Łysiak Waldemar - Dobry.pdf - Waldemar_Łysiak - dar699

WALDEMAR ŁYSIAK

DOBRY

Nota wydawnicza

Powieść ta została napisana w latach 1984-86, początkowo z przeznaczeniem do

publikacji w rodzimym „drugim obiegu". Pełnomocnikiem autora w tej sprawie był młody

poeta Jacek Kozik (laureat Nagrody Literackiej im. St. Piętaka w roku 1986 za tomik

„Tego nie kupisz"). Jednakże dwaj przyjaciele autora (dr Andrzej Koryń z Polskiej

Akademii Nauk i dr Władysław Gajowniczek z Kliniki Chirurgii Onkologicznej Szpitala

Grochowskiego) po przeczytaniu maszynopisu zwrócili Łysiakowi uwagę, że ze względu

na możliwą infiltrację wydawnictw drugoobiegowych przez S B lepiej byłoby najpierw

wydać „ Dobrego " na Zachodzie. W efekcie Łysiak zdecydował się na wydawnictwo

kanadyjskie. Gdy z Kanady przyjechał po „Dobrego"przedstawiciel wydawnictwa, Litwin

Ramunas Wierzbicki, i gdy Łysiak otworzył komodę, w której kilka miesięcy wcześniej

zamknął „Dobrego"- okazało się, że po „Dobrym "nie ma śladu: zniknął rękopis,

maszynopis, obie kopie i nawet teczka z notatkami. Fakt, że bezpośrednim sprawcą

„dematerializacji" książki był członek najbliższej rodziny Łysiaka, sprawił autorowi

większy ból niż utrata plonu jego kilkuletniej pracy. W roku 1989 ktoś trzeci („nieznajomy

dobroczyńca") zaproponował Łysiakowi sekretne kupno „Dobrego" i autor za dużą

sumę kupił jedną kopię maszynopisu swojej własnej powieści (tak więc wobec

„Dobrego" tytuł tomiku Jacka Kozika „ Tego nie kupisz" okazał się jedyną nieprawdą w

tym, znakomitym skądinąd, zbiorku poetyckim). Dzięki temu „Dobry" mógł się teraz

ukazać drukiem. To, że mógł się ukazać drukiem w Polsce, jest już następstwem efektów

zupełnie innej gry.

Takich ludzi jak „Książę" pokazują w kinach. Potem opuszczasz salę, marząc, iż jesteś

„Księciem", aż do przystanku, na którym pragniesz tylko, by nadjechał tramwaj. W życiu

nie ma podobnych ludzi, tak jak nie ma spełnionych marzeń. Wszystko jest kłamstwem,

wspomnieniem lub snem.

Długi czas byłem przy nim i muszę to opowiedzieć. Może opowiem źle, ale opowiem,

co widziałem, a nikt nie widział więcej, niż ja. Tylko jednego nie mogłem zobaczyć.

Zawsze chciałem ujrzeć, co ma w środku, lecz jak można to zrobić?

To był facet o pionowym starcie; gdy karuzela dała w cug, inni oglądali mu podeszwy,

zostając coraz niżej, prócz kilku uczepionych jego nogawek. Ciągnął ich do góry jak

samolot, który holuje szybowce. Załapałem się w ten rejs, ale inną modą - trzymał mnie

na ręku, niby własnego dzieciaka. Mówił, że moja obecność przynosi mu fart. Robiłem za

maskotkę.

Był tak charakterny, że bardziej nie można. Twardy i spokojny, nie narywał się o byle

co i na byle co, nie znalazłbyś w nim śladu pozerstwa, frajerskiego pieprzenia,

wydziwiania i strojenia min. Kiedy ktoś go wkurzył, w oczach zapalała mu się cicha

śmierć, bez żadnego grymasu, i to było tak straszne, że bali się nawet ci, którzy byli

niewinni.

Pewnego razu, gdy już każdy kozak w Warszawie mówił o nim z szacunkiem,

chciałem się przypochlebić i powiedziałem mu, że jest sławny. Odpowiedział, nie patrząc

na mnie, szeptem, który nie był podobny do żadnego innego szeptu:

- Lepiej być szczęśliwym, niż sławnym, „Fokstrot".

Bo moje pseudo jest „Fokstrot", od tego, że klawo tańczę. Zrozumiałem, co miał na

myśli, chociaż nie zawsze mi się udawało, a innym jeszcze rzadziej (tylko „Petro"

rozumiał każdy tekst „Księcia", bo sam miał identyczny styl). Zapytałem:

- Jak to zrobić?

- To bardzo trudne - mruknął po chwili. - Trzeba albo znaleźć kogoś... albo myśleć

każdego dnia kategoriami wieczności, zamiast tylko o tym, co masz jeszcze dzisiaj do

zrobienia i co zrobili tobie inni.

Tego nie skapowałem od razu, chociaż było proste. Ale czym miałem chwytać w lot od

razu wszystko ja, który słowo kategorie znałem tylko do wagi w ringu? „Książę" nadawał

tyle frajerskich wyrazów, że z początku niektóre jego teksty były dla nas równie

zrozumiałe jak nasza kmina dla frajerów ze śródmieścia. Uczyłem się przy nim i życia i

tych wyrazów, a jak. czegoś nie kojarzyłem, to szukałem w takim słowniku, gdzie

napakowano same słowa z uniwersyteckiej kminy. Wtedy u każdego innego, ktoby mi

zapodawa profesorskim bełgotem, wnerwiałoby mnie, lecz nie u niego. Jemu było z tym

do twarzy. Jemu było do twarzy ze wszystkim, co robi i mówił.

Kminę i grypserę znał nie gorzej od przeciętnego chłopaka z „Dołu", Pragi, Targówka i

Grochowa, ale nigdy się nie posługiwał. To są gadki różne jak kurwa, co regularnie

chodzi w miasto i cicho-dajka, taka jest odległość kminy od grypsery; pierwszą nadają

urkowie spod cel, żeby psy i klawisze nie mogły trafić, co jest grane; grypsera to

potoczny język tak zwanego marginesu, daleki od szyfru kminy, zrozumiały nawet dla

drewniaków. Kminę sprzedano milicji w sześćdziesiątym trzecim czy czwartym

(kapusiom, którzy to zrobili, utopiono łby w kiblach), ale gdybym ja chciał pisać kminą,

nie zrozumielibyście niczego. Grypsera też - tylko z początku byłoby to klawe, potem

byście się zmęczyli. Czasami wrzucam jakiś fant, żeby frajer (przecież dla nich piszę)

miał ubaw, ale to kiwka - wieszam co kilka zdań gównianą bombkę na choince. Jakbym

wśród chłopaków powiedział, że „Fokstrot" to mój pseudonim, poszedłbym pod fleki, bo

pseuda to mieli towarzysze z lasu za Szwaba, a my mamy ksywy.

Tylko „Książę" nie było ksywką - wymawialiśmy to jak dewoci imię Pana i zawsze

między sobą lub o nim, bo do niego zwracaliśmy się po prostu: szefie.

Kiedy powiedział mi o szczęściu, zabrzmiało jak gdyby nie miał szczęścia, a przecież

je miał. Może nie takie z „kategoriami", lecz to zwykłe, od dnia, kiedy pojawił się na

bazarze. Miał cholerny fart.

Mojej matce fart kojarzył się zawsze z Opatrznością Boską, ale „Książę" myślał

inaczej. Duchownych i świętych olewał, tak się przynajmniej zdawało, bo jak mówił o

nich, to używał słowa „klecha", a kiedyś, gdy jechaliśmy na ulicę Świętego Stanisława i

„Żbik" zaczął się kłócić z Pólkiem od którego Stanisława wzięła się ta nazwa, od tego, co

go zwali Kostka, czy od tego, co go stuknął król, i spytali „Księcia", który ważniejszy,

„Książę" wzruszył ramionami i burknął:

- Nie wiem. Wielu świętych kanonizowano tylko za to, że byli dobrymi żebrakami.

Polek i „Żbik" zbaranieii i przestali się kłócić.

Ze mną wyciął lepszy numer. Od dzieciaka nie lubiłem księży, najbardziej od Wielkiej

Nocy, kiedy z całą rodziną i z koszykiem poszliśmy do kościoła święcić jajo. Miałem

sześć albo siedem lat i jak proboszcz machnął w naszą stronę kropidłem, to się

wnerwiłem i wrzasnąłem:

- Czego chlapiesz, gnoju!

Ojciec tak mi zerżnął tyłek, że przestałem chodzić na mszę i w każdą niedzielę,

odstawiony jak do komunii, maszerowałem nad Wisłę przyglądać się wędkarzom. Po

godzinie wracałem do domu z miną świętego, wstawiałem farmazon o tym, co mówił

ksiądz na kazaniu i wszystko było cacy. To samo robiłem później, jak dorosłem, tylko już

nie urywałem się nad Wisłę. Aż którejś niedzieli matka zobaczyła, że idę ulicą z

„Księciem", wtedy, kiedy miałem być na mszy. Podbiegła:

- Co ty tu robisz?! Miałeś być w kościele!

Sczerwieniałem jak dziabnięty frajer i zacząłem farmazonić:

- Mamuśka, ja... ja pójdę na pierwszą, bo właśnie mam ważną sprawę... ja... to jest

właśnie mój szef, pan Stefan.

„Książę" ukłonił się mamie z fasonem, ucałował ją w dłoń i powiedział:

- Bardzo panią przepraszam, to moja wina. Józek o pierwszej będzie na mszy,

dopilnuję tego.

Mamie zrobiło się jakoś głupio, coś wymamrotała i odeszła, a „Książę" spojrzał na

sikor (nosił zawsze staromodną „Doxę", czniał te szpanerskie z cyferkami, za którymi

wszyscy wariowali) i powiedział krótko:

- Zdążysz. Gdzie chodzisz, na Skaryszewską czy do Świętego Floriana?

- Do żadnego - odpowiedziałem.

- Długo tak okłamujesz matkę?

- Długo, szefie. Już nawet nie pamiętam od kiedy. Muszę to robić, bo zapłakałaby się

na śmierć...

Przerwał mi:

- Od dzisiaj będziesz pamiętał, że w każdą niedzielę jesteś na mszy i to na tej samej,

co twoja matka. Zrobisz jej tym przyjemność.

- Kurczę blade, szefie, ona chodzi na sumę, to trwa tyle czasu, że można

wykorkować!

- Zrobisz, co kazałem!

- Szefie, ja w to wszystko nie wierzę, mam się zgrywać przed ołtarzem?! Lepiej,

żebym dalej udawał, iż chodzę rano!

Pofilował na mnie tak, że mi ciary zjechały po krzyżu i wycedził (przedtem wyjął z ust

zapałkę - nie palił, tylko wiecznie gryzł zapałki):

- Masz udawać tak, żeby sam Pan Bóg w to uwierzył! Zrozumiałeś, „Fokstrot"?

Zrozumiałem, ale znów nie wszystko. U niego nic nie było jasne na blachę; myślałeś,

że jest tak, a po jakimś czasie wychodziło, żeś się kropnął, bo jest nie tak, tylko prawie

tak, albo zupełnie inaczej. Niby nie wierzył w Boga, a to „Pan Bóg" powiedział takim

tonem, jakby mówił o kimś, z kim robi się interesy. Można nie wierzyć facetowi, z którym

się je robi, lecz trudno nie wierzyć, że on istnieje. Tylko, jaki to interes, kiedy nie chodzi

się do domu tego faceta i nie zaprasza go do siebie, bo w ogóle nie chce się z nim

rozmawiać?

Dopiero po śmierci „Księcia" zrozumiałem wiele rzeczy, których nie pojmowałem,

kiedy żył. Zrozumiałem, że Bóg był w nim, tak jak w drzewach, gwiazdach, kamieniach, w

bydlętach i w wodzie ze źródła, więc nie musiał szukać Boga i klepać o nim, jak inni, ci,

co uczenie przekręcają Pismo Święte, i ci tak głupi, jak wiejskie baby, które pieją w

procesji, powtarzając bezmyślnie ze śpiewnika: „O Maryjoooo i te deee!".

Podobnie było z księżmi - ten obciach zaliczyli wszyscy, którzy (jak ja na początku)

złapali „Księcia" za słowo i z tego słowa wygłówkowali prawdę, co wcale nie była prawdą,

lecz zmyłką próbujących myśleć baranów.

Kiedy Lucek „Półton" dostał z czyjejś ręki trzy sztuki kosą przy gazowni na Powiślu i

zesztywniał, księża zażądali od jego matki forsy na pogrzeb. Ale ona była pusta, ze

zbierania flakonów po gołdzie ledwo jej na michę starczało. W zakrystii bez szmalu nie

chcieli gadać. „Książę", jak o tym usłyszał, powiedział spokojnie:

- To ich zawód, szewc bierze za buty, dlaczego oni mają się modlić za darmo?

I pojechaliśmy w dwa wozy do kościoła,- nim nastał dzień. Dwóch chłopaków obudziło

kościelnego, trzech wskoczyło do mieszkania proboszcza, wyjęło go z betów i tak jak

stał, w gaciach i na bosaka, przyprowadziło do przedsionka, gdzie obok miski z wodą

święconą czekał „Książę". Proboszcz po drodze wyrywał się i groził, ale jak dostał kopa,

Łysiak Waldemar - Dobry.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: