Mann_Tomasz-Czarodziejska_gora-T.1.pdf

Tomasz Mann

Czarodziejska góra

Tom 1

Przełożył

Józef Kramsztyk

Posłowie napisał

Marek Wydmuch

Czytelnik 1982

(ji14)

Słowo wstępne

Historia Hansa Castorpa, którą zamierzamy opowiedzieć — nie ze względu na

niego (albowiem czytelnik przekona się, że jest to zwyczajny sobie, choć sympa-

tyczny młodzieniec), lecz gwoli samej tej historii, która wydaje się nam w wysokim

stopniu godną opowiedzenia (przy czym na korzyść Hansa Castorpa należałoby

wspomnieć, że jest to właśnie j e g o historia i że nie każdemu może się każda

historia przytrafić) — historia Hansa Castorpa jest już bardzo dawna, jest już,

można powiedzieć, pokryta szlachetną patyną czasu, a przeto niewątpliwie powinna

być ujęta w formę czasową zamierzchłej przeszłości.

Nie wyrządzi to szkody niniejszemu opowiadaniu, wręcz przeciwnie, przyniesie

mu korzyść, bo każda historia musi być miniona i im bardziej jest miniona, tym

lepiej, rzec można, dla samej historii jako takiej i dla opowiadającego, którego

tajemny szept wyczarowuje to, co przeminęło. Dzieje się z nią przecież to samo co

i z ludźmi dzisiejszymi — a spomiędzy nich w stopniu na pewno nie najmniejszym

z pisarzami: jest mianowicie dużo starsza niż jej wiek; wieku, który na niej ciąży,

nie należy obliczać według dni ani według obrotów słońca; słowem: stopień jej

dawności nie jest właściwie zależny od czasu — co ustalając, pragniemy mimocho-

dem napomknąć i wskazać na problematyczny charakter i na osobliwą dwoistość

tego tajemniczego pierwiastka.

Aby jednak sztucznie nie zaciemniać jasnego stanu rzeczy: szczególna dawność

naszej historii pochodzi stąd, że rozgrywa się ona przed pewną granicą, przed pew-

nym punktem zwrotnym, który głęboko rozszczepił życie i świadomość... Rozgrywa

się ona, a raczej, żeby celowo unikać wszelkiego czasu teraźniejszego, rozgrywała

się i rozegrała niegdyś, dawniej, w minionych czasach, w świecie, jaki był przed

wielką wojną, z której początkiem zaczęło się tyle z tego, co dotychczas jeszcze nie

przestało się zaczynać. Rozgrywa się zatem przed wojną, jakkolwiek nie na długo

przedtem. Ale czy cecha dawności takiej historii nie jest tym głębsza, tym doskonal-

sza, tym bardziej baśniowa, im bliżej wojny jest owo „przedtem”? Ponadto może się

okazać, że nasza historia także skądinąd, dzięki wewnętrznym swym cechom, pod

tym czy owym względem nie bardzo odbiega od baśni.

Opowiemy ją szczegółowo, dokładnie i gruntownie — bo czyż kiedy zajmujący

lub nudny charakter opowiadania zależał od przestrzeni i czasu, których ono

- 2 -

wymaga? Nie lękając się ściągnąć na siebie zarzutu pedanterii, skłaniamy się raczej

ku poglądowi, że prawdziwie zajmujące jest tylko to, co gruntowne.

Nie załatwimy się zatem szybko z historią Hansa Castorpa. Nie starczy na nią

ani siedmiu dni tygodnia, ani nawet siedmiu miesięcy. Najlepiej nie zakreślać sobie

z góry, przez jak długi okres czasu ziemskiego ma nas ona trzymać w swych wię-

zach. Chyba, na miłość Boską, nie potrwa to aż siedem lat!

Tak więc zaczynamy.

- 3 -

Rozdział pierwszy

Przyjazd

Było to w środku lata. Pewien zwyczajny sobie młody człowiek jechał z Hamburga,

swego rodzinnego miasta, do uzdrowiska Davos w kantonie Graubünden. Jechał

w odwiedziny na przeciąg trzech tygodni.

Z Hamburga aż tam, na górę, daleka to podróż; właściwie zbyt daleka na tak

krótki pobyt. Jedzie się przez wiele różnych krajów, to pod górę, to na dół,

z Wyżyny Bawarskiej do brzegów Jeziora Bodeńskiego, potem statkiem po jego

skocznych falach, nad otchłaniami, które dawniej uchodziły za niezgłębione.

Stąd już komplikuje się droga, która tak długo wiodła wielkimi, prostymi szla-

kami. Zdarzają się postoje, trzeba załatwiać formalności. W miejscowości Ror-

schach, na ziemi szwajcarskiej, powierza się swój los znowu kolei żelaznej, ale

dojeżdża się na razie tylko do alpejskiej stacyjki Landquart, gdzie trzeba się prze-

siąść. Po długim wyczekiwaniu, w miejscu niezbyt malowniczym i wystawionym

na wiatr, wsiada się do kolejki wąskotorowej i z chwilą kiedy rusza niepozorna, ale

niewątpliwie bardzo mocna lokomotywa, rozpoczyna się prawdziwie karkołomna

część drogi, nagłe i uporczywe wspinanie się pod górę, nie mające, zdawałoby się,

końca. Bo stacja Landquart leży stosunkowo jeszcze nie bardzo wysoko, ale od niej

jedzie się już dziką, uciążliwą drogą skalną, naprawdę w góry.

Hans Castorp — tak się ów młody człowiek nazywał — siedział sam w ciasnym

przedziale, którego wyściełane ławki pokryte były szarym materiałem: miał z sobą

ręczną walizkę ze skóry krokodylowej, podarunek wuja i opiekuna, konsula Tienap-

pla — by wymienić tu od razu i to nazwisko — palto zimowe, które bujało na haku,

i pled zwinięty w rulon; siedział przy spuszczonym oknie, a ponieważ popołudnie

stawało się coraz chłodniejsze, rozpieszczony jedynak podniósł kołnierz swojego

skrojonego według ostatniej mody, szerokiego letniego płaszcza na jedwabnej pod-

szewce. Obok niego na ławce leżała nieoprawna książka, zatytułowana Ocean ste-

amships * , do której na początku podróży zaglądał od czasu do czasu; ale teraz leżała

* Ocean steamships (ang.) — parowce oceaniczne.

- 4 -

porzucona, a wpadający do przedziału oddech ciężko sapiącej lokomotywy posypy-

wał jej okładkę czarnym pyłem węglowym.

Dwa dni podróży oddalają człowieka — a szczególnie człowieka młodego, który

jeszcze nie tak mocno tkwi w życiu — od jego zwykłego otoczenia, od tego wszyst-

kiego, co nazywał swoimi obowiązkami, interesami, kłopotami i widokami, o wiele

bardziej, niż mogło mu się to wydawać podczas jazdy dorożką na dworzec. Prze-

strzeń, która wijąc się i pędząc wdziera się pomiędzy niego a ojczystą glebę, wyka-

zuje moc, przypisywaną na ogół wyłącznie czasowi; z godziny na godzinę wywo-

łuje ona wewnętrzne zmiany, bardzo podobne do zmian wywoływanych przez czas,

ale poniekąd jeszcze je przewyższające.

Przestrzeń, podobnie jak czas, przynosi zapomnienie, ale czyni to przerywając

dotychczasowe stosunki człowieka z jego otoczeniem, przenosząc go w stan pier-

wotnej wolności i czyniąc w mgnieniu oka nawet z pedanta i osiadłego mieszczucha

coś w rodzaju włóczęgi. Mówi się, że czas to Leta, ale i błękit oddalenia jest takim

napojem zapomnienia, a jeżeli działa mniej gruntownie, to za to o wiele szybciej.

Doświadczył tego także Hans Castorp. Nie miał zamiaru przywiązywać szcze-

gólnej wagi do swojej podróży, oddać się jej wewnętrzną swą istotą. Raczej pragnął

szybko odbyć tę podróż, bo odbyć ją musiał, chciał powrócić zupełnie takim

samym, jakim był wyjeżdżając, i na nowo rozpocząć życie dokładnie w tym samym

miejscu, w którym musiał je na chwilę porzucić. Jeszcze wczoraj obracał się

w swoim zwykłym kręgu myślowym, zajmował się tylko tym, co właśnie opuścił,

swoim egzaminem i tym, co go czekało w najbliższej przyszłości: rozpoczęciem

praktyki w firmie „Tunder & Wilms” (stocznia okrętowa, fabryka maszyn i odlew-

nia), toteż wybiegał myślą poza najbliższe trzy tygodnie z tak wielką niecierpliwo-

ścią, na jaką tylko pozwalało jego usposobienie. Teraz jednak wydawało mu się, że

okoliczności wymagają całej jego uwagi i że nie należy ich lekceważyć. To wzno-

szenie się do regionów, w których nigdy jeszcze nie oddychał i gdzie, jak wiedział,

panowały całkiem obce mu, szczególnie ciasne i skąpe warunki bytowania, zaczęło

go podniecać i budzić w nim pewną skłonność do lęku. Ojczyzna i ład były nie

tylko daleko, ale leżały, w dosłownym znaczeniu, głęboko pod nim, a on wciąż się

jeszcze ponad nie wznosił. Unosząc się między nimi a nieznanym, zapytywał sam

siebie, jak mu będzie tam w górze. Może to było niemądre i niewskazane, że, uro-

dzony i przyzwyczajony do oddychania na wysokości zaledwie kilku metrów nad

poziomem morza, kazał się wieźć nagle do tych podniebnych okolic, nie przepę-

dziwszy chociażby paru dni w miejscu położonym na średniej wysokości? Chciał

być już u celu, bo sądził, że gdy się znajdzie w górze, będzie żył jak gdzie indziej

- 5 -

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: