bud_wiejskie.pdf_5_57_zast_gliny_w_bud_I.pdf

BUDOWNICTWO WIEJSKIE

Nr 5

BUDOWNICTWO

WIEJSKIE

Mgr inż. WŁODZIMIERZ PYĆ

ITB Kraków

Zasadą w budownictwie z gliny jest likwidacja

wszelkich poziomych odsadzek w cokole na zewnątrz,

dla uniknięcia gromadzenia się śniegu i lodu zawilga-

cających ściany budynku z gliny. Również minimalna

grubość murów fundamentowych wewnętrznych po

winna odpowiadać grubości ścian wznoszonych z gli

ny.

Zewnętrzne mury fundamentowe wyprowadzone

ponad teren (cokół) muszą mieć przynajmniej 50 cm

nad terenem otaczającym budynek.

Teren wokół cokołu powinien mieć spadek wypro

wadzony w kierunku na zewnątrz od budynku dla

uniknięcia zawilgocenia ścian z gliny odpryskami wo

dy deszczowej (irys. 2, 3, 4).

Przed wejściem do budynku z podestu na wyso

kości cokołu musimy po obu stronach otworu wej

ściowego podnieść cokół również na wysokość 50 cm

od poziomu podestu (rys. 5).

Dla zabezpieczenia ścian z gliny przed wilgocią

gruntową, na wyrównanej górnej płaszczyźnie cokołu

zakładamy izolację w dwóch warstwach papy na le

piku (rys. 2. 3. 4).

Zastosowanie gliny w budownictwie

Glina występuje prawie na całym obszarze kraju,

a więc dla użycia jej do budowy jest całkowicie zbęd

ny transport kolejowy, a prawie z reguły obywa się

bez transportu kołowego.

Dotychczasowe uprzedzenia do budownictwa z gliny

spowodowane były głęboko zakorzenionym przeświad

czeniem, że z racji swoich zalet tylko cegła nadaje

się do budownictwa. Nie zdawano sobie sprawy z tego,

że ściany z gliny odpowiednio wykonane niczym nie

ustępują ścianom z cegły, a pod względem przewod

nictwa i akumulacji ciepła czasami je nawet przewyż

szają.

W Niemczech od dawna znane jest budownictwo

z gliny. W kraju tym nie należą do rzadkości budynki

z gliny wzniesione przed stu a nawet dwustu laty i do

dziś użytkowane. Po ostatniej wojnie w NRD budow

nictwo z gliny bardzo się rozwinęło, a nawet uzyska

ło pewne podstawy naukowe.

W Polsce budownictwo to znane jest również bar

dzo dawno,, a w ciągu ostatnich kilkunastu łat wy

konano wiele budynków z gliny, między innymi poło

żonych na podgórzu i w górach, a więc w surowych

warunkach klimatycznych. Budynki te są użytkowane

ku zadowoleniu ich mieszkańców do dnia dzisiejszego,

a ich stan techniczny jest w pełni zadowalający. Pa

trząc na talki budynek nie można dostrzec różnicy

między budynkiem z cegły i z gliny, co potwierdzają

zresztą fotografie tych budynków.

w skrzynki drewniane umieszczając je W oddzielnych

przegródkach (irys. 1).

Ściany w budownictwie z gliny

Glinę do badania można również przesyłać w wo

reczkach jutowych lub pudełkach tekturowych, ale

wtedy należy ją nieco podsuszyć.

Należy oznaczyć, z jakiego miejsca i jakiej głęboko

ści została pobrana każda próbka. Jednocześnie z prze

syłką gliny do badania należy wysłać pismo z zawia

domieniem o wysyłce oraz podać: adres wysyłającego,

miejscowość i miejsce pobrania próbki (województwo,

powiat, poczta) oraz rodzaj budowy, do której bę

dzie użyta glina.

Ściany w tym budownictwie wznosimy z gliny ubi

janej lub budujemy z bloków glinianych uprzednio

wykonanych i do murowania użytych w stanie wysu

szonym.

Ściany z gliny ubijanej formuje się w deskowaniu

przestawnym przez ubijanie ubijakami ręcznymi lub

mechanicznymi. Glina używana do ubijania powinna

mieć wilgotność zbliżoną do naturalnej, a więc ściana

taka po wybudowaniu musi wyschnąć w przeciwień

stwie do ściany z bloków glinianych, która w momen

cie wznoszenia jest sucha, za wyjątkiem zaprawy spo

rządzonej w okresie letnim z gliny, a w okresie przy

mrozków z tworzywa cementowo-glinianego.

Badanie przydatności gliny do budownictwa

Podane w orzeczeniu ilości dodatków schudzających

wcale nie zwalniają wykonawcy od przeprowadzenia

doraźnych badań kontrolnych dla określenia skurczu

gliny na budowie. Doraźne badania na budowie mają

wykazać właściwe zgodne z recepturą przygotowanie

mieszanki gliny z dodatkami.

W orzeczeniach podaje się wyniki badań gliny na

zawartość wapna. Nadmierna ilość wapna obniża spoi

stość gliny. Wskazane jest, aby gliny o nadmiernej

zawartości wapna oraz gliny tłuste były kopcowane

na okres zimowy dla przemrożenia. Przemrożenie gli

ny znacznie ułatwia jej przerób.

Przed użyciem gliny do budowy należy określić jej

skurcz i wytrzymałość oraz ustalić ilość dodatków

schudzających. Czynności te wykonuje laboratorium

Ośrodka Instruktażowego Budownictwa z Materiałów

Miejscowych, placówka Instytutu Techniki Budowla

nej, mieszcząca się w Krakowie przy ul. Moniuszki

42, teł. 572-09.

Ośrodek ten rozwija działalność na terenie całej

Polski. Nadsyłane przez zainteresowanych próbki gli

ny poddaje się badaniu, określa jakość i ilość dodat

ków schudzających, po czym wydaje się orzeczenie

przydatności gliny do budowy. Czynności te oraz po

rady techniczne z zakresu budownictwa z materiałów

miejscowych, szkolenie i instruktaż — Ośrodek wy

konuje bezpłatnie.

Próbki gliny do badania należy pobierać z miejsca

przyszłej eksploatacji gliny do budowy, z dołów prób

nych, najlepiej o wymiarach 60 X 150 cm wykonanych

systemem schodkowym.

Dla budynków parterowych, po odrzuceniu ziemi ro

ślinnej, pobieramy dwie próbki, pierwszą z głębokości

60 cm), drugą z głębokości 120 cm, każda w ilości 6 li

trów gliny. Dla budynku dwu i trzykondygnacyjnego

konieczna jest jeszcze trzecia próbka z głębokości l00

cm również w iloścj 6 l, Próbki najlepiej pakować

Fundamenty pod ściany z gliny

Fundamentowanie budynków z gliny odbywa się na

tych samych zasadach co z materiałów tradycyjnych.

Fundamenty wykonujemy z kamienia łamanego, pol

nego, bloków glinocementowych. W żadnym razie nie

można używać samej gliny do fundamentów, ścian piw

nicznych i cokołów.

Minimalna grubość zewnętrznych murów funda

mentowych powinna odpowiadać grubości ścian zew

nętrznych z gliny tj. 50 cm. Gdy inne względy wy

magają zwiększenia grubości zewnętrznych ścian fun

damentowych,

wówczas

wykonujemy odsadzki do

wewnątrz.

BUDOWNICTWO WIEJSKIE

Nr 5

BUDOWNICTWO WIEJSKIE

Grubość ścian zewnętrznych, tak z gliny ubijanej

jak i z bloków, ze względów statycznych może wy

nosić 40 cm, ze względów termicznych no całym ob

szarze kraju, wznosimy mury zewnętrzne o grubości

50 cm, bez względu na kondygnację.

Dodatki włókniste są cięte na długość 5 do 7 cm.

Gliny te używa się do ścian ubijanych i do wyrobu

bloków konstrukcyjnych. Glina przygotowana do wy

robu ma stan zbliżony do naturalnej wilgotności.

Glina włóknista. Ciężar objętościowy wynosi 1 200

do 1 700 kgłmS, dodatki włókniste i żużel. Masa z gli

ny i dodatków używana jest do wykonywania elemen

tów konstrukcyjnych, w chwili formowania ma stan

plastyczny.

Glina lekka. Ciężar objętościowy 600 do 1 200 lkg/m 3 .

Jest to materiał włóknisty cięty na długość około 40

cm zmieszany z zawiesiną gliny w wodzie. Glinę lekką

używa się do wyrobu elementów wypełniających. Do

przygotowania gliny lekkiej używa się glin tłustych

0 spoistości powyżej 750 ©r/5 cm 2 .

Elementy z gliny ciężkiej wykonuje się przez ubi

janie,, natomiast z, gliny włóknistej i lekkiej przez

ugniatanie lub przez wrzucanie jej do formy i ugnia

tanie, jak to ma miejsce przy wyrobie bloków z gli

ny włóknistej.

Dodatki do gliny mogą być mineralne i włókniste.

Dodatki mineralne: żużel, gruboziarnisty piasek, żwir,

grys kamienny, grys ceglany. Wielkości zia.rn dodat

ków mineralnych wynoszą dla glinobiitki do 5 cm, dla

bloków do 1 cm, dla gliny włóknistej do Q2 cm. Do

datki włókniste: słoma, wrzos, plewy, paździerze lnia

ne, igliwie ltp. Długość włókien dla glin ciężkiej

1 Włóknistej 3 do 8 cm,, dla gliny lekkiej około 40 cm.

Dodatki mineralne przed zmieszaniem z gliną nale

ży powlec szlamem glinianym przez polanie dodatków

lub ich dołowanie w szlamie. Dodalki włókniste przed

zmieszaniem z gliną należy zwilżyć wodą. W przypad

ku glin chudych dodatki włókniste należy powlec

szlamem glinianym.

Glinę powinno ukopać się w okresie jesiennym w

celu przemrożenia jej, co wpływa na łatwość prze

mieszania z dodatkami. Glina ukopana przed przy

stąpieniem do budowy w danym sezonie budowlanym

cym palcem uderzamy kulkę, która pod uderzeniem

powinna się rozsypać. Zbyt wilgotna masa nie roz

padnie się, natomiast masa sucha nie uformuje kulki.

Masa o właściwej wilgotności nie powinna w cza

sie ubijania przylepiać się do ubijaka, fałdować ani pę

kać pod ubijakiem.

B. Mechaniczne. Glinę z dodatkami mieszać moż

na mechanicznie przy użyciu frezarki ogrodniczej

o napędzie spalinowym lub elektrycznym. Użycie fre

zarki do mieszania gliny skraca czas mieszania, a ma

sa jest znacznie lepiej wymieszana, jak przy miesza

niu ręcznym.

Mury konstrukcyjne wewnętrzne mogą mieć gru

bość od 30 do 40 cm. Ścianki działowe mogą mieć gru

bość na 1/2 'bloku, tj. około 16 cm. Ścianki takie moż

na tez budować z gotowych płyt wykonanych z gli

ny lekkiej, tj. z materiału włóknistego ciętego na dłu

gość 40 cm, a następnie wymieszanego z zawiesiną gli

ny w wodzie.

Płyty takie wykonuje się w wymiarach 100 X 50 X 3

cm i 100 X 25 X 12 cm.

Grubość płyt stosowanych do ścianek działowych

zależy od tego, czy ścianka dzieli dwie sąsiednie izby

jednego mieszkania, wówczas jej grubość wynosi 8 cm,

czy też dzieli dwa sąsiednie mieszkania, a wtedy jej

grubość wynosi 12 om.

Odsadzki w ścianach wewnętrznych powinny być

obustronne dla uniknięcia mimośrodowych obciążeń.

powinna być kopcowana. Kopce powinny mieć mo

żliwie strome ściany, aby deszcz łatwo spływał i nie

wymywał części ilastych. Dla ochrany utraty wilgoci

w upalne lato kopce należy częściowo przykrywać

papą łub matami słomianymi. Ważne to jest dla glin

tłustych, gdyż po wyschnięciu tworzą się grudy, trud

ne clo rozbicia i nawilgocenia.

W razie wznoszenia ścian z gliny ubijanej wskaza

ne jest kopcować ją w odległości 3 do 4 m od wyko

pu pod budynek. A gdy ściany wznosimy z bloków,

glinę kopcujemy w miejscu jej wydobycia i zarazem

wyrobu bloków . W razie pobierania gliny dla ścian ubi

janych z miejsc odległych (nie dalej jak 4 km), glinę

tę kopcujemy również przy budowie.

Przygotowanie gliny ciężkiej

A. Ręczne. Stosownie do orzeczenia przydatności

gliny do budowy odmierzamy odpowiednie ilości gli

ny i dodatków w odpowiednich proporcjach. Wpierw

rozsypujemy odmierzoną ilość gliny w warstwę gru

bości 10 do 12 cm na pomost drewniany o powierz

chni 20 do 30 m 2 . Odwrotną stroną łopaty rozkrusza-

my bryłki gliny. Jeżeli glina jest sucha, zwilżarny

ją lekko wodą. Z kolei rozścielamy odmierzoną porcję

dodatków włóknistych, następnie mineralnych i zno

wu warstwę gliny, itd. Czynność tę powtarzamy aż

warstwy uzyskają w sumie grubość około 60 do 80 cm.

Następnie glinę przerabiamy motyką (najlepiej

o trzech zębach) w ten sposób, że staramy się motyką

odrywać kolejno pionowe cienkie warstwy gliny aż do

zupełnego przemieszania^ wszystkich warstw. Przy

użyciu glin lessowych wystarczy jednokrotne prze

mieszanie, przy glinach innych należy przemieszać 3-

a nawet 4-krotnie.

Przemieszaną masę kopcujemy na okres minimum

12 godzin. Skopcowaną, przemieszaną masę należy

pieczołowicie chronić przed opadami deszczowymi

i słońcem przez przykrycie papą, słomą lub lekkim

daszkiem.

Przed użyciem gliny do budowy sprawdzamy jej

Wilgotność w sposób następujący: bierzemy do ręki

nieco gliny i formujemy kulkę, następnie wskazują-

Przygotowanie gliny do ścian ubijanych i bloków

Glina do budowy może być użyta bez dodatków

i z dodatkami. Użycie gliny bez dodatków jest zależne

od wielkości skurczu.

Do glin, które mają odpowiedni skurcz ale małą

spoistości, np. gliny lessowe, dodajemy z reguły dodat

ki włókniste, praktyka wykazała bowiem, że wówczas

wytrzymałość ich nieco wzrasta, są lżejsze i co naj

ważniejsze — wzrasta ich odporność na działanie wo

dy, a zmniejsza przewodnictwo ciepła. Ze wzrostem

dodatków włóknistych maleje ciężar mieszaniny gli

ny z dodatkami.

Ciężar objętościowy samej gliny w stanie powietrzno-

suchym można przyjąć średnio w wys. 1800 kg/m 3 ;

Ciężar ten można obniżyć nawet do 600 kg / m 3 przez

dodanie dodatków włóknistych.

Nomenklatura glin w zależności od ilości dodatków

schudzających:

Glina ciężka, Ciężar objętościowy wynosi około

1 800 kg / m 3 . Glina ta jest bez dodatków lub z dodat

kami mineralnymi względnie włóknistymi, albo zawie-

ra dodatki obu rodzajów

Odmierzanie proporcji składników oraz kolejność

układania jest taka sama, jak przy mieszaniu ręcz

nym. Przy mieszaniu mechanicznym glinę rozściela

się w warstwę o grubości około 20 cm, a szerokość

warstwy powinna wynosić 3 do 4 m, długość 10 da

15 m, lufo nawet więcej, o ile warunki lokalne na ta

pozwolą. Im większa jest, długość rozścielanej warstwy

tym mniej mamy nawrotów frezarki. Długość ta nit

może być jednak zbyt wielka z uwagi na późniejszy

przerzut masy dla skopcowania.

W czasie mieszania frezarkę prowadzi się wzdłuż

pasa przygotowanej gliny. Wystarczy 2-krotne prze-

mieszanie glin chudych i prawie tłustych, natomiast

gliny tłuste należy przemieszać nawet 4-krotnie.

Zarówno przy mieszaniu ręcznym jak i mechanicz

nym wskazane jes przygotowanie

czy bloków, w wypadku gliny włóknistej po skopco-

waniu przerabiamy glinę ponownie motykami w ten

sposób, że około 1/4 masy kopca (około 250 1) rozście

lamy na pomoście i po przerobieniu motykami ugnia

tamy ją nogami, następnie rozścielamy ponownie oko

ło 250 1 i jak poprzednio przerabiamy motykami

i ugniatamy itd. Warstwy rozścielamy jedną na dru

giej.

Często zdarza się, że masa jest za rzadka, wówczas

dla stężenia należy ją skopcować i przykryć słomą.

Ręczny wyrób gliny włóknistej jest wybitnie pra

cochłonny i raczej staramy się przerabiać glinę me

chanicznie.

B. Przerób mechaniczny. Mechaniczne mieszanie

gliny odbywa się w mieszadle. Najprostszym miesza

dłem, które zyskało sobie prawo obywatelstwa w na

szym budownictwie z gliny, jest „Sznajder", mieszadło

o napędzie konnym.

Glinę przed przemieszaniem trzeba odpowiednio

przygotować. W tym celu wykonujemy w pobliżu mie

szadła trzy doły, każdy o pojemności dziennej produk

cji gliny, nie większej jak wydajność samego miesza

dła. Przeważnie mają one wymiar 4 X 3 X 1 m. Jeden

dół załadowujemy na przemian gliną i dodatkami

włóknistymi polewając wodą. Po załadowaniu dołu

mieszanką zalewamy go wodą w ilości zależnej od tlu-

stości gliny. Po 24 godzinach możemy pobierać namo

czoną mieszankę z dołów, opróżniając je kolejno, po

czym wrzucamy ją do mieszadła, w którym ulega

przemieszaniu.

Przygotowanie gliny lekkiej

znaczonych do wyrobu glin lekkich właściwie nie ma

w kraju. Sporadycznie do wyrobu, tych glin lub mie

szania zawiesiny ze słomą stosowano mieszarki ko

rytkowe, z większym lub mniejszym powodzeniem.

Jedną z zasadniczych trudności jest mieszanie zawie

siny z długą słomą (40 cm), np. mieszanie zawiesiny

z paździerzami lnianymi jest łatwiejsze.

Wyrób lej gliny można częściowo zmechanizować

przez wytwarzanie zawiesiny w betoniarkach, co też

nastręcza wiele trudności, zwłaszcza gdy gliny są bar

dzo tłuste i o małej zawartości piasku. Gliny te przed

mieszaniem wymagają długiego moczenia w wodzie.

Próby mieszania zawiesiny glinianej ze słomą w mie

szarkach kielichowych nie dały rezultatu.

W następnych artykułach omówię wznoszenie ścian

i wyrób, elementów z glin: ciężkiej, włóknistej i lek

kiej.

dwóch

miejsc

Do przygotowania gliny lekkiej mogą być użyte

tylko gliny o spoistości powyżej 750 gr/5 cm 2 . Wska

zane jest, aby gliny zawierały jak najmniej piasku.

Glinę z wodą rozrabia się gracą w foli do konsysten

cji gęstej śmietany, tak aby spływała z szufli.

Do tak wykonanej zawiesiny dodaje się słomę po

ciętą na długość 40 cm, równocześnie mieszając gracą.

Po dokładnym przemieszaniu zawiesiny z przewidzia

ną ilością dodatków włóknistych, robotnik w butach

gumowych wchodzi do skrzyni i depce nogami masę

tak, aby wszystkie włókna otulone były zawiesiną.

Przerobioną masę wydobywa się ze skrzyni widła

mi i układa w kopiec na 12 godzin dla dobrego prze-

macerowania.

Ręczny wyrób gliny jest czynnością najbardziej

pracochłonną w budownictwie z gliny. Maszyn prze

przeznaczonych na ten cel, a to w celu uniknięcia

przestojów w ubijaniu ścian.

Teoretyczna wydajność frezarki wynosi 1 000 do

2 000 m 3 /8 godz. przemieszanej masy, jednak sze

reg czynności ubocznych takich jak załadowanie, roz

ładowanie, przewóz, rozścielenie gliny i dodatków

powoduje, że faktyczna wydajność frezarki wynosi 50

do 60 m 3 /8 godz. Użycie frezarki opłaca się przy więk

szych ilościach mieszanej gliny (ponad 300 m 3 ).

Z masy tak przerobionej wykonujemy mury z gliny

ubijanej lub bloki ubijane w formach.

Przygotowanie gliny włóknistej

Teren, na którym mamy przygotować glinę włók

nistą, powinien znajdować się możliwie na pokła

dach gliny, gdyż przewożenie elementów gotowych

jest bardziej ekonomiczne od przewożenia gliny cho

ciażby z tego powodu, że przewożone elementy są

wysuszona, a glina zawiera wodę i przewóz wody jest

niczym nie uzasadniony. Na terenie powinna znajdo

wać się woda, gdyż zużycie jej na 1m 3 przerobione!

masy wynosi około 200 litrów.

W zasadzie do wyrobu gliny włóknistej używamy

glin tłustych. Można też użyć gliny chudej przez wzbo

gacenie ich domieszkami iłu lub gliny tłustej. Wzbo

gacenie samym iłem jest. bardzo pracochłonne i na

stręcza znaczne trudności.

Najchętniej do produkcji używamy gliny o spoistości

600 do 1 800 gr/5 om 2 . Gliny te wymagają przemroże

nia w pryzmach o podstawie szerokości 1,5 m, wyso

kości 1 m, a długości w zależności od warunków lo

kalnych.

A. Ręczny przerób. Przebieg ręcznego wyrobu gli

ny włóknistej jest analogiczny jak przebieg wyrobu

gliny ciężkiej z tym, że każdą warstwę obficie .pole

wamy wodą. Przy wyrobie gliny ciężkiej, po skopco-

waniu jej mogliśmy glinę użyć do wznoszenia ścian

O ile produkcja ma potrwać dłużej, wtedy opłaci

się doły obudować deskami i wykonać w kształcie

wielościanu podzielonego na 4 części w ten sposób,

że 3 części są sobie równe i odpowiadają podanym

wyżej pojemnościom, czwarty dół zaś jest znacznie

mniejszy i do niego uchodzi ze sznajdra wyciskana

i przemieszana glina. W środku wielościanu umiesz

czone jest mieszadło, odpowiednio umocowane kilko

ma wbitymi w ziemię słupami lub wkopane w zie

mię. Przy wkopaniu mieszadła w ziemię należy pamię

tać;, aby otwór, przez który wyciska się glinę, był

wolny.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: