Podane w tablicach XII,2÷7 wymiary łożysk tocznych (d, D, B, r) oraz ich tolerancje wykonania podane w tablicy XII, l O są znormalizowane w skali międzynarodowej, nie wyłączając krajów cala angielskiego.
Tablica XII,10 Odchyłki wymiarowe poprzecznych łożysk tocznych (mm)
Wymiar nominalny
Dolne odchyłki średnic i szerokości
ponad
do
d*)
D
B**)
18
— 0,010
— 0,008
- 0,100
30
— 0,009
50
— 0,012
— 0,011
- 0,120
80
— 0,015
— 0,013
- 0,150
120
— 0,020
- 0,200
150
— 0,025
— 0,018
- 0,250
180
250
— 0,030
- 0,300
315
— 0,035
- 0,350
400
— 0,040
- 0,400
500
— 0,045
630
— 0,060
— 0,050
800
— 0,075
1000
— 0,100
*) Również d i D w łożyskach kulkowych wzdłużnych. **) W łożyskach stożkowych — odchyłki są dwukrotnie większe. Odchyłki górne we wszystkich przypadkach są równe zeru.
Szczególnie ważną rzeczą jest to, iż pole tolerancyjne średnicy d otworu jest umieszczone asymetrycznie na zewnątrz materiału *(rys, XII,23); otwór łożysk tocznych nie jest więc otworem podstawowym, lecz czymś pośrednim między otworem lekko wciskanym K 6, a wciskanym M 6; założone na wałek podstawowy h 5 łożysko tworzyłoby więc pasowanie wciskane, a nie suwliwe. Rys. XII,24 przedstawia obrazowo rozkład pól tolerancyjnych i pasowań, jakie uzyskamy wciskając łożysko toczne, któremu odpowiada pole tolerancyjne Ł, na różne wałki normalne od g6 do n6.
Sprawa doboru pasowań łożyska tocznego na czopie i w gnieździe osłony jest dla jego prawidłowej pracy niezwykle ważna, przynajmniej w odniesieniu do łożysk poprzecznych. Koniecznym bowiem do tego warunkiem jest. aby części toczne po nieobciążonej stronie łożyska wykazywały jak najmniejszy luz. Znaczniejszy luz byłby niepożądany, gdyż prawidłowe toczenie się kulek lub wałeczków byłoby zakłócone. Niepożądane byłoby również zaciśnięcie odciążonych części tocznych, gdyż niepotrzebnie zwiększałoby obciążenie wszystkich pozostałych kulek lub wałeczków prowadząc do przedwczesnego zużycia łożyska. Z tego wynika wyraźnie, iż w łożysku założonym na czop i osadzonym w gnieździe, lecz nie obciążonym siłami zewnętrznymi, wszystkie kulki lub wałeczki powinny być równomiernie obciążone przez zacisk wstępny o ściśle określonej wielkości.
Obrazowo sprawę tę przedstawia rys. XII,25, na którym dla uproszczenia pokazano tylko dwie kulki K1 i K2, leżące na linii obciążenia P, — najmniej i najbardziej obciążona. Przed obciążeniem układu pozostawały one pod zaciskiem wstępnym P', czemu odpowiadało promieniowe zbliżenie ó' ścian pierścieni wewnętrznego i zewnętrznego, licząc je od ich
Rys. XII,22. Łożysko wagonikowe
...
sekunda8