Georges Simenon

Żółty pies

Tytuł oryginału francuskiego Le chien jaune

Przełożył Piotr Lewinski

I
Bezpański pies

Piątek, 7 listopada. Ulice Concarneau opustoszały. Widoczny ponad murem obronnym podświetlany zegar na starym mieście wskazuje za pięć jedenastą.

Jest pełnia przypływu, sztorm południowo–zachodni. Stojące w porcie barki uderzają o siebie burtami. Wiatr wdziera się w uliczki, porywa kawałki papieru i pędzi je we wszystkie strony tuż nad ziemią.

Na bulwarze l’Aiguillon panuje ciemność. Wszystko pozamykane. Wszyscy śpią. Tylko w trzech oknach hotelu „Amiral”, tuż przy rynku, palą się jeszcze światła.

Okiennice nie są zamknięte, ale przez zielonkawe szyby ledwo można dostrzec sylwetki. To zapóźnieni goście w kawiarni. Celnik na warcie, skulony w swojej budce sto metrów dalej, spogląda na nich z zazdrością.

Naprzeciw, w basenie portowym, kabotażowiec, który schronił się tam przed południem. Nikogo na pokładzie. Zgrzytają bloczki, źle zwinięty fok trzaska na wietrze. Z dala dobiega łoskot przyboju, stuka zapadka zegara, który zaraz zacznie wybijać jedenastą.

Drzwi hotelu „Amiral” otwierają się. Ukazuje się jakiś mężczyzna, chwilę rozmawia przez szparę z gośćmi siedzącymi w środku. Gwałtowny wiatr szarpie połami jego płaszcza, zrywa mu z głowy melonik, który on chwyta w porę. Idzie przed siebie przytrzymując kapelusz na ‘głowie.

Nawet z dala widać, że podśpiewuje wesoło pod nosem i kiepsko trzyma się na nogach. Celnik spogląda za nim, uśmiecha się, gdy tamten z pijackim uporem usiłuje zapalić cygaro. Rozpoczyna się komiczna walka między pijakiem, wyrywanym mu przez wicher płaszczem i kapeluszem, który chce pomknąć wzdłuż chodnika. Wiatr gasi po kolei dziesięć zapałek.

Nagle mężczyzna w meloniku dostrzega dwa schodki przed progiem domu, chowa się za nimi, pochyla. Błysnął płomyk, ale tylko na moment. Amator palenia chwieje się, zaczepia o gałkę u drzwi.

Czy celnik nie usłyszał wśród wycia wichru dziwnego hałasu? Nie jest tego pewny. Wybucha śmiechem widząc, jak nocny hulaka traci równowagę i robi kilka kroków w tył, pochylony w zupełnie niewyobrażalny sposób.

Rozłożył się jak długi na skraju chodnika, z głową w błocie rynsztoka. Celnik zabija z zimna ręce i spogląda z rozdrażnieniem na fok, którego trzaskanie działa mu na nerwy.

Upływa minuta, dwie. Kolejne spojrzenie na leżącego wciąż bez ruchu pijaka. Obwąchuje go teraz pies, który nie wiadomo skąd się wziął.

— Dopiero w tym momencie odniosłem wrażenie, że coś się musiało stać — powie celnik w czasie śledztwa.

*

Trudno jest ustalić w porządku ściśle chronologicznym wydarzenia, które nastąpiły po tej scenie. Celnik podchodzi do leżącego mężczyzny, trochę uspokojony obecnością psa, wielkiej, groźnie wyglądającej bestii z żółtą sierścią. Osiem metrów dalej pali się latarnia gazowa. Z początku funkcjonariusz nie widzi nic niezwykłego, potem spostrzega, że w płaszczu pijaka jest dziura i sączy się przez nią gęsta ciecz.

Biegnie do hotelu „Amiral”. Kawiarnia jest prawie pusta. Kelnerka wspiera się łokciami o kasę. Przy jednym ze stolików dwaj mężczyźni, przechyleni do tyłu z wyciągniętymi przed siebie nogami, dopalają cygara.

— Szybko! Morderstwo… Nie wiem…

Celnik odwraca się. Żółty pies wszedł tuż za nim i położył się u stóp kelnerki. Wahanie, niejasna obawa w powietrzu.

— Przyjaciel panów, ten, co przed chwilą wyszedł…

Wkrótce potem wszyscy pochylają się nad ciałem, które nie zmieniło pozycji. Merostwo, gdzie mieści się posterunek policji, jest tuż obok. Celnik nie czeka bezczynnie. Biegnie tam, a potem, dysząc, zaczyna dobijać się do drzwi domu lekarza.

— Chwiał się, pochylony do tyłu jak pijak, zrobił w ten sposób przynajmniej trzy kroki… — powtarza w kółko, nie mogąc zapomnieć tamtego widoku.

Pięciu ludzi… sześciu… siedmiu… Tu i tam otwierają się okna, dobiegają szepty.

— Kula wystrzelona prosto w brzuch z bardzo małej odległości. Trzeba natychmiast operować. Niech ktoś zadzwoni do szpitala… — mówi klęczący w błocie lekarz.

Wszyscy rozpoznali rannego: pan Mostaguen, główny handlarz win w Concarneau, poczciwy grubas, powszechnie lubiany.

Dwaj mundurowi policjanci — jeden z nich zapomniał założyć kepi — nie bardzo wiedzą, jak się zabrać do śledztwa.

Ktoś coś mówi. To pan Le Pommeret; jego głos i zachowanie zdradzają miejscowego notabla.

— Rozegraliśmy razem partyjkę w karty, w kawiarni „Amiral”, z Servières’em i doktorem Michoux… Doktor wyszedł pierwszy, jakieś pół godziny temu. Mostaguen, który boi się żony, opuścił nas nagle o jedenastej…

Tragikomiczna sytuacja. Wszyscy słuchają Le Pommereta. Zapomniano zupełnie o rannym, który nagle otwiera oczy i usiłuje się podnieść, mrucząc coś zdziwionym głosem, tak łagodnym i cichym, że kelnerka wybucha nerwowym śmiechem.

— Co się dzieje?

Nagle wstrząsa nim spazm, wargi mu drżą, mięśnie twarzy kurczą się. Lekarz przygotowuje strzykawkę, by zrobić zastrzyk. Żółty pies kręci się pod nogami.

— Co to za kundel? — dziwi się ktoś.

— Pierwszy raz go widzę.

— To chyba pies ze statku…

W tej dramatycznej atmosferze pies ma w sobie coś niepokojącego. Może sprawia to brudnożółty kolor sierści? Jest wysoki i bardzo chudy, a jego wielki łeb przypomina jednocześnie brytana i doga niemieckiego.

Pięć metrów od tej grupy policjanci przesłuchują celnika, który był jedynym świadkiem wypadku.

Patrzą na schodki przed progiem prowadzące do wielkiego mieszczańskiego domu z pozamykanymi okiennicami. Na prawo od wejścia ogłoszenie notarialne informuje o przetargu nieruchomości w dniu 18 listopada. „Cena wywoławcza: 80000 franków…”

Posterunkowy długo szamocze się z drzwiami, nie może wyłamać zamka. Przychodzi mu z pomocą właściciel garażu z sąsiedztwa, podważa zamek śrubokrętem.

Przyjeżdża karetka pogotowia. Kładą Mostaguena na noszach. Ciekawscy mogą już tylko gapić się na pusty dom.

Od roku był nie zamieszkany. W korytarzu unosi się ciężki zapach kurzu i tytoniu. W świetle latarki widać ślady błota i popiół z papierosa świadczące o tym, że ktoś sterczał tam dość długo za drzwiami.

Jakiś mężczyzna w płaszczu narzuconym na piżamę mówi do żony:

— Chodźmy! Nie ma tu już nic do oglądania. Reszty dowiemy się jutro z gazety. Jest tu pan Servières…

Servières, niski korpulentny jegomość w szarobeżowym palcie, który siedział wraz z Le Pommeretem w kawiarni „Amiral”, jest redaktorem w „Le Phare de Brest”, gdzie publikuje między innymi coniedzielną humorystyczną kronikę tygodnia.

Sporządza teraz notatki i daje obu policjantom wskazówki, które brzmią jak rozkazy.

W budynku wszystkie drzwi korytarzowe są zamknięte na klucz, z wyjątkiem tych, które prowadzą do ogrodu. Ogród otoczony jest murem nie wyższym niż półtora metra, po jego drugiej stronie biegnie wąska uliczka wychodząca na bulwar l’Aiguillon.

— Morderca uciekł tamtędy — orzeka Jean Servières.

*

Dopiero następnego dnia udało się Maigretowi ustalić z grubsza przebieg opisanych wyżej wydarzeń. Miesiąc wcześniej przydzielono go do Lotnej Brygady w Rennes, gdzie reorganizowano niektóre służby. Zatelefonował do niego zaniepokojony mer Concarneau.

Maigret przyjechał do miasta w towarzystwie inspektora Leroy, z którym nie zdarzyło mu się dotychczas pracować.

Sztorm szalał nadal. Porywisty wiatr rwał wiszące nad miastem ciężkie chmury, z których lały się na ziemię strumienie lodowatego deszczu. Żaden statek nie wyszedł z portu. Mówiono, że jakiś parowiec miał kłopoty na pełnym morzu w pobliżu wysp Glenan.

Maigret zatrzymał się naturalnie w hotelu „Amiral”, najlepszym w mieście. Była piąta po południu i właśnie zapadał zmrok, gdy wszedł do kawiarni, długiej, dość ponurej sali z marmurowymi stolikami i szarą podłogą wysypaną wiórami. Zielone szyby w oknach pogłębiały posępne wrażenie.

Kilka stolików było zajętych, ale od razu rzucał się w oczy stolik stałych bywalców, poważnych gości, których rozmowie przysłuchiwali się pozostali obecni. ‘ Właśnie od tego stolika wstał mężczyzna z lalkowatą twarzą, zaokrąglonymi oczami i przyklejonym do warg uśmiechem.

— Komisarz Maigret? Mój przyjaciel mer uprzedził mnie o pana przyjeździe… Wiele o panu słyszałem. Pozwoli pan, że się przedstawię… Jean Servières… Hmm, pan z Paryża, prawda? Ja także! Byłem przez długi czas dyrektorem Vache — Rousse na Montmartrze… Współpracowałem z „Le Petit Parisien”, „Excelsiorem”, „LaDepeche”… Znałem dobrze jednego z pana szefów, Bertranda, poczciwiec przeszedł na emeryturę w zeszłym roku i uprawia ogródek w Nievre… A ja zrobiłem to samo! Wycofałem się, że tak powiem, z życia publicznego. Współpracuję dla rozrywki z „Le Phare de Brest”… — mówił podrygując i gestykulując. — Proszę tutaj, przedstawię panu nasz stolik, ostatnią kompanię hulaków w Concarneau… Oto Le Pommeret, niepoprawny uwodziciel, posiadacz obligacji państwowych i wicekonsul Danii.

Mężczyzna, który wstał i wyciągnął rękę, nosił strój wiejskiego dżentelmena: kraciaste spodnie do konnej jazdy, obcisłe getry bez śladu błota, krawat — plastron z białej piki. Miał piękne srebrzyste wąsy, gładko zaczesane włosy, jasną cerę i policzki usiane różowym trądzikiem.

— Bardzo mi miło, komisarzu… Jean Servières ciągnął dalej:

— Doktor Michoux… Syn byłego deputowanego… Jest zresztą lekarzem tylko na papierze, nigdy nie praktykował. Zobaczy pan, że w końcu sprzeda panu parcelę. Jest właścicielem najpiękniejszej posesji w Concarneau, może nawet w całej Bretanii.

Chłodna dłoń. Szczupła, pociągła twarz, haczykowaty nos. Rude, przerzedzone już włosy, choć nie mógł mieć więcej niż trzydzieści pięć lat.

— Czego się pan napije?

W tym samym czasie inspektor Leroy poszedł zasięgnąć języka w merostwie i żandarmerii.

Panująca w kawiarni atmosfera wydawała się, nie wiadomo dlaczego, szara i bezbarwna. Przez otwarte drzwi można było dojrzeć salę jadalną, gdzie kelnerki w bretońskich strojach nakrywały stoły do kolacji.

Spojrzenie Maigreta opadło na leżącego tuż przy kasie żółtego psa. Komisarz uniósł oczy i dostrzegł czarną spódnicę, biały fartuszek i twarz dziewczyny: nieładną, ale tak ujmującą, że nie przestał jej obserwować w czasie rozmowy, która potem nastąpiła.

Za każdym razem, gdy odwracał głowę, napotykał gorączkowe, wbite w siebie spojrzenie kelnerki.

*

— Gdyby nie to, że biedny Mostaguen, największy poczciwiec na świecie, który panicznie boi są nawet własnej żony, omal nie przypłacił tego życiem, przysiągłbym, że to jakaś farsa w nie najlepszym guście — mówił Jean Servières.

Le Pommeret zawołał poufale:

— Emmo!…

Dziewczyna podeszła do stolika.

— Co podać?

Na stoliku stały opróżnione półlitrowe szklanki.

— To pora aperitifu! — zauważył dziennikarz. — Słowem, czas na pernod… Emmo, pernod dla wszystkich… Dobrze, komisarzu?

Doktor Michoux z uwagą spoglądał na swój guzik przy mankiecie.

— Któż mógł przewidzieć, że Mostaguen zatrzyma się na progu, żeby zapalić cygaro? — ciągnął donośnym głosem Servières. — Nikt, prawda? Przecież Le Pommeret i ja mieszkamy na drugim końcu miasta. Nie przechodzimy obok tego pustego domu. O tej porze tylko my trzej mogliśmy być na ulicy. Mostaguen nie jest człowiekiem, który miewa wrogów… Poczciwa dusza. Jedyna jego ambicja to dostać kiedyś Legię Honorową.

— Operacja się udała?

— Wyjdzie z tego… A najśmieszniejsze, że żona zrobiła mu w szpitalu scenę. Jest przekonana, że to jakaś historia miłosna! Coś takiego! Biedaczek nie ośmieliłby się nawet dotknąć swojej sekretarki, byle nie narobić sobie kłopotów.

— Podwójną — powiedział Le Pommeret kelnerce, która nalewała im właśnie anyżówkę. — Emmo, przynieś lodu…

Goście wychodzili, zbliżała się pora kolacji. Gwałtowny i poryw wiatru, który wtargnął przez otwarte drzwi, poruszył obrusami w jadalni.

— Proszę przeczytać tekst, który napisałem na ten temat, przeanalizowałem wszystkie, jak sądzę, hipotezy. Jest tylko jedna możliwa do przyjęcia: to sprawka szaleńca… Znamy tu wszystkich, ale nie mamy pojęcia, kto to mógł być. Przychodzimy tu co wieczór… Czasami mer wpada na partyjkę… Albo Mostaguen… Niekiedy na czwartego do brydża zapraszamy zegarmistrza, który mieszka kilka domów dalej…

— A ten pies? Dziennikarz rozłożył ręce.

— Nikt nie wie, skąd się wziął… Z początku sądzono, że należy do kabotażowca, który wpłynął tu wczoraj… „Sainte–Marie”… Ale chyba nie. Mają wprawdzie psa na pokładzie, ale to nowofundlandczyk, a niech mi kto powie, jakiej rasy jest ta żółta bestia.

Nie przestając mówić ujął karafkę i dolał wody do szklanki Maigreta.

— Od jak dawna ta dziewczyna tu pracuje? — spytał półgłosem komisarz.

— Od lat…

— Nie wychodziła wczoraj wieczorem?

— Nie ruszała się stąd. Czekała, aż wyjdziemy, by się położyć. Wspominaliśmy z Le Pommeretem dawne czasy, dawne dobre czasy, gdy byliśmy jeszcze dość piękni, by zdobywać kobiety bez pieniędzy. Prawda, Le Pommeret? Nic nie mówi! Gdyby znał go pan lepiej, wiedziałby pan, że potrafi się zabawić. Wie pan, jak nazywamy jego dom naprzeciw hali rybnej? Dom bezeceństw! Tak, tak!

— Pana zdrowie, komisarzu — powiedział nie bez zażenowania ten, o którym była mowa.

W tym momencie Maigret zauważył, że doktor Michoux, który prawie się dotąd nie odzywał, pochylił się, by obejrzeć pod światło swoją szklankę. Zmarszczył czoło, a na jego bladej twarzy malował się wyraz przejmującego niepokoju.

— Chwileczkę! — rzucił nagle po długiej chwili wahania. Przybliżył szklankę do nosa, umoczył palec, dotknął go lekko czubkiem języka.

Servières wybuchnął głośnym śmiechem.

— No proszę! I kto tu dał się zastraszyć wypadkiem Mostaguena?

— No i co? — spytał Maigret.

— Chyba lepiej nie pić… Emmo, sprowadź tu aptekarza, mieszka obok. Nawet jeśli je kolację…

Powiało chłodem. Sala wydawała się jeszcze bardziej pusta i ponura. Le Pommeret nerwowo szarpał wąsy. Nawet dziennikarz kręcił się niespokojnie na krześle.

— Co podejrzewasz?

Doktor wpatrywał się posępnie w swoją szklankę. Potem wstał, wyjął ze stojącego przy ścianie barku butelkę pernod i wstrząsnął nią pod światło. Maigret dostrzegł kilka białych granulek unoszących się w cieczy.

Kelnerka wróciła w towarzystwie aptekarza, który przełykał pospiesznie ostatnie kęsy.

— Niech pan słucha, Kervidon. Musi pan natychmiast zrobić analizę zawartości tej butelki i szklanek.

— Dzisiaj?

— Natychmiast!

— Jakie próby zastosować? Czego się pan spodziewa?

Nigdy jeszcze Maigret nie widział, by tak szybko padł na ludzi blady cień strachu. Wystarczyło kilka chwil. W spojrzeniach nie było już blasku. Różowy trądzik na bladych policzkach Le Pommereta wyglądał zupełnie nienaturalnie.

Kelnerka oparła się łokciami o kasę i pośliniwszy ołówek wypisywała kolumnę cyfr w obłożonym w czarną; ceratę notesie.

— Oszalałeś! — rzucił niepewnie Servières.

Zabrzmiało to fałszywie. Aptekarz stał trzymając butelkę w jednej, a szklankę w drugiej ręce.

— Strychnina… — wyszeptał doktor.

Wypchnął aptekarza na ulicę i wrócił, pożółkły, ze zwieszoną głową.

— Skąd to panu przyszło na myśl? — spytał Maigret.

— Nie wiem… Przypadek… Dostrzegłem w swojej szklance białe ziarenka… Zapach też był dziwny…

— Zbiorowa autosugestia! — orzekł dziennikarz. — Gdybym opowiedział to jutro w redakcji, doprowadziłbym do ruiny wszystkie bistra w Finistere.

— Zawsze panowie piją pernod?

— Co wieczór przed kolacją… Emma tak do tego przywykła, że przynosi go nam, gdy tylko zobaczy, że nasze szklanki od piwa są puste. Mamy swoje przyzwyczajenia. Wieczorem pijamy calvados…

Maigret przystanął przed barkiem z trunkami, dostrzegł butelkę calvadosu.

— Nie ta. Tamta pękata flaszka.

Podniósł butelkę, wstrząsnął pod światło. Dostrzegł kilka białych ziarenek, ale nic nie powiedział. Nie było potrzeby. Tamci zrozumieli.

Wszedł inspektor Leroy i oznajmił obojętnym głosem:

— Żandarmi nie zauważyli nic podejrzanego. Żadnych włóczęgów w okolicy. Trudno zrozumieć…

Zdziwiła go panująca wokół cisza, ciężki niepokój, który chwytał za gardło. Kłęby dymu tytoniowego przesłaniały światło lamp, zielone sukno stołu bilardowego wyglądało jak przystrzyżony trawnik. Na podłodze, wśród wiórów, niedopałki cygar, gdzieniegdzie plwociny.

— …Siedem, jeden w pamięci… — sylabizowała Emma śliniąc ołówek. Uniósłszy głowę krzyknęła w stronę kuchni: — Już idę, proszę pani.

Maigret nabijał fajkę. Doktor Michoux wbił wzrok w podłogę, a jego nos wydawał się jeszcze bardziej haczykowaty. Buty Le Pommereta lśniły, jakby pierwszy raz miał je na nogach. Jean Servières prowadził sam ze sobą milczący dialog, wzruszając od czasu do czasu ramionami.

Wszystkie spojrzenia zwróciły się na aptekarza, który wracał z butelką i pustą szklanką. Biegł, brakło mu tchu. W drzwiach zamachnął się nogą, jakby chciał kogoś odpędzić, i mruknął:

— Wstrętne bydlę.

Ledwo wszedł do środka, rzucił:

— To żart, prawda?… Nikt tego nie pił?

— I co?

— Tak, to strychnina. Wsypano ją do butelki najwyżej pół godziny temu.

Patrzył z przerażeniem na pięciu mężczyzn i pełne szklanki.

— Co to ma znaczyć? To niesłychane! Mam chyba prawo wiedzieć? Tej nocy tuż koło mojego domu postrzelono człowieka… A dzisiaj…

Maigret wyjął mu z ręki butelkę. Emma wróciła obojętna i znów nad kasą ukazała się jej pociągła twarz, podkrążone oczy, wąskie wargi, jej źle uczesane włosy, z których uparcie ześlizgiwał się na lewo bretoński czepek, choć poprawiała go co chwila.

Le Pommeret chodził tam i z powrotem wielkimi krokami obserwując odblaski na swoich butach. Jean Servières, który wpatrywał się bez ruchu w szklanki, wybuchnął nagle tłumiąc spazm przerażenia:

— Do pioruna!

Doktor wzruszył ramionami.

II
Doktor w rannych pantoflach

Inspektor Leroy, mężczyzna dwudziestopięcioletni, przypominał raczej tak zwanego dobrze wychowanego młodzieńca niż inspektora policji.

Niedawno ukończył szkołę policyjną i była to jego pierwsza sprawa. Od kilku chwil obserwował Maigreta ze strapionym wyrazem twarzy, usiłując dyskretnie zwrócić na siebie jego uwagę. W końcu wyszeptał zarumieniony:

— Przepraszam, panie komisarzu… Ale… odciski palców…

Pomyślał pewnie, że jego szef, jako policjant starej szkoły, lekceważy naukowe metody prowadzenia śledztwa, bo Maigret bąknął zaciągając się fajką:

— Proszę bardzo…

Inspektor Leroy nie pokazał się już więcej. Zabrawszy ostrożnie butelkę i szklanki udał się do swego pokoju, gdzie spędził cały wieczór opakowując je według noszonego w kieszeni schematu, by odciski palców nie uległy zatarciu w czasie transportu.

Maigret siedział w kącie kawiarni. Właściciel hotelu, w białej bluzie i czapce kucharskiej, lustrował swój zakład t...