Order Virtuti Militari.pdf

(12479 KB) Pobierz
(anonymous)
Order Virtuti Militari
1
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
Awers Krzyża Wielkiego
Awers gwiazdy orderowej
Baretka
Ustanowiono 22 czerwca 1792
Wielkość
62 x 62 mm (krzyż I klasy)
30 x 36 mm (korona w I kl.)
54 x 54 mm (krzyż II klasy)
23 x 33 mm (korona w II
kl.)
44 x 44 mm (krzyż III
klasy)
39 x 39 mm (krzyż IV
klasy)
38 x 38 mm (krzyż V klasy)
100 x 100 mm (gwiazda)
Order Virtuti Militari ( łac. Cnocie wojskowej - (męstwu) dzielności żołnierskiej ) – najwyższe polskie odznaczenie
wojskowe ( order) , nadawane za wybitne zasługi bojowe. Jest najstarszym orderem wojskowym na świecie, spośród
nadawanych do chwili obecnej [1] . Ustanowiony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 22 czerwca 1792
dla uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Zieleńcami, po rozpoczęciu wojny polsko-rosyjskiej przeciwko konfederacji
Order był nadawany w okresie Księstwa Warszawskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego order przy
zachowaniu statutu otrzymał nazwę Order Wojskowy Polski . Po odzyskaniu niepodległości w 1918 , Sejm
Ustawodawczy n a mocy ustawy z dnia 1 sierpnia 1919 r . wskrzesił order nadając mu nazwę Orderu Wojskowego
Virtuti Militari . Obecnie Order Virtuti Militari może być nadawany, podczas wojny lub 5 lat po jej zakończeniu,
przez prezydenta Polski na wniosek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari .
373033194.005.png 373033194.006.png 373033194.007.png 373033194.008.png
Order Virtuti Militari
2
Historia
Okres 1792-1794
Ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski u stanowił order
Virtuti Militari w 1792 r oku, po rozpoczęciu wojny polsko-rosyjskiej
interwencji wojsk rosyjskich cesarzowej Katarzyny II . W raporcie
pisanym do króla po zwycięskiej bitwie pod Zieleńcami w dniu 18
czerwca 1 792, dowodzący nią książę Józef Poniatowski zażądał
szybkiego wprowadzenia nowego orderu wojennego. Król zareagował
natychmiast, ponieważ już od jakiegoś czasu nosił się z zamiarem
ustanowienia takiego odznaczenia. Pierwsze nadania miały miejsce 22
czerwca 1 792, a wręczenie medali nastąpiło 25 czerwca 1792 w
Ostrogu n a Wołyniu , gdzie znajdował się obóz wojsk
Rzeczypospolitej. Udekorowano nimi 15 oficerów i żołnierzy
biorących udział w bitwie pod Zieleńcami, którzy, po ustanowieniu
statutu, mieli stworzyć pierwszy skład kapituły orderu . Król Stanisław
August Poniatowski był Wielkim Mistrzem Orderu Virtuti Militari i z
mocy prawa kawalerem Krzyża Wielkiego [2] .
Medale Virtuti Militari z 1792
Miał on wtedy dwie klasy:
• złotą – dla generałów i oficerów;
• srebrną – dla podoficerów i szeregowych.
Prawdopodobnie na przełomie sierpnia i września 1792, gdy do
Warszawy powrócił ks. Józef Poniatowski, ustanowiono statut orderu,
jednocześnie zmieniono jego kształt na formę krzyża (forma ta z
pewnymi zmianami utrzymała się do dziś). Statut orderu został
opracowany na podstawie statutu austriackiego Orderu Wojskowego
Marii Teresy. Order miał dzielić się na pięć klas:
Krzyż Orderu Virtuti Militari 1792
• I klasa – Krzyż Wielki z Gwiazdą,
• II klasa – Krzyż Komandorski,
• III klasa – Krzyż Kawalerski,
• IV klasa – Medal Złoty,
• V klasa – Medal Srebrny.
Podział na klasy zachował się do dziś. W myśl statutu order miał być nadawany przez kapitułę orderu, w której skład
mieli wejść kawalerowie tego orderu w kolejności ich nadania. Pierwszy jej skład mieli stanowić odznaczeni po
bitwie pod Zieleńcami:
1. gen . lejtnant ks. Józef Poniatowski ,
2. gen. lejtnant Tadeusz Kościuszko ,
3. gen. mjr Michał Wielhorski ,
5. brygadier ks. Eustachy Sanguszko ,
8. gen. mjr Józef Zajączek,
373033194.001.png
 
Order Virtuti Militari
3
W 1792 r. statut orderu nie został zastosowany w praktyce, gdyż po przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej
przestano go nadawać. 29 sierpnia 1 792 r., w Lubomlu , konfederacja targowicka ogłosiła uniwersał zakazujący
noszenia orderu pod groźbą surowych kar, włącznie z utratą rang wojskowych, oraz zażądała jego zwrotu. 23
listopada 1793 r . sejm grodzieński u chylił uniwersał konfederacji i przywrócił order jako odznaczenie wojskowe,
lecz 7 stycznia 1794 r. – na skutek presji car ycy Rosji Katarzyny II Rada Nieustająca unieważniła order i zakazała
jego noszenia.
Za kampanię 1792 r. zostało odznaczonych medalami złotymi 63 oficerów i generałów, a medalami srebrnymi – 290
podoficerów i szeregowych. Łącznie za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego odznaczono 526 osób:
• Krzyżem Komandorskim – 1,
• Krzyżem i Medalem Złotym – 85,
• Krzyżem i Medalem Srebrnym – 440.
Okres 1806-1815
W 1806 generał lejtnant ks. Józef Poniatowski r ozpoczął starania o
przywrócenie w oddziałach polskich walczących w wojskac h
napoleońskich p olskiego orderu wojennego. Miano go rozpocząć
nadawać za udział w kampaniach włoskiej, francuskiej i polskiej w
latach 1806 - 1807, lecz dopiero 26 grudnia 1806 dekret króla saskiego i
księcia warszawskiego Fryderyka Augusta otworzył drogę do jego
nadawania.
Wówczas to ostatecznie ustalił się obowiązujący do dziś podział
orderu:
• I klasa – Krzyż Wielki (z gwiazdą),
• II klasa – Krzyż Komandorski,
• III klasa – Krzyż Kawalerski,
• IV klasa – Krzyż Złoty,
• V klasa – Krzyż Srebrny.
W myśl statutu order otrzymał nazwę „ Order Wojskowy Księstwa
Warszawskiego ” . Statut początkowo określał, że ordery wyższych
klas otrzymywali automatycznie oficerowie w zależności od rangi.
Krzyż Komandorski (II klasa) otrzymywał generał dywizji, Krzyż
Kawalerski (III klasa) – generał brygady, pułkownik i major.
Patent Virtuti Militari Franciszka Fornalskiego z
1808 , podpisany przez ks. Józefa Poniatowskiego
Poszczególni dowódcy mogli przyznawać określone ordery swoim oficerom i żołnierzom – były to krzyże III, IV i V
klasy. Dowódcy otrzymali: dowódcy Legii – 6 Krzyży Kawalerskich, 3 Krzyże Złote, pułku piechoty – 4 Krzyże
Kawalerskie, 4 Krzyże Złote, 6 Krzyży Srebrnych, dowódca batalionu artylerii – 2 Krzyże Kawalerskie, 2 Krzyże
Złote, 3 Krzyże Srebrne. Ponadto minister wojny Księstwa Warszawskiego miał w dyspozycji 6 Krzyży
Kawalerskich i 6 Krzyży Złotych.
373033194.002.png
 
Order Virtuti Militari
4
Również Fryderyk August jako książę warszawski mógł nadawać
order bez żadnych ograniczeń. Po pierwszym okresie nadawania
orderu ten sposób nadawania orderów niejako automatycznie został
zmieniony i od rozkazu z 22 lutego 1808 ministra wojny Księstwa
Warszawskiego, ks. Józefa Poniatowskiego, zaczęto go nadawać za
konkretne jednostkowe czyny bohaterskie na polu walki. 1 0
października 1 812 został wydany w sprawie orderu ostatni dekret, w
myśl którego każdy podoficer i szeregowy odznaczony Krzyżem
Złotym lub Srebrnym miał prawo pobierać roczną pensję, do czasu
awansu na oficera, lub w przypadku zwolnienia ze służby wojskowej –
dożywotnio.
W okresie Księstwa Warszawskiego wykształcił się również sposób
nadawania i wręczania orderu jako szczególnej uroczystości
odbywającej się przed frontem jednostki, w której służy odznaczony
żołnierz.
Krzyż Komandorski Orderu VM Jana Henryka
Dąbrowskiego z 1808
W sumie w okresie Księstwa Warszawskiego nadano łącznie 2569
orderów Virtuti Militari, w tym:
• I klasy – Krzyż Wielki – 2,
• II klasy – Krzyż Komandorski – 10,
• III klasy – Krzyż Kawalerski – 504,
• IV klasy – Krzyż Złoty – 23,
• V klasy – Krzyż Srebrny – 1130.
Krzyżem Wielkim odznaczono:
Krzyżem Komandorskim odznaczono:
Krzyż Złoty Orderu VM Michała Pełczyńskiego z
1813
Joanna Żubr, sierż. piechoty z 4 kompanii 2 batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów , była pierwszą kobietą, która
została odznaczona orderem Virtuti Militari. Otrzymała ona odznaczenie V klasy – Medal Srebrny za udział w
szturmie Zamościa w dniach 19- 20 maja 1809.
373033194.003.png
 
Order Virtuti Militari
5
Okres 1815-1831
Po utworzeniu Królestwa Polskiego na mocy Konstytucji Królestwa
Polskiego order przy zachowaniu statutu otrzymał nazwę Order
Wojskowy Polski . W myśl jego statutu nadawano ten order
uczestnikom kampanii 1812 , 1813 i 1814. Wnioski w sprawie orderów
rozpatrywała specjalna Komisja Rządowa Wojny. Na mocy dekretu z 5
czerwca 1817 utrzymano przywilej dożywotniej pensji dla
podoficerów i szeregowych a dodatkowo oficer odznaczony tym
medalem nabywał prawo do uzyskania szlachectwa . W sumie nadano
1213 orderów, a proces nadawania zakończono około roku 1820.
Po wybuchu powstania listopadowego wznowiono nadawanie orderu,
który otrzymał uchwałą Sejmu z 19 lutego 1831 n azwę Order Virtuti
Militari . Pierwsze nadanie orderu nastąpiło 3 marca 1831, a ostatnie
najprawdopodobniej w październiku 1831, bo ostatni naczelny
dowódca powstania listopadowego gen. dyw. Maciej Rybiński n adawał
ordery na emigracji już po upadku powstania. Po klęsce powstania car
Rosji Mikołaj I zniósł order, ustanawiając 31 grudnia 1831 Polski Znak
Honorowy , którego odznaka była kopią Orderu Virtuti Militari, lecz
nie było to odznaczenie w rozumieniu orderu wojennego, a już na
pewno nie polskie [3]
Krzyż Orderu VM z 1815
Rozkazem z 12 stycznia 1832 Mikołaj I zdegradował Order Virtuti
Militari do rangi rosyjskiej odznaki Polska Odznaka Zaszczytna za
Zasługi Wojenne , którą nadano w liczbie ponad 100 tysięcy
uczestnikom tłumienia powstania listopadowego [4] [5] . Ustanowiony
przez Mikołaja I po upadku powstania listopadowego Medal za
Wzięcie Szturmem Warszawy w 1831 roku noszony był na wstędze
orderowej Polskiego Znaku Honorowego [6] .
W okresie powstania listopadowego uhonorowano ogółem 3863 osoby,
w tym:
• II klasy – Krzyżem Komandorskim – 1
• III klasy – Krzyżem Kawalerskim – 105
• IV klasy – Krzyżem Złotym – 1794
• V klasy – Krzyżem Srebrnym – 1963
Jedyny Krzyż Komandorski otrzymał gen. dyw. Jan Skrzynecki za
bitwę pod Wawrem i Dębem Wielkim. Uhonorowano także dwie
kobiety Krzyżami Srebrnymi (V klasy): Józefę Kluczycką – st.
asystenta chirurga 10 Pułku Piechoty Liniowej , (późniejszą secundo voto Józefę Daniel z Mazurkiewiczów
Rostkowską) oraz Bronisławę Czarnowską – kadeta z 1 Pułku Jazdy Augustowskiej [7] . Order otrzymał także m.in.
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari gen.
373033194.004.png
 

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin