62-69.pdf

WSZYSTKO, CO CHCIELI BYŚCIE

WIEDZIEĆ O GLINIE,

A BOICIE SIĘ ZAPYTAĆ

Rynek w Nowej Gournie.

Część 1 – fakty, zalety i zabobony

Nie każdy wie, że glina spełniła istotą rolę w rozwoju archi-

tektury – kto wie, że i przyszłość należy do niej?

Czyż nie mamy w Afryce i Hiszpanii murów z ziemi [...]

Takie mury przetrwają wieki , są odporne na deszcz, wiatr,

ogień a ich trwałość jest wyższa od cementu.

Pliniusz Starszy, I wiek naszej ery

Wojna błota z gadżetami

Tak, owszem starożytni znali już cement! Szczycą się

współcześni propagatorzy „domów z betonu”. Ci sami rzad-

ko jednak wspominają oni o tym, że już od Pliniusza miano

do tego budulca zastrzeżenia a i wychwalano walory zwykłej

gliny!

Materiały współczesności –„Święta Trójca” nowoczesnego

budownictwa: beton-szkło-aluminium. Paradoksalna zasada:

im droższy, tym bardziej pożądany, im produkt bardziej

skomplikowany i przemysłowo przetworzony, tym łatwiejszy

do nabycia i zastosowania. Główny nurt uwodzi technicznymi

nowinkami prasy „fachowej”. Architekci tego nurtu, jeśli mó-

wią o ekologii, to ich rozwiązania okazują się często gadżetami

wspierającymi przemysł, bynajmniej nie ekologiczny.

Z drugiej strony architekci-ekolodzy, próbujący znaleźć

miejsce dla etyki w architekturze, traktowani są jako podej-

rzana sekta. Proponują oni technologie proste, tworzące mało

odpadów i wymagające niskiej energii wbudowanej (energii

potrzebnej na wytworzenie i transport materiału). Na naszych

oczach te dwa obozy prowadzą dialog, kłótnie i wojny. Spory o

to „kto ma rację”, będą jednak jedynie czczą wymianą uprze-

dzeń i niepotwierdzonych anegdot, dopóty dopóki dyskusja

nie oprze się na faktach i rzetelnej wiedzy. O dziwo jednak,

wiedza o materiałach naturalnych i prostych technikach jest

trudna do zdobycia – podczas gdy dostępna jest, aż do prze-

sytu, wiedza na temat skomplikowanych nowych technologii.

To zjawisko jest charakterystyczne nie tylko dla architektury.

W księgarniach nie pytajcie o poezję, półki zawalone są tak

zwanymi„książkami informatycznymi” (mającymi intelektual-

ną wartość instrukcji obsługi, udowadniającymi, że informacja

nie ma nic wspólnego z mądrością). Alienacja współczesnego

człowieka polega na tym, że łatwiej dowiedzieć się czegoś

o Księżycu niż o Ziemi... Porozmawiajmy, więc dzisiaj o ziemi.

Czy warto to błotem obrzucać?

Zanim pozwolimy się upoić poezją i pięknem architektury

z ziemi, najpierw spójrzmy trzeźwo na cechy tego niezwykłe-

go i niedocenianego budulca. Materiał zwany gliną, błotem

lub po prostu ziemią, służył przez tysiące lat architekturze

z imponującymi efektami. Z gliny budowano trwałe, pozostałe

do dziś piramidy, 16 piętrowe minarety, zdrowe domy i tętnią-

ce życiem miasta. Przez XX stulecie materiał ten uznawano za

przeżytek. Dzisiaj coraz więcej naukowców i architektów bada

go i odkrywa zaskakujące właściwości i potencjał. Czym jest

zatem glina?

„Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 9 – 10 (211 – 212) 2005

Jest produktem wietrzenia skał, przez co

jest ona mieszaniną iłu (cząsteczki mniejszej

od 0,002 mm), pyłu (od 0,002 do 0,06 mm)

i piasku (0,06 do 2 mm). 1) Środkiem wią-

żącym jest ił, zaś pył i piasek są materiałem

wypełniającym. W zależności od tego, który

komponent przeważa, mówimy o glinie ilastej

(tłustej), pylastej albo piaszczystej (chudej). W

zależności od miejsca pochodzenia ma różny

skład i właściwości. Można je stosunkowo ła-

two poprawiać dosypując piasku, iłu, wapna,

lub innych materiałów. Glina budowlana nie

powinna zawierać części roślinnych.

Glina ma swoją magię – będąc wilgotna sta-

je się plastyczna, lecz wysuszona może nawet

stać się wodoodporną. Odpowiedzi, dlaczego

materiał ma dwa oblicza, badacze poszukują

w mikrostrukturze gliny. Ważna rolę spełniają

tu naładowane elektrycznie molekuły iłu. Gdy

urobimy glinę w wodzie, cząsteczki otaczają się

wodą, ślizgając się po sobie. Podczas schnięcia

płytki iłu ciasno przylegają do siebie. Siły spój-

ności wpływają na wytrzymałość gliny na ści-

skanie i rozciąganie a teoretyczne mogą spra-

wić, że będzie miała dużą odporność deszcz.

Budowle z gliny mają swoje wady, którym

przeciwstawić można szereg zalet. Wymieńmy

jedne i drugie

Budowa pierwszego polskiego budynku z kostek słomianych tynkowanych gliną.

Przełomka koło Suwałk. Proj. Paulina Wojciechowska.

Wady

Glina nie jest materiałem normowanym .

Wydobywana w różnych miejscach ma różne

właściwości i dlatego, czasem – w zależności

od potrzeb – konieczne będzie dodanie kom-

ponentów, które swoją drogą zwykle są bardzo

łatwo dostępne (np. piasek, mąka, słoma maku-

latura lub nawet woda ze śledzi).

Glina kurczy się podczas schnięcia . Przez

odparowanie wody, koniecznej do zaktywizo-

wania lepkości gliny, zmniejsza się jej obję-

tość i mogą powstać pęknięcia. Skurcz można

znacznie zredukować przez zmniejszenie ilości

dodawanej wody albo też iłu, oraz poprzez

optymalizację uziarnienia.

Glina nie jest wodoodporna . Należy chro-

nić ją przed deszczem, co można rozwiązać

środkami architektonicznymi (okap, cokół

chroniący przed wodą odpryskową, izolacja

pozioma odcinająca nasiąkanie) jak również

zabezpieczenie powierzchni – powłoki malar-

skie, impregnacja lub wodoodporne tynki

Budowa pierwszego we Wielkiej Brytanii Earthship (Statku-Ziemi),

czyli samowystarczalnego budynku z opon. Proj. Michael Raynolds.

Zalety

Powyższe cechy równoważą niebłahe zalety:

Glina reguluje wilgotność powietrza . Ma

zdolność szybkiego wchłaniania i oddawania

wilgoci. Nie pozwala by w pomieszczeniu było

zbyt sucho ani zbyt wilgotno. Niewypalane gli-

Pierścień z bambusowych kijków o wysokości 15. metrów.

Proj. Anton Versteegde.

„Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 9 – 10 (211 – 212) 2005

Heartwood Institute w Garberville(USA). Proj. Michael Smith.

„Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 9 – 10 (211 – 212) 2005

Wykonywanie kopuł z długich rękawów wypełnionych ziemią.

niane cegły potrai ą wchłonąć ok.

30 razy więcej wody niż cegły wy-

palane. Wilgotność względna 50%,

którą zapewniają gliniane ściany,

wytwarza nie tylko szczególnie

przyjemny, zdrowy klimat wnętrza,

Glina przeciwdziała zmniejszeniu

się wilgotności powietrza poniżej

40%, co mogłoby prowadzić do

wyschnięcia błony śluzowej a tym

samym do zwiększonego ryzyka

zachorowań w wyniku przezię-

bienia. Glina redukuje również

powstawanie kurzu i w ten sposób

również działa zapobiegawczo

przeciw przeziębieniom, uaktyw-

nia zdolności obronne skóry przed

mikrobami, zmniejsza żywotność

wielu bakterii i wirusów, redukuje

przykre zapachy oraz zapobiega

naładowaniu elektrostatycznemu

przedmiotów w pokoju.

Glina magazynuje ciepło . Glina,

podobnie jak inne ciężkie materiały

budowlane, magazynuje ciepło i przyczynia się w ten sposób

do poprawy klimatu mieszkania. Przy pasywnym korzystaniu

z energii słonecznej staje się doskonałą masą termiczną gro-

madzącą ciepło na chłodną noc.

Glina oszczędza energię i zmniejsza zanieczyszczenie śro-

dowiska . Glina, w przeciwieństwie do innych materiałów

budowlanych, potrzebuje podczas przygotowania i przera-

biania bardzo mało energii, powodując tym samym znikome

zanieczyszczenie środowiska. Zazwyczaj odpowiednią glinę

można znaleźć w pobliżu placu budowy, lub wręcz na nim,

wykorzystując materiał z wykopów. Dzięki oszczędności na

transporcie i braku konieczności przetwarzania w wysokich

temperaturach glina potrzebuje tylko ok. 1% energii potrzeb-

nej do produkcji tej samej ilości cegły wypalanej albo betonu.

Ktoś może powie – „przecież cegła jest gliną”. Oczywiście tak,

tylko cegła jest gliną wypalaną przez kilka godzin w tempera-

turze 800 °C do 1200 °C a zatem przyczynia się do tworzenia

zanieczyszczeń i zużywania paliwa.

Glinę można ponownie użyć . Niewypaloną, surową gli-

nę można ponownie użyć. Należy ją jedynie rozdrobnić,

zmoczyć wodą i już możną nią ponownie budować. A więc,

w odróżnieniu od innych materiałów, glina nigdy jako gruz

nie zaśmieca środowiska.

Glina konserwuje drew-

no . Drewno i inne materiały

organiczne otoczone przez

glinę, dzięki równowadze jej

wilgotności, zostają albo osu-

szone, albo też pozostają suche,

co uodparnia je na zagrzybienia

i zaatakowanie przez insekty.

Owady potrzebują w zasadzie

co najmniej 14 do 18% a grzyby

więcej niż 20% wilgotności.

Glina wiąże substancje

szkodliwe . Glina absorbu-

je szkodliwe substancje

w pomieszczeniach. Zdolność

absorpcji przez minerały iłu

obcych substancji, np. tych

szkodliwych wykorzystuje tak-

że przemysł. W centrum badań

jądrowych w Karlsruhe stosuje

się metodę odzyskiwania fos-

fatu przy pomocy gliny o dużej

zawartości iłu.

Glina jest materiałem spo-

łecznym . Techniki ziemi sprzy-

Technologia Superadobe opracowana przez Nadera Khalili w założonym przez niego centrum Cal-Earth.

„Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 9 – 10 (211 – 212) 2005

Hassan Fathy w swoim domu w Kairze.

Zabobony

Przesądy odnoszące się do gliny jako

materiału budowlanego, są niestety wciąż

jeszcze powszechne, a opierają się z reguły

na niewiedzy. Wielu ciężko akceptować

fakt, że sama natura oferuje nam materiał,

którego nie trzeba „uszlachetniać”, że zie-

mia z wykopu pod fundamenty i piwnice

nie musi być odtransportowana, a zamiast

tego może służyć jako budulec.

Znamienna jest historia pewnego

murarza, którą przytacza profesor Minke.

Miał za zadanie wymurować ścianę budyn-

ku z gliny: „Toż to jest jak w Średniowieczu,

teraz musimy jeszcze tylko ręce w takim g...

umazać”, oburzał się murarz. Po tygodniu z

uśmiechem pokazał swoje ręce profesorowi

mówiąc: „Proszę spojrzeć na te dłonie, wi-

dział pan już kiedyś tak gładkie u jakiegoś

murarza? Taka robota sprawia naprawdę

radość, tu nie ma ostrych kantów”.

Jest to materiał doskonały w czasie

budowy. Skóra robotników nie jest na-

rażona na działanie niszczące. Wszyscy

znamy przecież terapie błotne i maseczki

upiększające. Można więc powiedzieć, że

budowa z gliny, w przeciwieństwie do kla-

sycznych technik, jest terapią.

Potoczne zarzuty przeciw glinie bardzo

łatwo jest odeprzeć. Na przykład opinia

mówiąca, że glina jest niehigienicznym

materiałem budowlanym, bo gnieżdżą się

w niej myszy i robactwo, jest w zupełności

niesłuszna i nie dotyczy litych, masywnych

budowli. Nieprawdą jest też, że glina musi

się ścierać i rozmakać od wnętrza domu.

Wręcz przeciwnie, powierzchnie ścian

glinianych dla zwiększenia odporności

na ścieranie pokrywane są farbami kaze-

inowymi, kazeinowo-wapiennymi albo

innymi, dzięki czemu możliwe jest wycie-

ranie ich na mokro. Jest to tak praktyczne

w kuchniach i łazienkach. Przy tym, w porównaniu do wy-

kafelkowanych ścian łazienek, te z gliny są wręcz bardziej hi-

gieniczne, ponieważ same szybko redukują nadmierną wilgoć

po kąpieli i zapobiegają w ten sposób tworzeniu się grzybów

pleśniowych.

jają rozwojowi lokalnej produkcji i zachowaniu niezależności

kulturowej regionu i kraju. Proces budowania zacieśnia więzy

społeczne, a co również niezmiernie ważne, stwarza więzi

użytkownika ze środowiskiem. Glina nadaje się do budowania

przez każdego. Budowanie domów z gliny mogą zazwyczaj

wykonywać i laicy, kierowani jednak przez fachowca.

Glina zatrzymuje promieniowanie o wysokiej częstotliwości .

Glina stanowi lepsze zabezpieczenie przed promieniowaniem

o wysokiej częstotliwości (występujące np. przy telefonii

komórkowej, UMTS i GPS) niż inne, lite materiały ścienne.

Podczas gdy typowe dachówki ceramiczne albo cementowe

minimalnie izolują promieniowanie, to sklepienia gliniane

grubości 24 cm zatrzymują go od 99,9 do 99,9999%.

Glina jest materiałem plastycznym i rzeźbiarskim . Łatwiej

niż jakikolwiek inny materiał pozwala się kształtować. W za-

leżności od gustu i potrzeb można z niej zrobić albo gładką

twardą powierzchnię, albo plastyczną płaskorzeźbę. W czasie

budowy, dopóki glina nie wyschła, można łatwo modelować,

wycinać i wstawiać fragmenty, a zmiany będą niewidoczne.

Nasuwa się pykanie „skoro budynki z gliny są tak dobre

a budować je tak łatwo, to czemu jest tak trudno?”

Część 2 – czemu to takie trudne skoro takie łatwe?

Nie! Nie ma nic lepszego niż dom z ziemi, która prze-

wyższa wszystkie materiały. Ziemi którą można stosować

w każdym miejscu i we wszystkich krajach, która jest prezentem

danym przez Boga wszystkim Ludom. […] Sztuka drogocenna

budownictwa z ziemi jest dla narodu oświeconego pewnym

środkiem prowadzącym do rozkwitu handlu, i przemysłu, dla

pożytku i szczęścia ludzi Crointeraux

„Zielone Brygady. Pismo Ekologów” nr 9 – 10 (211 – 212) 2005

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: