1.               Postępowanie egzekucyjne w administracji.

1.1.         Pojęcie i funkcje postępowania egzekucyjnego w administracji.

              Pojęcie – zorganizowany ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy egzekucyjne oraz inne podmioty w celu przymusowego wykonania obowiązków objętych egzekucją administracyjną.

              Funkcje – służy urzeczywistnianiu norm prawa administracyjnego, przy pomocy przymusu wykonania wynikających z nich obowiązków.

              Środki egzekucyjne można stosować do osób fizycznych i prawnych oraz jednostek nie posiadających osobowości prawnej.

1.2.         Zakres stosowania egzekucji administracyjnej.

              W drodze egzekucji administracyjnej można egzekwować zarówno obowiązki o charakterze pieniężnym jak i niepieniężnym.

a)     pieniężne – świadczenie określonej kwoty pieniężnej;

b)     niepieniężne – obowiązki o charakterze innym, np. zalesienie gruntu, spełnienie czynności, wydanie rzeczy, zaniechanie pewnych czynności).

              Egzekucją administracyjną objęto ponadto obowiązki z zakresu bhp oraz wypłaty wynagrodzenia za pracę.

              Przedmiotem egzekucji administracyjnej mogą być tylko obowiązki wynikające ze stosunków publicznoprawnych.

1.3.         Podstawy egzekucji administracyjnej.

              Obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej:

1)     obowiązki wynikające z aktów administracyjnych (decyzji lub postanowień);

2)     obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisów prawa, w zakresie administracji rządowej i jst.;

3)     obowiązki wynikające z deklaracji, zeznania, zgłoszenia celnego lub deklaracji rozliczeniowej;

4)     obowiązki wynikające z orzeczeń i innych aktów prawnych wydanych przez właściwe organy państw obcych;

5)     obowiązki wynikające z innych niż ww decyzji, postanowień lub innych orzeczeń.

              Akty administracyjne (decyzje lub postanowienia) stanowią podstawę egzekucji administracyjnej, gdy pochodzą od właściwych organów i gdy wynikające z nich obowiązki są już wymagalne.

1.4.         Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego.

1. Zasada celowości – jej istota polega na tym, że celem postępowania egzekucyjnego nie jest wyrządzenie dolegliwości zobowiązanemu, ale bezpośrednie zapewnienie wykonania obowiązków administracyjnych.
2. Zasada stosowania najmniej uciążliwego środka – wynika wprost z ustawy. Ocena, który środek jest najmniej uciążliwy, ustawa pozostawia organowi egzekucyjnemu.
3. Zasada niezbędności – nie wolno stosować środków egzekucyjnych, gdy obowiązek stał się bezprzedmiotowy, albo został już wykonany.
4. Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych tylko w ustawie - nie wolno stosować innych środków niż przewidziane w ww ustawie.
5. Zasada poszanowania minimum egzystencji – nie wolno w drodze egzekucji zabierać tych dóbr i wartości, które są niezbędne dla zobowiązanego oraz dla będących na utrzymaniu członków rodziny, ale nie tylko. Nie wolno zabierać np. obrączek ślubnych wykonanych ze stali szlachetnej, stypendium, zasiłków i innych świadczeń socjalnych.
6. Zasada zagrożenia – egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
7. Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji – art. 6 ustawy stanowi, że „w razie uchylania się zobowiązanego od wykonywania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych”.
8. Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków karnych – polega na tym, że zastosowanie środka egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie w wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, dyscyplinarnym lub w sprawach o wykroczenia za niewykonanie obowiązku.
9. Zasada prowadzenia egzekucji w porze najdogodniejszej dla zobowiązanego – egzekucja nie powinna być prowadzona w dni wolne i w porze nocnej (godz. 21-7).
10. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji – wynika z wielu przepisów ustawy, np. obowiązek troszczenia się o użytkowaną rzecz zobowiązanego przy wykonaniu zastępczym.

1.5.         Organy egzekucyjne – pojęcie i rodzaje.

              Organem egzekucyjnym – jest organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie egzekucyjnej środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczenie wykonania tych obowiązków.

              Organy egzekucyjne:

1)     egzekucja należności pieniężnych:

➢      naczelnik US[1];

➢      właściwy organ gminy o statucie miasta;

➢      przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych w I instancji;

➢      dyrektor oddziału ZUS;

➢      dyrektor izby celnej;

➢      dyrektor rejonowego oddziału WAM[2];

2)     egzekucja o charakterze niepieniężnym:

➢      wojewoda;

➢      właściwy organ administracji jst.;

➢      kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży;

➢      kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży.

1.6.         Właściwość organów egzekucyjnych.

              Właściwość miejscową organów egzekucyjnych w przypadku należności pieniężnych ustala się następująco:

1)     z nieruchomości – wg miejsca położenia nieruchomości;

2)     z praw majątkowych lub ruchomości – wg miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego.

              Przy należnościach niepieniężnych – wg miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, a w razie braku zamieszkania lub siedziby w kraju – wg miejsca pobytu zobowiązanego.

1.7.         Wierzyciel w postępowaniu egzekucyjnym.

              W administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel ma obowiązek podjęcia czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych.

              Wierzycielem jest podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku leb jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczejącym.

1.8.         Zobowiązany w postępowaniu egzekucyjnym.

              Zobowiązanym jest podmiot, wobec którego stosowana jest egzekucja. Wg art. 1a pkt 20 zobowiązanym jest osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze niepieniężnym.

              Zobowiązany może działać sam lub przez przedstawiciela ustawowego lub statutowego.

              Środki egzekucyjne mogą być stosowane tylko do zobowiązanego, ale wyjątkowo również do innych osób, np. egzekucja polegająca na opróżnieniu lokalu – wyprasza się wszystkie osoby przebywające w lokalu.

1.9.         Organy asystujące i udzielające pomocy w postępowaniu egzekucyjnym.

              Jeśli organy egzekucyjne natrafią na opór, który utrudnia lub uniemożliwia przeprowadzenie egzekucji lub istnieje przypuszczenie, że na taki opór natrafią, mogą wezwać pomoc Policji, SG[3], ABW[4] lub Agencji Wywiadu.

              Sposób udzielania pomocy przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych oraz sposób asystowania określają rozporządzenia:

1)     MON – przy udzielaniu pomocy przez ŻW[5] lub wojskowe organy porządkowe;

2)     MSWiA – przez Policję lub SG;

3)     Prezesa RM – ABW lub Agencji Wywiadu.

1.10.   Osoby trzecie, świadkowie, dozorca i wykonawca jako podmiot postępowania egzekucyjnego.

              Osoba trzecia – podmiot, który rości sobie prawo do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną.

              Świadek – udział świadka ma zabezpieczyć interes zobowiązanego i służyć zapewnieniu obiektywności i zgodności postępowania z przepisami prawa. Może to być tylko osoba pełnoletnia.

              Dozorca – osoba, której oddano pod dozór zajęte w toku egzekucji ruchomości. Może to być osoba fizyczna lub prawna.

              Wykonawca – osoba fizyczna lub osoba prawna, dokonująca na zlecenie organu egzekucyjnego czynności, których nie wykonał zobowiązany. Pojawia sie w przypadku zastosowania wykonania zastępczego jako środka egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym.

1.11.   Wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

              Wszczęcie postępowania następuje na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przezeń tytułu wykonawczego. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, egzekucję wszczyna się z urzędu na podstawie wystawionego przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego.

              Obowiązek wystawienia tytułu wykonawczego spoczywa również na wierzycielu, którego należność pieniężna wynika z orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

              Jeżeli wierzyciel nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym, to składa on wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej.

Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej:

➢      czy zobowiązany nie korzysta z przywilejów (immunitetów) dyplomatycznych;

➢      czy istnieje podstawa prowadzenia egzekucji administracyjnej;

➢      czy zobowiązanemu doręczono upomnienie, czy też nie było obowiązku doręczenia upomnienia;

➢      czy wierzyciel wskazał środek egzekucyjny, gdy ma być egzekwowany obowiązek o charakterze niepieniężnym;

➢      czy tytuł wykonawczy czyni zadość wymogom ustawy.

              Organ egzekucyjny nie jest upoważniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

Jeśli badanie wykaże, że obowiązek nie podlega egzekucji administracyjnej, organ egzekucyjny zwraca tytuł wykonawczy wierzycielowi, informując go jednocześnie, że nie przystępuje do egzekucji. Na postanowienie to służy wierzycielowi zażalenie.

              Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym może zastosować inny środek egzekucyjny niż wskazany we wniosku wierzyciela, jeżeli jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego, a prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku.  O takiej zmianie należy zawiadomić wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym.

              Datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień:

1)     doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub

2)     doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności. lun innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

1.12.   Przebieg postępowania egzekucyjnego.

              Przystępując do czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny lub egzekutor doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony. Zobowiązany ma prawo (w terminie 7-dni) zgłosić zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Wniesienie zrzutów nie wstrzymuje z mocy prawa postępowania egzekucyjnego.

              Organ egzekucyjny i egzekutor obowiązani są odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające:

1)     wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku;

2)     odroczenie terminu wykonania obowiązku;

3)     rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy

4)     zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego.

              Organ egzekucyjny ma obowiązek zawiadomić wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych i na jego żądanie wydać postanowienie w tej sprawie, na które przysługuje wierzycielowi nie będącemu jednocześnie organem egzekucyjnym – zażalenia.

              Jeżeli cel egzekucji prowadzonej w sprawie należności pieniężnej lub wydania rzeczy tego wymaga, organ egzekucyjny zarządza otwarcie środków transportu zobowiązanego, lokali i innych pomieszczeń zajmowanych przez zobowiązanego oraz schowków w tych środkach, lokalach i pomieszczeniach. Dokonuje tego komisja powołana przez organ egzekucyjny, a z przeszukania sporządza się protokół, który jest niezwłocznie przekazany zobowiązanemu.

              Na wniosek zobowiązanego, a także gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do obecności przy czynnościach egzekucyjnych. Przywołanie dwóch świadków jest obowiązkowe, gdy zobowiązany nie jest obecny przy tych czynnościach albo został wydalony z miejsca ich dokonywania, a nie zachodzi obawa udaremnienia wskutek tego egzekucji.

Obowiązek obecności świadka jest też podczas egzekucji w porze nocnej (godz 21-7).

...