{\rtf1\ansi\ansicpg1250\deff0\deflang1045{\fonttbl{\f0\fnil\fcharset238{\*\fname Courier New;}Courier New CE;}} \viewkind4\uc1\pard\f0\fs20 S\'a3OWO WST\'caPNE\par \par \par \par Pa\'f1stwo i ko\'9cci\'f3\'b3 - dwie instytucje reguluj\'b9ce \'bfycie spo\'b3ecz-\par ne w r\'f3\'bfnych, cz\'easto zaz\'eabiaj\'b9cych si\'ea zakresach - niezale\'bfnie\par od aktualnego formalno-prawnego wzajemnego stosunku s\'b9 ze\par sob\'b9 w wi\'eakszym lub mniejszym stopniu powi\'b9zane. #'Vynika to\par przede wszystkim z tego, \'bfe instytucje te bazuj\'b9 na tym samym\par pod\'b3o\'bfu spo\'b3ecznym, musz\'b9 wi\'eac zabiega\'e6, by dzia\'b3ania strony\par przeciwnej nie by\'b3y sprzeczne z ich zadaniami. Ponadto pa\'f1stw'o\par liczy ez\'easto na Ko\'9cci\'f3\'b3 w wychowaniu spo\'b3ecze\'f1stwa, pok\'b3ada\par w nim nadzieje w wi\'b9zaniu spo\'b3eeze\'f1stwa z pa\'f1stwem. Ko#.ci\'f3\'b3\par z kolei #lnierza do stworzenia optymalnych warunk\'f3w dla swo-\par jej dzi3talno\'9cci i st\'b9d jego d\'b9\'bfenie do zdobycia wp\'b3yw\'f3w na sto-\par sunki polityczne, tym bardziej, \'bfe dzia\'b3aj\'b9c w okre\'9clonym pa\'f1-\par stwie zobnwi\'b9zany jest do przestrzegania jego praw.\par Przedmiotem niniejszej pracy jest polityka w\'b3adz Drugiej\par Rzeczypospolitej wobec Ko\'9ccio\'b3a prawos\'b3awnegol. Waga tego\par problemu wynika z faktu, \'bfe w bogatej mozaice wyznaniowej,\par kt\'f3ra stanowi\'b3a w\'f3wezas istotny element struktury palistwa\par Ko\'9cci\'f3\'b3 prawos\'b3awny by\'b3 - poza Ko\'9ccio\'b3em katolickim - naj-\par liczniejszym zwi\'b9zkiem vryznaniowym, licz\'b9cym bowiem oko\'b3o\par 4 milion\'f3w wyznawc\'f3w 2. Skupia\'b3 on ludno\'9c\'e6 niepolsk\'b9 - rosyj-\par I Z#odnie ze wsp\'f3\'b3ezesn\'b9 polsk\'b9 terminologi\'b9 i coraz bardziej przyj-\par muj\'b9cym si\'ea zwyczajem w zasadzie u\'bfywamy nazwy "Ko\'9cci\'f3\'b3 prawosta#v-\par ny", lecz aby unikn\'b9\'e6 sztuczno\'9cei, szezeg\'f3lnie gdy mowa jest o Rosji,\par wymienn;# pos\'b3ugujemy \'9ci\'ea utrwalon\'b9 w tradycji nazw\'b9 "Cerkiew##.\par # Wed\'b3ug spisu ludno\'9cci z 1931 r. Ko\'9cci\'f3\'b3 praw os\'b3awny liczy\'b3 3 76'? 4E4\par #z,iernych, tj. 21,8a # og\'f3\'b3u ludno\'9cci pa\'f1stwa (31915 779)\par \par \par 5\par \page\par \par sk\'b9 oraz ukrai\'f1sk\'b9 i bia\'b3orusk\'b9 - podlegaj\'b9c\'b9 w tym okresie\par gwa\'b3townym procesom narodowotw\'f3rezym, zamieszkuj\'b9c\'b9 w\par zwartej masie kresy pa\'f1stwas. Tak wi\'eac Ko\'9cci\'f3\'b3 ten uwik\'b3any\par by\'b3 w kwestie polityczne dotycz\'b9ce siowia\'f1skich mniejszo\'9cci na-\par rodowych i wschodniej granicy pa\'f1stwa. Ponadto przewa\'bfaj\'b9co\par agrarny charakter kraju i niemal jednorodny spo\'b3ecznie - ch\'b3op-\par ski - charakter mniejszo\'9cci ukrai\'f1skiej i bia\'b3oruskiej hamowa\'b3y-\par proeesy laicyzacyjne, powodowa\'b3y, \'bfe wyznanie stanowi\'b3o wa\'bfny\par element \'bfycia spo\'b3ecznego i poiityczne#o, jeden z czynnik\'f3#v\par identyfikacji narodowej.\par Polityk\'ea pa\'f1stwa wobec Ko\'9ccio\'b3a prawos\'b3awr,ego okre\'9cla\'b3a\par z jednej strony spu\'9ccizna po dawnej Rzeczypospolitej i Rosji ear-\par skiej, z drugiej za\'9c strony aktualna sytuacja wewn\'eatrzna i ze-\par wn\'eatrzna pa\'f1stwa. Dziedzictwo to stanowi\'b3y trtldne, zawik\'b3an\'f9#\par sprawy dotycz\'b9ce styku obu wyzna\'f1 - prawoslawnego i katolic-\par kie#o - wynikajace z walki mi\'eadzy Ko\'9cciolem prawos\'b3awnym\par a unickitn oraz z okre\'9clonej polityki wyznaniowej da#vnej Rzeczy--\par pospolitej, jak i Rosji, w okresie rozbior\'f3w. Spu\'9ccizn\'b9 t\'b9 by\'b3y te\'bf\par \'9clady w \'9cwiadomo\'9cci spo\'b3ecznej, r\'f3\'bfnorakie stereotypy, obawy\par i uprzedzenia, zar\'f3wno u katolik\'f3w jak u prawos\'b3awnych.\par W polskiej \'9cwiadomo\'9cci spo\'b3ecznej ukszta\'b3towa\'b3 si\'ea obraz Ko#-\par cio\'b3a prawos\'b3awnego jako Ko\'9ccio\'b3a rosyjskiego i #rogie#o pa\'f1-\par stwowo\'9cci polskiej. St\'b9d te\'bf uregulowanie stosunku pa\'f1stw#\par do tego wyznania by\'b3o jakby likwidacj\'b9 \'9clad\'f3w niewoli, \'9clad\'f3w\par bytno\'9cci obcego, zaboreze#o pa\'f1stwa. Niew\'b9tpliwym dziedzictwem\par by\'b3a r\'f3wnie\'bf wielko\'9c\'e6 Ko\'9ccio\'b3a prawos\'b3awnego - niezwyk\'b3e\par rozbudowanie go w okresie rozbior\'f3w i to w znacznej mierze\par kosztem Ko\'9ccio\'b3a unickiego - co w Polsce niepodleg\'b3ej musiat#\par zrodzi\'e6 problem faktycznych pot#zeb wyznania prawos\'b3awne#o,\par konieczno\'9cci dostosowania liczby parafii i eerkwi uo liczby wier-\par s 3go/a prawos\'b3awnych poda\'b3o w spisie ludno\'9cci w 1931 r. jako j\'eazyk\par ojezysty ukrai\'f1ski i "ruski#'; 24o!o - bia\'b3oruski; 18o/o - "tutejszy", 12"ia-\par polski; 2,8o/o - rosyjski; 0,5oiu - czeski. Dane przytoczono za: Drugi Po#u#-\par szech#y Sp\'bfs Ludno\'9cci z dn. 9 XII 1931 r. "Statystyka Polski", Seria C,\par z. 94a, Warszawa 1938, tabl. 10, 13, 15, 16. Prawos\'b3awni zamieszkiwali wo-\par jew\'f3dztwa: poleskie - 77,4o/a ludno\'9cci wojew\'f3dztwa; wo\'b3y\'f1skie - 69,8oio;\par nowogrbdzkie - 51,3"/o; wile\'f1skie 25,4o/o; bia\'b3ostockie - 18,5oie i lubel-\par skie - 8,5"!o. W pozosta\'b3ych wojew\'f3dztwach prawoslawni liczyli poni\'bfe\'bf\par lo/o. Obliczono #vg: "Statystyka Polski", cyt. wyd., z. 36, 70, 83, 85, 89, tabl.10.\par \par 6\par \page\par \par .ych oraz zagadnienie rewindykaeji i repartycji d\'f3br pounickich\par po\'b3aci\'f1skich, kt\'f3re przej\'b9\'b3 Ko\'9cci\'f3\'b3 prawos\'b3awny. Prawos\'b3awie\par N Rosji mia\'b3o te\'bf za"warantowan\'b9 pozycj\'ea religu panuj\'b9cej ca-\par systemem norm prawnych, kt\'f3re nie przystawa\'b3y do polskiej\par \par #zeczvwisto\'9cci.\par Ko\'9cci\'f3\'b3 prawos\'b3awny, kt\'f3ry znalaz\'b3 si\'ea w granicach Rzeczy-\par mia\'b3 charakter rosyjski, a przy tym znaczna cz\'ea\'9c\'e6\par \par pospolitej, w ka\'bfdyzn xazie pocz\'b9tkowo-\par duchowie\'f1stwa ho\'b3dowa\'b3a -\par \par idea\'b3om politycznym wyra\'9fnic anachronicznym w nowej sytuacji\par politycznej. R\'f3wnocze\'9cnie jednak Druga Rzeczpospolita odzi zi\par czy\'b3a pewne do\'9cwiadezenia, wiedz\'ea o charakterze Ko lit\'b3ki wobec\par s\'b3awnego, o mo\'bfliwych konsekwenejach okre\'9clone y\par niego, a przede wszystkim, o skutkach preferowania unii ko\'9cciel-\par ne#, przyj\'eacia przez pa\'f1stwo idei jedno\'9cci wyznaniowej jako\par odstawy zespolenia pa\'f1stwa wielonarodowo\'9cciowego.\par \par Obok dziedzictwa historycznego polityk\'ea pa\'f1stwa wobec tego\par Ko\'9ccio\'b3a okre\'9cla\'b3y czynniki wynikaj\'b9ce z aktualnej sytuacji. Ko\'9c-\par ci\'f3\'b3 prawos\'b3awny\par nie by\'b3 po prostu tylko zwi\'b9zkiem religijnyrr,\par \par \par lecz\par - abstrahuj\'b9c ju\'bf od jego ro\'b3i w okresie rozbior\'f3w - insty-\par tucj\'b9 uwik\'b3an\'b9 w konflikty polityczne, a \'9cci\'9clej m\'f3wi\'b9c w kwe#\par narodowo\'9cciow\'b9 ukrai\'f1sk\'b9 i bia\'b3orusk\'b9. Ludno\'9c\'e6 prawo-\par s\'b3awna na kresach wschodnich\par (poza ludno\'9cci\'b9 rosyjsk\'b9) by\'b3a,\par \par . z ludno\'9cci\'b9 greckokatolick\'b9 w Galicji Wschod-\par w por\'f3wnaniu np j \'9cwiadomo\'9cci\par niej, znacznie zap\'f3\'9fniona pod wzgl\'eadem rozwo u\par \par narodowej. Wprawdzie wypadki zwi\'b9zane z pierwsz\'b9 wojn\'b9 \'9cwia-\par tow\'b9 i rewolucj\'b9 w Rosji: ruchy ludno\'9cci, przemarsze wojsk,\par \par j j r\'f3wnie\'bf w\'b3adzy bur-\par po#vstanie o\'9crodk\'f3w w\'b3adz radzieck lo #knarodowej, sprzyja\'b3y\par \'bfuazyjnej, upowszechnianie si\'ea ide g\par \par rozk\'b3adowi tradycyjnych wsp\'f3lnot etniczno-wiejskich, kszta\'b3to-\par waniu si\'ea wi\'eazi ideologicznej nowego typu, \'9cwiadomo\'9cci narodo-\par wej i wej\'9cciu tej ludno\'9cci w orbit\'ea proces\'f3w narodowotw\'f3rezych,\par lecz s\'b3abe tem o urbanizacji i uprzemys\'b3owienia, powolny rozw\'f3j\par o\'9cwiaty i kultuz'y stanowi\'b3y czy\par n#ki hamuj\'b9ce, na tyle przy\par \par eszcze znaczne obszary spo\'b3eczne, gdzie\par tym silne \'bfe ozos#awa\'b3y j znanie sta-\par oczucie odr\'eabno\'9cci by\'b3o jedynie instynktowne, a wy\par owi\'b3o wa\'bfny czynnik identyfikacji. Usi\'b3owa\'b3y wykorzysta\'e6 to\par okre\'9clone ko\'b3a polityczne ukrai\'f1skie i - w mniejszym stopniu-\par bia\'b3oruskie, zamierzaj\'b9c uczyni\'e6 z religii podstaw\'ea separatyzmu\par \page\par \par narodowego, a z Ko\'9ccio\'b3a prawos\'b3awnego instytucjonaln\'b9 form\'ea\par \'bfycia mniejszo\'9cci narodowej, przynajmniej tak\'b9, jak\'b9 stanowil\par Ko\'9cci\'f3\'b3 greckokatolicki w Ma\'b3opolsce Wschodniej.\par To nak\'b3adanie si\'ea podzia\'b3\'f3w wyznaniowych na etniczne i naro-\par dowe oraz pr\'f3by instrumentalnego wykorzystania wyznania uT ce-\par lach politycznych przez czynniki ukrai\'f1skie i bia\'b3oruskie, a po-\par nadto zamieszkiwanie przez ludno\'9c\'e6 prawos\'b3awn\'b9 kres\'f3w pa\'f1stwa,\par zmusza\'b3o niejako w\'b3adze pa\'f1stwowe do traktowania prawos#awia\par w szerszym kontek\'9ccie - jako cz\'ea\'9cci sk\'b3adowej problemu naro-\par dowo\'9cciowego i pa\'f1stwowo-terytorialnego. Przy tym znacz#nie\par Ko\'9ccio\'b3a prawos\'b3awnego w polityce narodowo\'9cciowej pogl\'eaiaia\'b3o\par przypisywanie religii, a co za tym idzie Ko\'9ccio\'b3owi, roli bardzo\par wa\'bfnego czynnika \'b3adu moralnego, spo\'b3ecznego i polityczne#o.\par "Dla pa\'f1stwa - pisa\'b3 naczel#ik wydzia\'b3u narodowo\'9cciowego\par 1\\ZSW - jest rzecz\'b9 pierwszorz\'eadnej wagi uregulowanie stosunlLu\par do takiej si\'b3y moralnej, jak\'b9 jest ka\'bfdy Ko\'9cci\'f3\'b3, a w tym a#zy-\par padku Ko\'9cci\'f3\'b3 prawos\'b3awny - si\'b...
pribambasy