Juliusz Verne - Rozbitek z Cynthii.pdf - Verne Juliusz(1) - Rudy1950

JULIUSZ VERNE

ANDRE LAURIE

ROZBITEK Z „CYNTHII”

(Przełożyła: ALEKSANDRA MAŃKA-CHMURA)

I. Przyjaciel pana Malariusa

Prawdopodobnie ani w Europie, ani nigdzie indziej nie ma uczonego, którego izjo-

nomia byłaby powszechniej znana niż oblicze doktora Schwaryencrony ze Sztokholmu.

Wizerunek doktora, powielony przez kupców pod znakiem fabrycznym jego irmy na

milionach zalakowanych na zielono butelek, dociera wraz z nimi do najdalszych zakąt-

ków kuli ziemskiej.

Gwoli prawdy wyznać należy, że butelki te zawierają jedynie tran dorszowy, lekar-

stwo godne szacunku, a nawet zbawienne, stanowiące dla mieszkańców Norwegii co-

rocznie, w koronach o wartości jednego franka trzydziestu dziewięciu centymów, zyski

siedmio- lub ośmiocyfrowe.

Niegdyś produkcja tranu była w rękach rybaków. Dziś ekstrakcji dokonuje się me-

todami naukowymi, a królem tego szczególnego przemysłu jest właśnie słynny doktor

Schwaryencrona.

Nie ma takiej osoby, która by nie znała spiczastej bródki, pary okularów na haczyko-

watym nosie i czapki z futra wydry. Choć reprodukcja nie należy raczej do najbardziej

wyszukanych, jej uderzające podobieństwo jest rzeczą pewną. Dowodem niech będzie

to, co wydarzyło się pewnego dnia w szkole powszechnej w Nore na zachodnim wy-

brzeżu Norwegii, kilkanaście mil od Bergen.

Wybiła właśnie druga po południu. Uczniowie siedzieli w dużej, wysypanej piaskiem

klasie, dziewczynki po lewej, chłopcy po prawej stronie, zajęci śledzeniem przeprowa-

dzanego na tablicy przez nauczyciela, pana Malariusa, dowodu pewnego twierdzenia,

gdy nagle otworzyły się drzwi, a na progu stanęła postać w płaszczu na futrze, futrza-

nych botkach, futrzanych rękawiczkach i w czapce z futra wydry.

Uczniowie natychmiast powstali z miejsc na znak szacunku, jak należy to czynić, gdy

ktoś odwiedzający wchodzi do klasy. Żaden z nich nigdy przedtem nie widział przyby-

sza. A jednak wszyscy zaczęli szeptać na jego widok:

„Pan doktor Schwaryencrona!”

Tak wielkie było podobieństwo portretu utrwalonego na butelkach doktora.

Należy tu dodać, że uczniowie pana Malariusa mieli niemal ciągle te butelki przed

oczyma, jako że jedna z głównych fabryk doktora mieściła się właśnie w Nore. Niemniej

prawdą jest także, iż od lat ów uczony mąż nie postawił nogi w tych stronach i żadne

z dzieci nie mogło aż do tego dnia pochwalić się, że widziało go we własnej osobie.

W wyobraźni tak, ale to inna sprawa. Wiele mówiło się w Nore o doktorze Schwary-

encronie podczas wieczornych pogwarek. I gdyby wierzyć ludowym przesądom, często

musiałby mieć czkawkę.

Tak czy inaczej, to rozpoznanie, równie jednogłośne co spontaniczne, stanowiło

prawdziwy triumf nieznanego autora portretu, triumf, z którego ten skromny artysta

miałby prawo być dumny, a którego niejeden modny fotograf mógłby mu pozazdro-

ścić.

Ależ tak, to bez wątpienia spiczasta bródka, para okularów, haczykowaty nos i czapka

z futra wydry sławnego uczonego! Nie mogło być mowy o pomyłce. Wszyscy ucznio-

wie pana Malariusa daliby sobie głowę uciąć.

Zdziwiło ich tylko, a nawet trochę rozczarowało, że doktor okazał się mężczyzną

normalnego, średniego wzrostu, a nie kolosem, jakiego sobie wyobrażali. Jakże uczony

równie znamienity mógł się zadowolić wzrostem pięciu stóp i trzech cali? Jego siwa gło-

wa ledwie sięgała do ramienia pana Malariusa. A przecież lata przygarbiły już nauczy-

ciela. Był jednak o wiele szczuplejszy od doktora, co sprawiało, że wydawał się dwu-

krotnie wyższy. Jego obszerna, rudawobrązowa opończa, której długie używanie nada-

ło zielonkawych odcieni, powiewała na nim jak sztandar na drzewcu. Był w spodniach

za kolana i zapinanych na klamry butach, a spod beretu z czarnego jedwabiu wymyka-

ły się kosmyki siwych włosów. Jego różowa, uśmiechnięta twarz tchnęła anielską łagod-

nością. Podobnie jak doktor nosił okulary, ale nie rzucał zza nich jak tamten przeszywa-

jących spojrzeń, przeciwnie, błękitnymi oczami przyglądał się wszystkiemu z nieprze-

braną życzliwością.

Jak daleko pamięć uczniowska sięga, pan Malarius nigdy nie ukarał żadnego ze

swych podopiecznych. A jednak czuli przed nim respekt, bo go kochali. Wszyscy bo-

wiem doskonale wiedzieli, że to człowiek wielkiego serca. Dla nikogo w Nore nie było

tajemnicą, że w latach swej młodości zdał wspaniale jakieś egzaminy i że on także mógł

zdobyć tytuły naukowe, zostać profesorem wielkiego uniwersytetu, dostąpić zaszczytów

i dojść do majątku. Lecz miał siostrę, biedną Kristinę, ciągle chorą i cierpiącą, która za

nic w świecie nie chciała opuścić swej wioski. Miasto budziło w niej trwogę i bała się, że

tam właśnie umrze. Toteż Malarius poświęcił się cicho dla niej i przyjął ciężką a skrom-

ną funkcję szkolnego nauczyciela. A kiedy po dwudziestu latach Kristina zgasła błogo-

sławiąc go, Malarius, przyzwyczajony do swego życia w cieniu i zapomnieniu, nawet nie

pomyślał o rozpoczęciu innego. Pochłonięty własnymi badaniami, zapominając o tym,

by je ujawnić światu, znajdował najwyższą przyjemność we wzorowym prowadzeniu

najlepszej szkoły w tych stronach, a nade wszystko w wychodzeniu poza zakres naucza-

nia podstawowego i prowadzeniu lekcji na wyższym poziomie. Lubił rozwijać wiedzę

swoich najlepszych uczniów, wprowadzać ich w tajniki nauk ścisłych, w świat literatur

starożytnych i nowożytnych, w to wszystko, co zwykle jest udziałem bogaczy, ludzi za-

możnych, nigdy zaś rybaków i wieśniaków.

„Dlaczego to, co jest dobre dla jednych, nie miałoby takim być dla innych? — ma-

wiał. — Skoro i tak biedacy nie mają dostępu do wszystkich radości tego świata, dlacze-

go jeszcze odmawiać im tej jednej, płynącej ze znajomości Homera i Szekspira, z umie-

jętności nazwania gwiazdy, która ich prowadzi po oceanach, lub rośliny, po której stąpa-

ją! Nim zniewoleni codziennym trudem zegną swój kark nad bruzdą ziemi, niech choć

w dzieciństwie mają możliwość czerpania z tych czystych źródeł i uczestniczenia we

wspólnym dziedzictwie wszystkich ludzi!”

W niejednym kraju system ten uznano by za nieostrożny, zdolny wzbudzić nie-

chęć maluczkich do skromności ich doli i pchnąć ich do ryzykownych przedsięwzięć.

Ale w Norwegii nikt ani myśli niepokoić się takimi sprawami. Patriarchalna łagodność

usposobień, oddalenie od miast, nawyk pracy rozproszonej ludności zdają się z góry

wykluczać wszelkie zagrożenia wynikające z tego typu doświadczeń. Toteż bywają one

częstsze, niż można by sądzić i nigdzie nie są tak daleko posunięte jak w tamtejszych

szkołach, i to zarówno w tych najbiedniejszych wiejskich, jak w miejskich gimnazjach.

Dlatego Półwysep Skandynawski może poszczycić się tym, że w stosunku do liczby lud-

ności, wydał więcej uczonych i znakomitości wszystkich dziedzin niż jakikolwiek inny

region Europy. Podróżny jest tam ustawicznie zaskakiwany kontrastem między półdzi-

ką przyrodą a fabrykami i dziełami sztuki będącymi świadectwem nader wyrainowa-

nej cywilizacji.

Ale czas już chyba wrócić do doktora Schwaryencrony, którego zostawiliśmy na pro-

gu szkoły w Nore.

O ile uczniowie szybko gościa rozpoznali, choć nigdy przedtem go nie widzieli, o ty-

le ich nauczyciel miał z tym niejakie trudności, mimo iż znał go od dawna.

— Dzień dobry, mój drogi Malariusie! — wykrzyknął serdecznie gość, podchodząc

z wyciągniętą ręką do nauczyciela.

— Witamy pana w naszych progach — odrzekł Malarius, nieco stropiony, nieśmiały

jak wszyscy samotnicy, zaskoczony w trakcie przeprowadzanego wykładu. — Wybaczy

pan, jeśli spytam, z kim mam przyjemność?...

— Cóż to? Czyżbym tak bardzo się zmienił od czasu, jak w Christianii biegaliśmy

razem po śniegu i palili takie długie fajki? Czy to możliwe, żebyś zapomniał pensjonat

pani Krauss i swego kolegę i przyjaciela?

— Schwaryencrona! — wykrzyknął Malarius. — Czy to możliwe? To naprawdę ty? ...

Czy to pan, panie doktorze?

— Och, proszę cię, daj spokój ceremoniom! Czyż nie jestem twoim starym Rofem,

jak ty zawsze dla mnie zacnym Olafem, najlepszym przyjacielem z lat młodości? Tak,

tak, wiem, czas leci i trochę zmieniliśmy się obaj przez te trzydzieści lat! ... Ale serce zo-

stało młode, czyż nie tak? I jest w nim zawsze mały kącik dla tych, których pokochali-

śmy, wiodąc wspólnie skromny, acz nie pozbawiony uroków żywot dwudziestolatków?

I doktor śmiał się, ściskał obie ręce Malariusa, ten zaś miał oczy pełne łez.

— Mój drogi przyjaciel, mój dobry, wspaniały doktor! — powtarzał. — Nie zostanie-

my tutaj. Zaraz zwolnię tych wszystkich opryszków, którzy pewnie się tym nie zmar-

twią i pójdziemy do mnie...

— Nie ma mowy! — oświadczył doktor, odwracając się w stronę uczniów śledzą-

cych z żywym zainteresowaniem szczegóły tej sceny. — Nie mogę ani przeszkadzać to-

bie w pracy, ani zakłócać nauki tej wspaniałej młodzieży. Jeśli chcesz sprawić mi przy-

jemność, to pozwól usiąść tutaj, obok ciebie i podejmij przerwaną lekcję...

— Chętnie — odparł Malarius — tylko, prawdę mówiąc, nie miałbym teraz serca do

geometrii, a poza tym, skoro już wspomniałem dzieciakom o zwolnieniu ich do domu,

nie mogę tak cofnąć słowa... Jest jednak sposób, aby wszystko pogodzić: pan doktor

Schwaryencrona zechce uczynić zaszczyt moim uczniom i przepyta ich z tego, czego się

nauczyli, a potem pozwoli im wyfrunąć...

— Doskonały pomysł! Załatwione! Zostałem więc wizytatorem.

Po tych słowach doktor zasiadł na miejscu nauczyciela i zwracając się do całej kla-

sy, zapytał:

— Kto jest najlepszym uczniem?

— Erik Hersebom! — odpowiedziała bez wahania pięćdziesiątka dziecięcych gło-

sów.

— Erik Hersebom?... A więc, Eriku, czy zechciałbyś podejść tutaj?

Dwunastoletni chłopiec wyszedł z pierwszej ławy i zbliżył się do katedry. Było to

dziecko niezwykle poważne, o zamyślonym wyrazie twarzy, dużych oczach i głębokim

spojrzeniu. Erik chyba wszędzie zostałby zauważony, a tym bardziej tu, wśród otacza-

jących go jasnowłosych głów. Bo też wszystkie dzieciaki obojga płci miały włosy kolo-

ru lnu, różową karnację, zielone lub niebieskie oczy, jego zaś włosy, podobnie jak i oczy,

były ciemnokasztanowe, a cera śniada. Nie miał wystających kości policzkowych, krót-

kiego nosa i krępej budowy dzieci skandynawskich. Jednym słowem, izycznie różnił się

od tej oryginalnej i jakże specyicznej rasy, do której należeli jego koledzy ze szkoły.

Nosił jak oni ubranko z grubego sukna na modłę wieśniaków z okolic Bergen, ale

subtelna, mała głowa osadzona na smukłej, delikatnej szyi, naturalny wdzięk jego ru-

chów i postawy — wszystko w nim zdawało się wskazywać na obce pochodzenie. Każ-

dego izjonomistę podobnie jak doktora Schwaryencronę uderzyłaby natychmiast ta

odrębność.

Juliusz Verne - Rozbitek z Cynthii.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: