Seksualność dziecka - Małgorzata Jasińska.pdf - Seksualność dziecka - agacia_

ZESPÓ£ MUNCHAUSENA PER PROCURA

Ma³gorzata Jasiñska

T czêsto owiana jest tajemnic¹ obowi¹zuj¹c¹ biologicznego punktu widzenia, wi¹¿e siê te¿ ona z

w rodzinie i w spo³eczeñstwie. Jest to temat tabu, o odczuwaniem przyjemnoœci fizycznej, potrzeb¹

którym zarówno trudno rozmawiaæ doros³ym miêdzy seksualn¹ oraz zaspokojeniem jej poprzez stosunek

sob¹, a jeszcze trudniej na „takie” tematy rozmawia seksualny czy roz³adowywanie napiêcia w inny

siê rodzicom z w³asnymi dzieæmi. Rozmowom takim dostêpny sposób np. poprzez masturbacjê.

czêsto towarzyszy wstyd i zak³opotanie. Niewiedza By³oby jednak b³êdem ujmowanie seksualnoœci

na temat rozwoju seksualnoœci cz³owieka prowadzi tylko na tym jednym wymiarze. Cz³owiek jest istot¹

czêsto do tego, ¿e normalne zachowania dziecka odczuwaj¹c¹ i prze¿ywaj¹c¹ ca³¹ gamê uczuæ i

zwi¹zane z rozwojem tej sfery ¿ycia wywo³uj¹ emocji. Tak jak i innych sfer funkcjonowania

niepokój u rodziców. cz³owieka, tak i sfery seksualnej nie mo¿na oderwaæ

Istnieje wiele mitów i pogl¹dów na temat tego, od od œwiata emocji, uczuæ i zmys³ów. Zatem drugim

kiedy cz³owiek zaczyna byæ istot¹ seksualn¹. Jedni wa¿nym wymiarem jest wymiar psychiczny

uwa¿aj¹, ¿e dziecko nie jest istot¹ seksualn¹ i nie (emocjonalny) seksualnoœci. Jest to sfera ¿ycia

przejawia w zwi¹zku z tym ¿adnych zachowañ, ani zwi¹zana z uczuciami i emocjami, odczuwaniem

nie odczuwa emocji zwi¹zanych z t¹ sfer¹ ¿ycia. Ich przyjemnoœci, ekscytacji czy zaciekawienia,

zdaniem jest to sfera zarezerwowana tylko i zwi¹zanego z w³asnym cia³em czy cia³em drugiego

wy³¹cznie dla osób doros³ych. Inni z kolei twierdz¹, cz³owieka. Na ró¿nych etapach rozwoju mog¹

¿e cz³owiek od pocz¹tku jest istot¹ seksualn¹, z pojawiaæ siê myœli zwi¹zane z seksualnoœci¹

wszelkimi nastêpstwami z tym zwi¹zanymi – ³¹cznie cz³owieka, a tak¿e fantazje i wyobra¿enia. Mog¹

z odczuwaniem przez dziecko takich samych emocji i pojawiæ siê te¿ uczucia wstydu, lêku, czy

doznañ jak osoba doros³a. Jednak zgodne z aktualn¹ zak³opotania zwi¹zanego z seksualnoœci¹. W du¿ej

wiedz¹ seksuologiczn¹, jest trzecie podejœcie, mierze uczucia dotycz¹ce tej sfery ¿ycia zale¿¹ od

mówi¹ce o tym, ¿e dziecko jest istot¹ seksualn¹, ale wychowania, wartoœci i religijnoœci oraz podejœcia do

na innym etapie rozwoju ni¿ osoba doros³a. spraw zwi¹zanych z seksualnoœci¹ prezentowanego

Co w³aœciwie kryje siê pod pojêciem przez rodziców.

„seksualnoœæ”? S³owo „seksualnoœæ” oznacza tyle, co Trzecim wymiarem seksualnoœci jest wymiar

„p³ciowoœæ” (³ac. sexus – p³eæ), przynale¿noœæ do p³ci spo³eczny. Cz³owiek od urodzenia funkcjonuje w

mêskiej lub ¿eñskiej oraz wszelkie id¹ce za tym grupie spo³ecznej, najpierw jest ni¹ rodzina,

nastêpstwa. Dotyczy to wymiaru biologicznego nastêpnie szerszy kr¹g ludzi -rówieœnicy w

naszej seksualnoœci, zwi¹zanego z cia³em, fizjologi¹, przedszkolu czy na podwórku, dzieci w szkole,

narz¹dami cia³a, dzia³aniem hormonów oraz znajomi, spo³eczeñstwo. Dziecko zaczyna wchodziæ

www.dobryrodzic.pl

SEKSUALNOŒÆ DZIECKA

CZYM JEST SEKSUALNOŒÆ p r o c e s a m i u w a r u n k o w a n y m i g e n e t y c z n i e ,

uniwersalnymi dla ca³ego gatunku ludzkiego, takimi

emat seksualnoœci cz³owieka od zawsze jak dojrzewanie p³ciowe i zachodz¹ce w zwi¹zku z

budzi wiele emocji. Ta sfera ¿ycia bardzo tym zmiany w ciele. Patrz¹c na seksualnoœæ z

SEKSUALNOŒÆ DZIECKA

w relacje z innymi ludŸmi (zarówno w sferze rozwoju rodzice podczas codziennych czynnoœci

psychicznej jak i fizycznej). Uczy siê norm, zasad i pielêgnacyjnych, stymuluj¹ obszary genitalne

zakazów zwi¹zanych z funkcjonowaniem w dziecka, myj¹c je, k¹pi¹c czy przewijaj¹c. Dziecko

s p o ³ e c z e ñ s t w i e , t a k ¿ e t y c h z w i ¹ z a n y c h z mo¿e odczuwaæ przyjemnoœæ zwi¹zan¹ z dotykiem,

seksualnoœci¹ i intymnoœci¹. Zaczyna rozumieæ, co mu jego cia³o reaguje na te doznania, a to z kolei niesie za

wolno, a czego nie, jakie s¹ granice kontaktu z drug¹ sob¹ prze¿ywanie ró¿nych stanów emocjonalnych.

osob¹, z rodzicami, rówieœnikami czy z obcymi. Uczy Kontakt niemowlaka z matk¹ jest szczególnie wa¿ny,

siê, ¿e istnieje podzia³ na role mêskie i kobiece i jakie poniewa¿ dziêki niemu dziecko uczy siê czerpaæ

s¹ oczekiwania spo³eczne z tym zwi¹zane. przyjemnoœæ z bliskoœci z drug¹ osob¹, z dotyku i

Mówi¹c o seksualnoœci cz³owieka, musimy nagoœci. W relacji z matk¹ mo¿e poczuæ, ¿e jest w pe³ni

uwzglêdniæ wszystkie te trzy wymiary - biologiczny, akceptowane i kochane, dziêki czemu póŸniej ³atwiej

psychiczny i spo³eczny. Tylko takie ujêcie, pozwala w mu bêdzie akceptowaæ siebie i swoje cia³o. W tym

pe³ni oddaæ z³o¿onoœæ tej sfery ¿ycia cz³owieka.

okresie kszta³tuje siê wiêŸ miêdzy rodzicami a

dzieckiem, co ma wp³yw na póŸniejsze wchodzenie w

relacje z innymi ludŸmi, czy tworzenie zwi¹zków w

¿yciu doros³ym.

SEKSUALNOŒÆ DZIECKA

Jeszcze przed urodzeniem, od 7. tygodnia ¿ycia

p³odowego, na przebieg ¿ycia cz³owieka wp³yw

zaczyna mieæ jego p³eæ. Ponadto badania pokazuj¹, ¿e

ju¿ w okresie ¿ycia p³odowego, nasze cia³o MASTURBACJA DZIECIÊCA

przygotowuje siê do odczuwania przyjemnoœci w

póŸniejszym ¿yciu. Marie- Pier Elie (za: Saint Pierre, Ju¿ w wieku niemowlêcym dzieci zaczynaj¹

Viau, 2006) podaje, ¿e ju¿ od oko³o 16. tygodnia ¿ycia manipulowaæ przy swoich narz¹dach p³ciowych,

p³odowego, jeszcze w ³onie matki, ch³opiec doznaje dotykaæ, bawiæ siê nimi. U ch³opców zachowania takie

pierwszych erekcji. Niemowlê, przychodz¹c na œwiat, mog¹ pojawiæ siê miêdzy 7. a 10. miesi¹cem ¿ycia,

bombardowane jest ca³¹ mas¹ ró¿nych doznañ i natomiast u dziewczynek trochê póŸniej, zazwyczaj

bodŸców dobiegaj¹cych ze œwiata zewnêtrznego. pod koniec 1. roku ¿ycia (ibidem). Dziecko zaczyna

Rodzice, pielêgnuj¹c i zajmuj¹c siê dzieckiem, dotykaæ swoich miejsc intymnych, wk³ada r¹czki do

dostarczaj¹ mu wielu wra¿eñ - dotykaj¹ je, g³aszcz¹, pieluszki, czy do majtek, œciska uda, mo¿e pocieraæ

przytulaj¹, bior¹ na rêce, k¹pi¹, przewijaj¹. Wszystkie przedmiotami (zabawkami, pi¿amk¹, poœciel¹) o

te czynnoœci, maj¹ wp³yw na kszta³towanie siê sfery miejsca intymne (Crepault, 1986; za: Saint Pierre,

seksualnej u dziecka, œwiadomoœci swojego cia³a, oraz Viau, 2006). Takie zachowania s¹ normalne u dzieci w

poczucia, ¿e jest dziewczynk¹ lub ch³opcem. Dziecko tym wieku i pe³ni¹ funkcjê poznawcz¹. Dziecko uczy

doznaje ró¿nych wra¿eñ, zarówno fizycznych jak i siê swojego cia³a, buduje obraz samego siebie, poznaje

psychicznych. Ponadto reakcje genitalne takie jak swoje reakcje. Ten rodzaj masturbacji dzieciêcej,

erekcja czy zwil¿enie, które mo¿emy zaobserwowaæ u nazywamy masturbacj¹ rozwojow¹ . Zazwyczaj jest

niemowlaka, nie koniecznie zwi¹zane s¹ z ona ukrywana przez dziecko i nastawiona na

podnieceniem np. erekcja cz³onka u ch³opca podczas zaspokojenie przyjemnoœci (Beisert, 2006). Rodzice w

„siusiania” (Saint Pierre, Viau, 2006). Na tym etapie takiej sytuacji nie musz¹ siê niepokoiæ, zazwyczaj

EKSPRESJA SEKSUALNA DZIECKA

www.dobryrodzic.pl

SEKSUALNOŒÆ DZIECKA

zachowania takie przemijaj¹ lub pojawiaj¹ siê Czynnikiem napêdzaj¹cym dzia³anie dziecka jest w tej

sporadycznie. Nie niesie to ze sob¹ negatywnych sytuacji ciekawoœæ, powi¹zana z prze¿yciem

konsekwencji i jest naturalnym etapem rozwoju przyjemnych doznañ. Ten typ masturbacji mo¿e byæ

dziecka. niebezpieczny dla dziecka, poniewa¿ zaczyna ono

Jak zatem reagowaæ w takiej sytuacji? Wa¿ne, wykorzystywaæ do masturbacji ró¿ne przedmioty,

aby nie wprawiaæ dziecka w zak³opotanie, nie wk³adaæ je sobie w otwory cia³a, do pochwy czy

wywo³ywaæ poczucia winy czy lêku. Próby odbytu. Dziecko robi to, poniewa¿ traktuje cia³o jako

przeszkodzenia dziecku w kontynuowaniu tej pole do eksperymentów, do badania i eksplorowania.

czynnoœci nie s¹ konieczne, mo¿na nie zwracaæ uwagi Zazwyczaj robi to jawnie, dlatego ten typ masturbacji

na to, co robi dziecko, lub próbowaæ odwróciæ uwagê ³atwo zauwa¿yæ. Wa¿ne jest, aby rodzice zareagowali

dziecka np. rozpoczêciem zabawy, poczytaniem w tej sytuacji, poniewa¿ ten rodzaj masturbacji mo¿e

ksi¹¿eczki czy innym zajêciem odwracaj¹cym uwagê byæ szkodliwy i niebezpieczny dla zdrowia dziecka.

dziecka. Wa¿ne jest jednak, aby dziecko nie nauczy³o Co zatem mo¿na zrobiæ? Koniecznie trzeba

siê, ¿e w ten sposób zwraca na siebie uwagê rodziców, porozmawiaæ z dzieckiem na ten temat, wyjaœniæ mu,

poniewa¿ wtedy masturbacja stanie siê sposobem na ¿e nie mo¿na bawiæ siê swoim cia³em (np. wk³adaæ

uzyskanie uwagi rodziców. Jeœli tak siê dzieje, przedmiotów do pochwy czy odbytu), bo jest to

mo¿emy mówiæ o masturbacji okreœlanej jako niebezpieczne i zakazaæ dziecku takich zachowañ, w

masturbacja instrumentalna . Jest ona reakcj¹ celu ochrony jego zdrowia .

dziecka na niezaspokojenie potrzeb innych ni¿ W zale¿noœci od rodzaju masturbacji

potrzeby seksualne. Dziecko w ten sposób mo¿e staraæ zaobserwowanej u dziecka i funkcji, jakie pe³ni,

s i ê z y s k a æ u w a g ê o t o c z e n i a . M a s t u r b a c j a sposoby reagowania rodziców lub opiekunów

instrumentalna mo¿e te¿ byæ sposobem na powinny siê ró¿niæ i byæ dostosowane do ka¿dego

roz³adowanie napiêcia zwi¹zanego ze stresem dziecka indywidualnie. Reakcja rodziców mo¿e siê te¿

prze¿ywanym przez dziecko. W momencie, gdy ró¿niæ w zale¿noœci od religijnoœci cz³onków rodziny

dziecko nie potrafi poradziæ sobie z trudn¹ dla niego oraz wyznawanych wartoœci. Wa¿ne jest jednak, aby

sytuacj¹, napiêcie zaczyna roz³adowywaæ w taki nie wzbudzaæ w dziecku poczucia winy, a t³umacz¹c

w³aœnie sposób (ibidem). Mo¿e te¿ w ten sposób mu ró¿ne zasady, odwo³ywaæ siê w takim wypadku do

próbowaæ rekompensowaæ sobie inne niezaspokojone wartoœci i zasad panuj¹cych w domu.

potrzeby np. potrzebê bezpieczeñstwa, czy bliskoœci z

rodzicem. Rodzice w takiej sytuacji powinni EKSHIBICJONIZM DZIECIÊCY

zastanowiæ siê, co mo¿e byæ przyczyn¹ takiego

zachowania i próbowaæ usun¹æ przyczynê, a nie Od oko³o trzeciego roku ¿ycia, dziecko

koncentrowaæ siê wy³¹cznie na k³opotliwym przestaje byæ obojêtne wobec nagoœci, zarówno swojej

zachowaniu dziecka. Wa¿ne, aby przyjrzeæ siê jak i innych osób (Saint Pierre, Viau, 2006). Dziecko

potrzebom dziecka i temu, czy s¹ one w pe³ni mo¿e zacz¹æ pokazywaæ swoje cia³o innym osobom,

zaspokajane. W takiej sytuacji warto zwróciæ siê po zdejmowaæ majtki przy goœciach, czy biegaæ nago po

pomoc do specjalisty. domu po k¹pieli. Takie zachowanie okreœlane jako

Beisert (2006) wyró¿nia jeszcze jeden typ dzieciêce zachowania ekshibicjonistyczne, nie s¹

masturbacji, jak¹ jest masturbacja eksperymentalna . powodem do niepokoju. Pokazuj¹c swoje miejsca

www.dobryrodzic.pl

SEKSUALNOŒÆ DZIECKA

intymne, dziecko bada reakcje rodziców na takie koledzy i kole¿anki. Pojawiaj¹ siê próby rozebrania

zachowanie, widzi, ¿e wzbudza tym zainteresowanie innych dzieci, lub pokazywanie w³asnych narz¹dów,

doros³ych i otoczenia. Jednoczeœnie cieszy siê swoim porównywanie ich budowy i kszta³tu. Dzieci

cia³em, tym co odkry³o i chce siê swoimi odkryciami umawiaj¹ siê, ¿e poka¿¹ sobie nawzajem miejsca

podzieliæ z innymi ludŸmi. Warto traktowaæ takie intymne, czasem dotykaj¹ je i wnikliwie obserwuj¹.

sytuacje jako okazjê do nauczenia dziecka granic Dziecko przypatruje siê kolegom albo kole¿ankom w

zwi¹zanych z w³asnym cia³em oraz pojêcia ubikacji podczas oddawania moczu lub stolca.

intymnoœci lub „miejsc prywatnych”. Nale¿y Dziewczynki próbuj¹ „siusiaæ” na stoj¹co, naœladuj¹c

wyt³umaczyæ dziecku, ¿e pokazywanie miejsc ch³opców. W domu dzieci zaczynaj¹ interesowaæ siê

intymnych, mo¿e krêpowaæ inne osoby. Dziecko m³odszym rodzeñstwem, chc¹ pomagaæ przy myciu,

powinno dowiedzieæ siê, ¿e nie mo¿na rozbieraæ siê ubieraniu czy przewijaniu siostrzyczki lub braciszka.

przy obcych ludziach, a miejsca prywatne s¹ takimi Wszystkie te zachowania wynikaj¹ z naturalnej

miejscami cia³a, które s¹ intymne, a wiêc nie powinny ciekawoœci zwi¹zanej z budow¹ i „dzia³aniem”

byæ dostêpne dla wszystkich. W ten sposób dziecko w³asnego cia³a, a tak¿e uczeniem siê przynale¿noœci

nauczy siê granic zwi¹zanych z cia³em i dostanie do danej p³ci, potwierdzaniem lub odrzucaniem

wskazówki jak chroniæ swoj¹ intymnoœæ w swoich domys³ów i wyobra¿eñ. Sytuacje takie tworz¹

przypadku, gdy ktoœ próbowa³by j¹ naruszyæ. kolejne okazje do uczenia dziecka tego, czym jest

intymnoœæ. W przedszkolu czy w domu dzieci ucz¹

PODGL¥DANIE siê te¿, ¿e takie zachowania jak obserwowanie innych

Z a c h o w a n i a d z i e c i ê c e z w i ¹ z a n e z dzieci w ubikacji s¹ niew³aœciwe, ¿e s¹ to czynnoœci

podgl¹daniem mo¿na podzieliæ na trzy rodzaje – intymne, których nie nale¿y pokazywaæ innym

podgl¹danie rówieœników, podgl¹danie osób osobom. Dzieci ucz¹ siê wstydu zwi¹zanego z

doros³ych oraz obserwowanie zachowañ zwierz¹t w³asnym cia³em, a tak¿e z nagoœci¹ innych osób.

(Beisert, 1991, 2006). Ka¿da z tych czynnoœci jest Dziecko zaczyna rozumieæ, ¿e zachowañ zwi¹zanych

cennym Ÿród³em informacji dla dziecka, dostarcza z miejscami intymnymi, takich jak dotykanie,

dziecku wielu wra¿eñ, pozwala weryfikowaæ jego o b s e r w o w a n i e , p o k a z y w a n i e , n i e n a l e ¿ y

w³asne domys³y i wyobra¿enia.

Podgl¹danie rówieœników

Po okresie zainteresowania i eksplorowania Podgl¹danie doros³ych

swojego cia³a, dziecko zaczyna interesowaæ siê Po obserwacji rówieœników, przychodzi czas

budow¹ i wygl¹dem innych osób. Ma to znaczenie dla na dok³adniejsze przyjrzenie siê doros³ym, zdobycie

dziecka, poniewa¿ w ten sposób zdobywa wiedzy o budowie cia³a mê¿czyzny i kobiety.

u m i e j ê t n o œ æ p r z y p i s a n i a s i e b i e d o g r u p y Najlepszym na to sposobem jest obserwacja rodziców

dziewczynek albo do grupy ch³opców. Najlepsza czy starszego rodzeñstwa. Ta wiedza nie jest ju¿ tak

okazja ku temu nadarza siê w przedszkolu lub na ³atwa do zdobycia, przez co dostarcza dziecku inny

podwórku wœród rówieœników. Dzieci zaczynaj¹ wra¿eñ i doznañ.. Dziecko uczy siê, ¿e w kontakcie z

zwracaæ uwagê na ró¿nice w wygl¹dzie swoich cia³, a doros³ym istniej¹ kolejne normy, zasady i zakazy

najlepszym Ÿród³em wiedzy s¹ dla nich najczêœciej zwi¹zane ze sfer¹ seksualn¹. Rodzice powinni

www.dobryrodzic.pl

manifestowaæ ca³emu otoczeniu, a zw³aszcza

doros³ym.

SEKSUALNOŒÆ DZIECKA

przekazywaæ dziecku informacje o granicach dotycz¹cych tych obserwacji. Dobrym Ÿród³em

intymnoœci i kontaktów fizycznych, jakich nale¿y wiedzy jest obserwacja œwiata natury, a dok³adniej –

przestrzegaæ w relacjach z osobami odmiennej p³ci, a ¿ycia i zachowania zwierz¹t. Bliskoœæ zwierz¹t,

tak¿e o granicach kontaktu miêdzy osobami doros³ymi chocia¿by w domu, w parku, lesie czy na wsi daje ku

a dzieckiem. Podczas codziennych czynnoœci, np. w temu wiele okazji. U dzieci w wieku przedszkolnym

czasie k¹pieli, karmienia, czy ubierania siê rodziców, (do ok 7. roku ¿ycia, a tak¿e u dzieci oko³o 11-12

dziecko z czystej ciekawoœci i w naturalny sposób letnich), zachowania seksualne zwierz¹t wzbudzaj¹

próbuje dotykaæ piersi mamy, czy te¿ miejsc du¿e zainteresowanie. Dzieci czêsto s¹ œwiadkiem

intymnych rodziców. Testuje reakcje rodziców, uczy kopulacji zwierz¹t, obserwuj¹ zwierzêta podczas ci¹¿y

siê, co mu wolno a czego nie, poznaje granice, których czy porodu. Mo¿na zaobserwowaæ ró¿ne reakcje

nie powinno przekraczaæ. Mo¿e byæ to okazja, aby dzieci na poczynione obserwacje. Przedszkolaki

zacz¹æ t³umaczyæ dziecku, ¿e s¹ takie miejsca na ciele zazwyczaj traktuj¹ kopulacjê zwierz¹t jako zabawê,

mamy czy taty, których dziecko nie mo¿e dotykaæ, jak okazywanie sobie mi³oœci czy sympatii przez

piersi czy narz¹dy p³ciowe. zwierzêta. Niektóre dzieci mog¹ czuæ wstrêt,

Dziecko, wiedz¹c, ¿e nie mo¿e przekraczaæ podniecenie czy wstyd, rzadko które dziecko

pewnych granic w kontaktach z rodzicami, zaczyna pozostaje obojêtne na taki widok. Pojawia siê

ich podgl¹daæ. Jest to naturalne zachowanie n a t u r a l n a c h ê æ p o d z i e l e n i a s i ê s w o i m i

rozwojowe dziecka, które dziêki temu uczy siê, ¿e spostrze¿eniami i prze¿yciami z rodzicami. Dziecko

dziewczynka, jak doroœnie, staje siê kobiet¹, a szybko jednak zauwa¿a, ¿e rodzice zazwyczaj

ch³opiec staje siê mê¿czyzn¹ oraz ¿e niezale¿nie od niechêtnie odpowiadaj¹ na pytania zwi¹zane z

wieku, ich p³eæ siê nie zmienia kopulacj¹ zwierz¹t, ¿e istnieje zakaz interesowania siê

Wa¿na jest reakcja rodziców na podgl¹danie i tym tematem. W zwi¹zku z tym szukaj¹

wykazywane przez dziecko zainteresowanie „sprzymierzeñców” wœród rówieœników. Razem z

sprawami zwi¹zanymi z cia³em i seksualnoœci¹. kole¿ankami i kolegami dzieci obserwuj¹ „zakazane”

Istotne jest, aby na tym wczesnym etapie rozwoju z a c h o w a n i a z w i e r z ¹ t . To w a r z y s z y t e m u

dziecka, w sposób adekwatny do jego wieku i p o d e k s c y t o w a n i e , p o n i e w a ¿ r o b i ¹ r z e c z

mo¿liwoœci, zrozumia³ym dla dziecka jêzykiem, niedozwolon¹, owian¹ tajemnic¹. W zwi¹zku z tym,

udzielaæ mu informacji i reagowaæ na jego naturalne dzieci zapamiêtuj¹ du¿o szczegó³ów oraz porównuj¹

zainteresowanie t¹ sfer¹ ¿ycia. zachowania zwierz¹t i ludzi. (Beisert, 1991)

Rodzice kszta³tuj¹ postawy dziecka ju¿ od Wa¿na jest tutaj rola rodziców, polegaj¹ca na

najm³odszych lat, ucz¹ stosunku do w³asnego cia³a, a wyjaœnieniu dziecku jego w¹tpliwoœci zwi¹zanych z

udzielane dziecku informacje i sposób reagowania na tym, co widzia³o, opisaniu tego, co zaobserwowa³o,

przejawy seksualnoœci dziecka, maj¹ wp³yw na to, jak wyt³umaczeniu tego, co jest niejasne dla dziecka.

dziecko bêdzie w przysz³oœci funkcjonowaæ w tej Wa¿ne jest, aby przygotowaæ dziecko na taki widok,

sferze ¿ycia. poniewa¿ w przeciwnym razie widok kopuluj¹cych

zwierz¹t mo¿e wywo³aæ u dziecka lêk, wstrêt czy

Obserwacja zwierz¹t skojarzenie takiego zachowania z czymœ z³ym,

Dziecko zdobywa wiedzê o seksualnoœci w nieczystym, obrzydliwym. Rodzice powinni w razie

du¿ej mierze na podstawie poczynionych przez siebie pytañ i w¹tpliwoœci dziecka s³u¿yæ mu wsparciem i

obserwacji oraz komentarzy osób doros³ych, udzielaæ informacji dostosowanych do wieku dziecka.

www.dobryrodzic.pl

Seksualność dziecka - Małgorzata Jasińska.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: