prawdziwość kolejnego zdania, dotąd nie uznawanego lub uznawanego z mniejszą pewnością.
Przesłanki – to wcześniej uznane zdania prawdziwe.
Wniosek – to zdanie, którego prawdziwość ocenia się na podstawie przesłanek.
Typy wnioskowań:
bezpośrednie
Jedna przesłanka, jeden wniosek. Zdanie kategoryczne.
pośrednie
Co najmniej dwie przesłanki. Jeden wniosek. Zdanie kategoryczne.
dedukcyjne
Wniosek wynika logicznie z przesłanek. Pewność wniosku = pewność przesłanek.
niededukcyjne
Wnioskowanie uprawdopodobniające. Pewność wniosku < od pewności przesłanek.
Wynikanie logiczne:
Zdanie A wynika logicznie ze zdania B wtedy, i tylko wtedy, gdy implikacja, „jeśli A to B” jest zdaniem logicznie prawdziwym.
Zdanie kategoryczne:
Zdanie typu A,E,I,O. Zapisywane często S jest P.
A
E
I
O
ogólnotwierdzące
ogólnoprzeczące
szczegółowotwierdzące
szczegółowoprzeczące
“Wszyscy ludzie są śmiertelni.”
“Żadne zwierzę nie jest rośliną.”
“Niektórzy poznaniacy to kibice.”
“Niektóre grzyby nie są trujące.”
^x [P(x) -> Q(x)]
¬ Vx [P(x)ʌQ(x)]
Vx [P(x)ʌQ(x)]
...
polfilmo