Z resocjalizacji.
17)
Teoria anomii mertona.
Twórcą teorii anomii jest durkheim, jednak rozwiną i uzupełnił ją Robert K. Merton. Zdaniem którego dewiacja nie jest wynikiem zaniku kontroli społecznej. Uważał on, że zachowanie dewiacyjne jak i konformistyczne jest normalnym sposobem adaptacji do struktury społeczno –kulturowej, pewnym racjonalnym działaniem stanowiącym rezultat pewnych napięć w strukturze społecznej i kulturowej.
Merton określa anomię jako; „załamanie się struktury kulturowej, które zachodzi szczególnie w sytuacji ostrego rozdźwięku między normami i celami kulturowymi a społecznie stworzonymi możliwościami postępowania zgodnie z nimi dla członków danej grupy.” (B.Hołyst,1999,s.754).
W koncepcji Mertona centralne miejsce zajmują dwa pojęcia: struktura społeczna oraz struktura kulturowa. Struktura społeczna wyznacza miejsce jednostek i grup w społeczeństwie oraz ich wzajemne przyporządkowanie . Czyli określa odległości między członkami danego społeczeństwa, znajdujących się na najniższych oraz na najwyższych szczeblach drabiny społecznej. „Im bardziej rozbudowana drabina społeczna, tzn. im więcej szczebli do przebycia od podstawy do szczytu drabiny, tym mniejsza możliwość awansu dla tych, którzy plasują się na niskich pozycjach w hierarchii społecznej” (A.Siemaszko,1979,s.209). Natomiast struktura kulturowa to społecznie sankcjonowane cele i środki mające służyć realizacji tych celów. W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie owe cele powinny pozostawać w ścisłym związku ze środkami, dzięki którym można te cele osiągnąć. Zakłócenie może objawić się w nadmiernym akcentowaniu celów lub środków.
Merton prezentuje pięć typów adaptacji do sytuacji dysfunkcji zachodzącej pomiędzy strukturą społeczną a kulturową:
1) Konformizm-akceptacja zarówno celów społecznie usankcjonowanych oraz legalnych środków służących do ich realizacji.
2) Rytualizm-rezygnacja lub obniżenie swych aspiracji.
Te dwa typy nie powodują zachowań dewiacyjnych.
3) Innowacja- akceptacja wyznaczonych kulturowo celów przy jednoczesnym odrzuceniu sposobów ich osiągania.
Merton uważa ten typ za najbardziej przestępczorodny. Skierowany on jest bowiem do osób mających małe szanse na osiągnięcie wyższej pozycji społecznej, postępując zgodnie z prawem. Dlatego uciekają się do nielegalnych środków .
4) Wycofanie- jednoczesne odrzucenie kulturowo wyznaczonych celów i środków.
5) Bunt- jednoczesne odrzucenie kulturowo wyznaczonych celów i środków a w ich miejsce wprowadzenie nowych, własnych.
Podsumowując rozważania nad koncepcją R. Mertona może ją zakończyć analogia Laurie Taylora: „Wygląda to tak, jakby członkowie społeczeństwa grali przy gigantycznym automacie do gry, ale automat nie jest rzetelny i tylko niektórzy stale wygrywają. Pokrzywdzeni uciekają się, więc bądź do stosowania zagranicznych monet lub magnesów, aby zwiększyć sumę wygranej (innowacja), bądź grają bezmyślnie dalej (rytualizm), bądź wycofują się z gry (wycofanie) albo też proponują całkowicie inną grę (bunt). Ale w analizie zagadnienia nikt nie wydaje się pytać przede wszystkim o to, kto ustawił tę maszynę i kto czerpie z niej profit.” (A.Siemaszko,1979,s.213).
19. teoria zróżnicowanych powiązań Sutherland.
Inną głośna teorią jest teoria zróżnicowanych powiązań amerykańskiego socjologa Edwina H. Sutherlanda. Według tej teorii zachowanie przestępcze jest „normalnym, wyuczonym zachowaniem, a w procesie uczenia się zachowania przestępczego występują te wszystkie mechanizmy, które występują przy każdym innym uczeniu się wzorów zachowania”. (B.Hołyst ,1999,s. 760). Za punkt wyjścia w tej teorii uznaje się zróżnicowaną organizację społeczną, czyli taką sytuację, w której część społeczeństwa obstaje za wartościami, których treścią jest przestrzeganie prawa, a część wokół wartości przestępczych. Zróżnicowana organizacja społeczna jest wynikiem konfliktu kultur w odniesieniu do norm prawa. Jego zdaniem kultura przestępcza „ jest równie rzeczywista jak kultura zgodna z prawem i jest znacznie bardziej rozpowszechniona (…). Nie obejmuje ona wyłącznie chuliganów ze slumsów czy zawodowych przestępców.”(B.Hołyst,1999,s.760).
Teoria ta zawiera dwie przesłanki. Pierwsza traktuje o tym, że Przestępstwo jest zachowaniem wyuczonym (wzory dostarczane są przez kontakty z innymi ludźmi). Druga natomiast odnosi się do ludzkich skłonności do „naśladownictwa” (zapożyczanie wzorów postępowania). (A. Siemaszko, 1979)
Teoria ta zakłada ponadto dziewięć twierdzeń:
1. „Zachowanie przestępcze jest zachowaniem wyuczonym”.(A.Siemaszko,1979,s.67).
Twierdzenie to zakłada, że zachowanie przestępcze nie jest zachowaniem wrodzonym, a jednostka, która nie została wyszkolona w przestępczości nie jest w stanie posunąć się do owego zachowania taj jak uprzednio przygotowana.
2. „Uczenie się zachowania przestępczego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikowania się.”( A.Siemaszko,1979,s.69).
Komunikacja jest pod wieloma względami zwerbalizowana, lecz obejmuje także komunikację przez gesty. Autor przykłada wielką uwagę do bezpośrednich interakcji i ich wpływu na kreowanie wzorów zachowań.
3. „Zasadnicza część procesu uczenia się zachowania przestępczego odbywa się w obrębie grup pierwotnych.” (A.Siemaszko,1979,s.70).
Duże znaczenie w włączeniu jednostki do społeczeństwa odgrywają owe grupy, to są: przede wszystkim rodzina, grupa rówieśnicza i sąsiedzka.
To one poprzez bliski związek między ich członkami, częsty kontakt, wzajemny przepływ informacji, trwałoś i częstotliwość oddziaływania uczą pewnych wzorców zachowań.
Natomiast według Sutherlanda środki masowego przekazu odgrywają w tym procesie rolę drugoplanową.
4. „Uczenie się zachowania przestępczego obejmuje zarówno techniki popełniania przestępstw (czasami skomplikowane, czasami zaś bardzo proste) jak i konkretne kierunki motywacji, dążeń, racjonalizacji i postaw.” (A.Siemaszko,1979,s.72).
5. „Uczenie się konkretnych kierunków motywacji i dążeń następuje przez określenie norm prawa, jako sprzyjających bądź nie sprzyjających.”( A.Siemaszko,1979,s.74).
Zatem jednostka może przebywać w społeczeństwie, w którym osoby normy prawne będą zawsze określać, jako takie, które należy przestrzegać, lub w takim społeczeństwie, gdzie osoby naruszają normy prawne. Różnice kultur występują w odniesieniu do wielu wartości i są ogólnie uważane za pożądane. Istnieją trzy możliwe typy kultur, jeżeli chodzi o stosunek do prawa: kultura całkowicie przestępcza, kultura całkowicie nieprzestępcza oraz typ pośredni-konfliktowy.
6. „Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki określeń sprzyjających naruszaniu prawa nad określeniami nie sprzyjającymi naruszaniu prawa.” (A.Siemaszko,1979,s.77).
Wg Sutherlanda jednostka zostanie przestępcą, kiedy będzie większy wpływ przestępczych wzorów zachowań niż antyprzestępczych, czyli wykształci się nadwyżka tych wzorów.
7. „Zróżnicowane powiązania mogą się różnić częstotliwością, czasem trwania, uprzedniością i intensywnością.” (A.Siemaszko,1979,s.81).
8. „Proces uczenia się zachowania przestępczego przez powiązania ze wzorami zachowania przestępczego i antyprzestępczego obejmuje te wszystkie mechanizmy, co każde inne uczenie się.” (A.Siemaszko,1979,s.83).
9. „Chociaż zachowanie przestępcze jest wyrazem ogólnych potrzeb i wartości, za pomocą tych potrzeb i wartości nie można go wyjaśnić, ponieważ zachowanie nieprzestępcze jest wyrazem takich samych potrzeb i wartości.” (A.Siemaszko,1979,s.85).
Sutherland wyjaśnia przestępczość przez odwołanie się do potrzeb i wartości.
21.Polski system resocjalizacji nieletnich: instytucje rosocjalizacyjne i zasady postępowania z nieletnimi.
System resocjalizacji nieletnich w Polsce.
(jakie placówki, co się składa na system resocjalizacji, czy możemy mówić w Polsce o resocjalizacji nieletnich?)
W Polsce wyróżniamy następujące placówki :
1)POGOTOWIE OPIEKUŃCZE
2)ZAKŁAD POPRAWCZY
3)POLICYJNA IZBA DZIECKA
4)SCHRONISKO DLA NIELETNICH
1)Pogotowie opiekuńcze jest placówką opiekuńczo-wychowawczą. Statut pogotowia opiekuńczego z 1983r. stanowi, iż wychowankami tej placówki mogą być dzieci i młodzież w wieku 3-18 lat, które:
- w sposób nagły zostały pozbawione opieki i nie mogą być bezpośrednio umieszczone w odpowiedniej placówce opiekuńczo- wychowawczej
- z powodu zaniedbań środowiskowych, zaburzeń w zachowaniu oraz trudności w nauce wymagają specjalistycznej obserwacji i badań psychologiczno-pedagogicznych
- zostały skierowana na podstawie orzeczeń sądu, wniosków dyrektorów szkół, inspektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Okres pobytu dziecka nie może przekroczyć 3 miesięcy. Zadaniem pogotowia jest doprowadzenie dziecka w tym czasie do normy w zakresie wychowania. Pobyt może być przedłużony tylko wówczas, nie dłużej niż o 3 miesiące, gdy wymagają tego zaniedbania i nieprawidłowości rozwojowe dziecka .
W każdym pogotowiu ratunkowym działa zespól diagnosytyczno-kwalifikacyjny, do którego należy między innymi: kwalifikowanie dzieci do umieszczenia w pogotowiu, kwalifikowanie wychowanków do zajęć w zespołach dydaktyczno-wychowawczych oraz korekcyjnych, kwalifikowanie dzieci i wnioskowanie w sprawach powrotu do rodzin własnych.
Praca opiekuńczo-wychowawcza w pogotowiu odbywa się na zajęciach lekcyjnych, w grupach wychowawczych, w zespołach specjalistycznych i kółkach zainteresowań. Dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami w rozwoju organizuje się indywidualne zajęcia specjalistyczne o charakterze korekcyjno-wyrównawczym i psychoterapeutycznym. Każda grupa wychowawcza ma wychowawców odpowiedzialnych za całokształt pracy wychowawczej i resocjalizacyjnej.
Głównymi zadaniami pogotowia są:
- organizowanie odpowiedniej działalności kompensacyjno-terapeutycznej i resocjalizacyjnej
- zapewnienie doraźnej i okresowej opieki dzieciom
- zapewnienie odpowiednich warunków do wypełniania obowiązków szkolnych
- kwalifikowanie dzieci do rodzin zastępczych i adopcyjnych oraz kwalifikowanie dzieci do odpowiednich placówek wychowawczo opiekuńczych
- opracowanie diagnozy pedagogicznej i lekarskiej oraz wskazań wychowawczych i dydaktycznych
2)Zakłady poprawcze
Zakłady poprawcze dzielą się na :
a)resocjalizacyjne
-otwarte
-półotwarte
-zamknięte
-o wzmożonym nadzorze wychowawczym
b)resocjalizacyjno-rewalidacyjne
c)resocjalizacyjno-terapeutyczne
Zakłady poprawcze otwarte są przeznaczone, np.: dla nieletnich którzy: nie przebywali w areszcie śledczym lub zakładzie karnym ,wyrażają wolę uczestnictwa w procesie resocjalizacji.
Do zakładu poprawczego otwartego mogą trafiać także wychowankowie z innych zakładów resocjalizacyjnych. Jest to jednak uwarunkowane ich zachowaniem, postawą, lub za wskazaniem zespołu diagnostycznego- korekcyjnego.
Na terenie zakładu poprawczego otwartego lub poza jego terenem( z uwzględnieniem postaw, uzdolnień i zainteresowań wychowanka) prowadzi się: kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie ,zajęcia o charakterze kulturalnym, oświatowym, sportowym, rekreacyjnym w czasie wolnym od nauki i pracy. Nauka praktyczna wychowanków może się odbywać również poza zakładem.
W zakładzie poprawczym półotwartym liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 10osób. Te zakłady przeznaczone są dla nieletnich, którzy popełnili czyny karalne. W tych zakładach kształcenie zawodowe i ogólne, a także zatrudnienie wychowanków odbywa się na terenie zakładu. Zajęcia w czasie wolnym od pracy można prowadzić na terenie zakładu jak i poza nim ,ale tylko pod ścisłym nadzorem pracownika zakładu.
Zakład poprawczy zamknięty przeznaczone są dla nieletnich, którzy wielokrotnie uciekali z zakładów resocjalizacyjnych otwartych i półotwartych. Tutaj liczba wychowanków powinna wynosić 8, a kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie jak i zajęcia wolne od pracy i nauki odbywają się na terenie zakładu.
Zakłady poprawcze o wzmożonym nadzorze wychowawczym przeznaczone są dla nieletnich, wobec których sąd orzekł umieszczenie w tego rodzaju zakładzie. Tutaj praca resocjalizacyjna polega na:
- zaplanowaniu indywidualnych oddziaływań wychowawczych
- określeniu porządku dla poszczególnych grup wychowawczych, oddziałów szkolnych, grup warsztatowych
- zaplanowaniu ograniczenia czasowego w kontaktach z innymi wychowankami
- kształcenie ogólne, zawodowe i zatrudnienie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu
- liczba wychowanków w grupie i oddziale szkolnym powinna wynosić 4
Zakłady poprawcze resocjalizacyjno-rewalidacyjne przeznaczonych są dla nieletnich z zaburzeniami na tle organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego i z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim.
Pracę resocjalizacyjną prowadzi się na terenie zakładu lub poza nim z zastosowaniem środków, form, metod wychowania i nauczania przewidzianych dla młodzieży upośledzonej umysłowo. Tutaj liczba wychowanków w grupie rówieśniczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 8.
Zakłady poprawcze resocjalizacyjno-terapeutyczne przeznaczone są dla chłopców nieletnich uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, nosicieli wirusa HIV.
Tu pracę resocjalizacyjną prowadzi się z uwzględnieniem zajęć terapeutyczno – korekcyjnych. Kształcenie ogólne oraz zawodowe prowadzi się na terenie zakładu, a zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy mogą odbywać się na terenie zakładu lub poza zakładem. Liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 6, natomiast liczba wychowanków w grupie warsztatowej powinna być równa połowie liczby wychowanków w grupie wychowawczej.
3) Policyjna izba dziecka
W policyjnej izbie dziecka zostaje zatrzymany nieletni, co do którego:
- istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się lub zatarcia śladów czynu przestępczego
- gdy nie można ustalić tożsamości, jeżeli ukończyli lat 13, a nie ukończyli lat 17
- nieletni wymagający natychmiastowej opieki, a nie jest możliwe niezwłoczne dostarczenie go rodzicom, ani umieszczenie w pogotowiu opiekuńczym-nieletni między 13,a 18 rokiem życia.
Do podstawowych zadań policyjnej izby dziecka należy: potwierdzenie lub ustalenie tożsamości nieletniego, zebranie informacji o środowisku rodzinnym nieletniego, obserwacja pedagogiczna w czasie przebywania w izbie.
Nieletni będący w izbie ma zapewniony rozkład zajęć, którego realizacja przebiega zgodnie z wymogami regulaminu. Nieletni przebywający w izbie dziecka ma zapewniony ustalony porządek dnia, np.: gry świetlicowe, czytelnictwo, prace porządkowe, zajęcia rekreacyjne z uwzględnieniem zajęć ruchowych na świeżym powietrzu. Treść i sposób prowadzenia zajęć oraz metody wychowawcze wobec nieletnich mają na celu ich poznanie, a także poznanie środowiska rówieśniczego, rodzinnego, lokalnego (pracownicy pedagogiczni zbierają materiały i informacje niezbędne do podjęcia decyzji o dalszym losie nieletniego). Owe zajęcia mają także na celu: pogłębienie pozytywnych zainteresowań związanych z porządkiem, pracą, kulturą, a także umiejętności współżycia w zespole i przestrzegania porządku publicznego.
4) Schronisko dla nieletnich
Zasady pobytu nieletnich w schronisku reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 maja 1983 r. Schronisko dla nieletnich jest specjalną placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-resocjalizacyjnym.
Schroniska dzielimy na :
a) zwykłe- tu może trafić nieletni, gdy: zachodzi obawa ukrycia się nieletniego, zatarcia śladów czynu karalnego przez nieletniego, nie można ustalić tożsamości nieletniego, orzeczenie o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym natrafia na niedające się usunąć przeszkody (jednak w tym przypadku nieletni może trafić do schroniska maksymalnie na okres 3 miesięcy).
b) interwencyjne- przeznaczone dla nieletnich stwarzających poważne zagrożenia dla społeczeństwa
Schronisko prowadzi m.in. szkołę, warsztaty szkolne, internat, zespół diagnostyczny, które przede wszystkim realizują zadania resocjalizacyjne. Szkoła zapewnia możliwość kontynuowania nauki na podstawie obowiązujących programów. Nauczanie odbywa się w klasach liczących od 6 do 12 nieletnich. Dla nieletnich z zaburzeniami w rozwoju i opóźnionych w nauce prowadzi się zajęcia korekcyjno-wyrównawcze.
Warsztaty szkolne prowadzą zajęcia praktyczne-odbywające się w grupach liczących od 4 do 8 nieletnich, w celu wstępnego zainteresowania się zawodem oraz przysposobienia nieletniego do zawodu.
W internacie organizuje się zajęcia mające na celu poznanie nieletniego, rozwijanie jego uzdolnień i zainteresowań, wdrażaniu go do przestrzegania zasad współżycia społecznego oraz do umiejętnego organizowania czasu wolnego. Tu zajęcia prowadzone są w grupach wychowawczych liczących od 8 do 12 nieletnich.
Zadania diagnostyczne realizuje zespół diagnostyczny z udziałem pozostałych pracowników pedagogicznych (psychologa, pedagoga, lekarza (lekarze specjaliści)).Mają oni za zadanie wydać opinię o nieletnim określającą : stan jego zdrowia fizycznego i psychicznego, zakres wiadomości szkolnych, cechy osobowości ze szczególnym uwzględnieniem stopnia demoralizacji, aktualną sytuację rodzinną i wychowawczą, uzdolnienia, zainteresowania i predyspozycje zawodowe na podstawie wyników badań i obserwacji.
Z przedstawionych charakterystyk placówek resocjalizacyjnych można śmiało wywnioskować, że w Polsce system resocjalizacji nieletnich funkcjonuje. Zadaniem tychże placówek jest: doprowadzić nieletniego do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. Grupa wyspecjalizowanych pracowników podejmuje szereg zadań w celu kształtowania osobowość i zachowania nieletnich, sposobu myślenia, działania, ich postaw wobec innych wpojeniu norm społecznych i moralnych, wartości, poprawnego funkcjonowania w rolach społecznych. Starają się zniwelować zachowania niewłaściwe jakie dotąd przejawiali wychowankowie niniejszych placówek, do zachowań tych należą m. in.: nadmierna agresja czy skłonności do uzależnień
Do placówek często trafia młodzież, która nie ukończyła szkoły. W Placówkach prowadzi się kształcenie ogólne i zawodowe. Jest to swoista szansa dla tych młodych ludzi na powrót do prawego społeczeństwa, na wykształcenie w nich prawidłowych postaw społecznych oraz stosunku do otoczenia.
Bibliografia:
Marian Kalinowski, Jerzy Pełka ,,Zarys dziejów resocjalizacji nieletnich”, wyd. Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 1996
Lesła Pytka ,,Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne i metodyczne”, wyd. Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej , Warszawa 1993
...
mpwjs