w sprawie przyjęcia instrumentu metodycznego – stopnie harcerskie
Na podstawie § 61 ust. 2, pkt. 2) Statutu ZHP Rada Naczelna ZHP postanawia, co następuje:
1. Przyjmuje się „System stopni harcerskich”, stanowiący załącznik nr 1 do uchwały.
2. Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 września 2003 r.
3. Traci moc uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 27 z dnia 10 października 1992 r.
w sprawie systemu stopni harcerskich.
załacznik nr 1 do uchwały nr 40/xxxii Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003 r.
System stopni harcerskich
Dla harcerki i harcerza (w takim kontekście nazw: harcerka i harcerz używamy w odniesieniu do harcerki i harcerza, harcerki starszej i harcerza starszego, wędrowniczki i wędrownika) stopień jest wyzwaniem, które pozwala zmierzyć się z samym sobą. Kolejne stopnie wskazują im pożądane cechy charakteru i wyznaczają etapy osiągnięć życiowych. Każdy stopień jest dla harcerki i harcerza także celem, którego osiągnięcie jest dostrzegane w środowisku.
Czas zdobywania stopnia nazywamy próbą, bo daje możliwość sprawdzenia siebie, wykazania się w konkretnym działaniu postawą, wiedzą i umiejętnościami.
Dla drużynowych stopnie harcerskie są instrumentem wychowawczym, czyli środkiem, za pomocą którego realizują podstawowy program harcerskiego wychowania i uwzględniają indywidualny rozwój harcerki i harcerza. Przez zdobywanie stopni drużynowi wprowadzają harcerki i harcerzy na drogę systematycznej pracy nad sobą, uczą ich pokonywania kolejnych progów i łączenia własnych dążeń z działaniem w zespole.
System składa się z próby harcerki/harcerza i sześciu stopni: ochotniczki/młodzika, tropicielki/wywiadowcy, pionierki/odkrywcy, samarytanki/ćwika, harcerki orlej/harcerza orlego, harcerki Rzeczypospolitej/harcerza Rzeczypospolitej.
Kolejne stopnie przeznaczone są dla harcerek i harcerzy w określonym wieku:
· harcerki i harcerze: ochotniczka-młodzik, tropicielka-wywiadowca
· harcerki starsze i harcerze starsi: pionierka-odkrywca, samarytanka-ćwik
· wędrowniczki i wędrownicy: harcerka orla-harcerz orli, harcerka Rzeczypospolitej-harcerz Rzeczypospolitej.
Układ wymagań kolejnych stopni różni się ze względu na specyfikę poszczególnych grup wiekowych.
Próba harcerki/harcerza przygotowuje do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego. Idea i wymagania próby harcerki/harcerza dotyczą kształtowania harcerskiej postawy oraz podstawowej wiedzy o harcerstwie i Związku. W każdym indywidualnym przypadku wymagania powinny być sformułowane odpowiednio do etapu rozwoju (wieku) harcerki i harcerza realizujących próbę.
Próba harcerki/harcerza nie powinna trwać krócej niż 3 miesiące i dłużej niż 6 miesięcy. W przypadku zuchów trzeciej gwiazdki należy uwzględnić przygotowanie, jakie otrzymały w gromadzie zuchowej i umożliwić im odbycie krótszej próby.
Idea próby harcerza oraz idee poszczególnych stopni określają postawę, do jakiej harcerka i harcerz powinni dążyć, zdobywając dany stopień. Postawa ta jest zawsze zgodna z Przyrzeczeniem i Prawem Harcerskim:
Stara się zasłużyć na miano harcerki/harcerza. Chce poznać harcerstwo i dostosować się do jego wymagań, określonych w prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. Chce uczestniczyć w życiu zastępu (patrolu) i drużyny.
Ochotniczka-młodzik
Poznaje smak harcerskiej przygody. W swoim postępowaniu kieruje się Prawem Harcerskim. Pamięta o codziennym dobrym uczynku. Chętnie zdobywa nowe wiadomości i umiejętności przydatne w zastępie, drużynie, domu i szkole. Jest zaradna /zaradny, dzielna / dzielny i pogodna/ pogodny.
Tropicielka-wywiadowca:
Przestrzega Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego w codziennym życiu. Zdobywa harcerską wiedzę i doskonali umiejętności z różnych dziedzin. Tropi sytuacje, w których może być pożyteczna/ pożyteczny. Ćwiczy swoją spostrzegawczość i sprawność. Aktywnie uczestniczy w zadaniach zastępu i drużyny.
Pionierka-odkrywca
Ocenia siebie i swoje postępowanie odwołując się do Prawa Harcerskiego. Potrafi radzić sobie w różnych sytuacjach. Można na niej/nim polegać. Jest uczynna/ uczynny, odważna/ odważny, samodzielna / samodzielny. Wywiązuje się z obowiązków, wynikających z miejsca w drużynie.
Samarytanka-ćwik
Poszukuje wzorów do naśladowania zgodnych z harcerskimi wartościami. Szuka sytuacji, w których może pomóc zgodnie z wyrażoną w Przyrzeczeniu szczerą wolą. Pracuje nad swoim charakterem. Poszukuje swoich zainteresowań i pasji. Rozwija je zdobywając wiedzę i umiejętności w wybranych dziedzinach. Współtworzy życie drużyny.
Harcerka orla-harcerz orli
Kierując się Prawem Harcerskim buduje swój własny system wartości. Sama/ sam wyznacza swoje cele. Wybiera swoją drogę życiową. Dąży do mistrzostwa w wybranych dziedzinach. Podejmuje wyzwania. Znajduje pole stałej służby.
Harcerz Rzeczypospolitej-harcerka Rzeczypospolitej
Ma własny system wartości wynikający z Prawa Harcerskiego. Kieruje się nim we wszystkich aspektach swojego życia. Potrafi godzić pełnione przeze siebie role, np. w rodzinie, w szkole, w pracy, w działalności społecznej. Osiąga mistrzostwo w wybranych dziedzinach aktywności. Jest świadomą obywatelką/świadomym obywatelem RP. Swoim życiem daje świadectwo o harcerstwie.
1. Harcerka i harcerz zdobywają stopnie indywidualnie. Zdobywanie stopni rozpoczyna się po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego.
2. Harcerka i harcerz przystępują do zdobywania stopni odpowiednich do etapu swojego rozwoju.
3. Zadania na stopnie ochotniczki/młodzika, tropicielki/wywiadowcy harcerki i harcerze realizują głównie przez aktywny udział w życiu drużyny. Nad ich zdobywaniem czuwają opiekunowie, którymi są zgodnie ze zwyczajem środowiska, np. zastępowi, przyboczni, drużynowy.
4. Zdobywanie stopni pionierki/odkrywcy, samarytanki/ćwika poprzedza sformułowanie przez harcerkę i harcerza indywidualnych zadań zgodnych z ideą i wymaganiami danego stopnia. W sformułowaniu tych zadań pomagają im opiekunowie, zgodnie ze zwyczajem środowiska, np. zastępowi, przyboczni, drużynowy.
5. Zdobycie stopni harcerki orlej/harcerza orlego i harcerki Rzeczypospolitej/harcerza Rzeczypospolitej wymaga ułożenia indywidualnej próby na stopień. Planowanie i realizację prób na te stopnie wspiera opiekun próby. Może nim być harcerz w stopniu równym zdobywanemu albo wyższym lub instruktor (w przypadku stopnia harcerki orlej/harcerza orlego w stopniu przewodnika, a w przypadku stopnia harcerki Rzeczypospolitej/harcerza Rzeczypospolitej minimum w stopniu podharcmistrza).
6. W szczególnych przypadkach drużynowy może dostosowywać wymagania stopnia do indywidualnych możliwości harcerki i harcerza (np. zdrowotnych), specyfiki pracy drużyny, warunków środowiska itp.
7. Przy zamknięciu próby należy wziąć pod uwagę realizację wymagań na stopnie i postawę harcerki/harcerza.
8. Decyzje w sprawie zatwierdzenia programu próby oraz o przyznaniu stopnia podejmują:
· w drużynie harcerskiej – drużynowy przy współudziale rady drużyny
· w drużynie starszoharcerskiej – rada drużyny
· w drużynie wędrowniczej – członkowie drużyny zgodnie z konstytucją drużyny
Program próby musi być zapisany w karcie próby.
9. Do prowadzenia prób HO i HR (zatwierdzenia programu próby oraz podjęcia decyzji o przyznaniu stopnia) można powołać kapitułę stopni przy drużynie, szczepie, związku drużyn lub hufcu. W skład kapituły mogą wchodzić tylko posiadający ten stopień harcerze i instruktorzy. Kapituła składa się przynajmniej z trzech członków. Szczegółowe zasady funkcjonowania kapituły określają członkowie kapituły, a zatwierdza komendant jednostki, przy której działa kapituła.
10. Decyzje o otwarciu próby, zamknięciu i przyznaniu stopnia ogłasza drużynowy w rozkazie.
11. Podsumowanie realizacji próby może odbywać się w sposób przyjęty w danym środowisku, np. bieg harcerski, ocena przez kapitułę stopni.
12. Zdobycie stopnia potwierdza się wpisem do książeczki harcerskiej i oznaczeniem na pagonach (lub patkach w drużynach wodnych) munduru harcerskiego:
· ochotniczka i młodzik – jedna belka,
· tropicielka i wywiadowca – dwie belki,
· pionierka i odkrywca – jedna krokiewka
· samarytanka i ćwik – dwie krokiewki
· harcerka orla i harcerz orli – jedna gwiazdka
· harcerka Rzeczypospolitej i harcerz Rzeczypospolitej – dwie gwiazdki.
Dodatkowo stopnie można oznaczać nabiciem na krzyżu harcerskim:
· pionierka i odkrywca – srebrna lilijka,
· samarytanka i ćwik – złota lilijka,
· harcerka orla i harcerz orli – złota lilijka i złoty okrąg,
· harcerka Rzeczypospolitej i harcerz Rzeczypospolitej – złote: lilijka, okrąg i wieniec.
Próba haRcerki/próba harcerza
Staram się zasłużyć na miano harcerki/harcerza. Chcę poznać harcerstwo i dostosować się do jego wymagań, określonych w prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. Chcę przebywać w zastępie (patrolu) i drużynie.
Zalecany czas trwania próby: 3 – 6 miesięcy
1. Znam i rozumiem treść Przyrzeczenia Harcerskiego.
2. Znam i rozumiem Prawo Harcerskie.
3. Znam i rozumiem symbolikę krzyża harcerskiego, lilijki i koniczynki. Potrafię wyjaśnić, do czego zobowiązuje harcerskie pozdrowienie „Czuwaj”.
4. Znam hymn harcerski i umiem go zaśpiewać.
5. Kompletuję swój mundur harcerski.
6. Systematycznie uczestniczę w zbiórkach zastępu i drużyny.
7. Wykonałam/em z zastępem (patrolem) przynajmniej jedno zadanie zespołowe (lub projekt).
8. Znam nazwę drużyny, imię i nazwisko zastępowego i drużynowego i wiem, jak się z nimi skontaktować.
Uwaga: próbę można poszerzyć o dodatkowe wymagania przyjęte w drużynie.
Załącznik
W sytuacji, gdy harcerz/harcerka posiada już stopień harcerski i nie ma otwartej próby na stopień kolejny, zachowuje swój dotychczasowy stopień według odpowiednika z nowego systemu, według wzoru (modyfikując odpowiednio oznaczenia):
Następnie otwiera próbę na kolejny stopień według nowego systemu.
W sytuacji, gdy harcerz/harcerka ma już otwartą próbę na stopień według dotychczasowych wymagań, kończy realizację próby wg starego systemu stopni.
.
WYMAGANIA NA STOPNIE
Z ochotą poznaję smak harcerskiej przygody. W swoim postępowaniu kieruję się Prawem Harcerskim. Pamiętam o codziennym dobrym uczynku. Chętnie zdobywam nowe wiadomości i umiejętności przydatne w zastępie, drużynie, domu i szkole. Jestem zaradna/y, dzielna/y i pogodna/y.
Do próby może przystąpić harcerka/harcerz, która/y:
· złożyła/ył Przyrzeczenie Harcerskie,
· aktywnie uczestniczy w życiu zastępu i drużyny.
Zalecany czas trwania próby: 6-9 miesięcy
Praca nad sobą
1. Staram się postępować zgodnie z Prawem Harcerskim.
2. W każdym widzę bliźniego. Dostrzegam potrzeby bliźnich, wyrażam to przez spełnianie dobrych uczynków.
3. Mam swoją ulubioną książkę. Korzystam z biblioteki.
4. Mam swoje hobby, zaprezentowałem je w zastępie, drużynie.
Życie rodzinne
1. Mam stały obowiązek domowy i wywiązuję się z niego.
2. Znam daty świąt rodzinnych (imieniny, urodziny, rocznice) i pamiętam o nich.
3. Dziele się z rodzicami moimi radościami i niepowodzeniami.
Zaradność życiowa
1. Noszę mundur zgodny z regulaminem obowiązującym w ZHP.
2. Zaoszczędziłam/em niedużą sumę pieniędzy i wydałam/em ją na zaplanowany wcześniej cel.
3. Znam okolice swego domu i szkoły. Wiem, gdzie jest przychodnia lekarska, apteka, poczta, posterunek policji, dworzec autobusowy i dworzec kolejowy. Potrafię wskazać drogę do tych miejsc.
4. Dbam o własny wygląd i czystość, utrzymuję porządek wokół siebie. Przyszyłam/em guzik, plakietkę do munduru.
5. Systematycznie uczestniczę w zajęciach ruchowych (np. gimnastyka, gra w piłkę, jazda na rowerze, aerobik, jazda na rolkach).
6. Dbam o higienę osobistą i zapobiegam przeziębieniom, odpowiednio się ubierając.
Wiedza harcerska
1. Wiem, kiedy powstał skauting, kto był jego twórcą oraz kto tworzył harcerstwo na ziemiach polskich. Wiem, czym wsławiły się Szare Szeregi.
2. Wiem, kto jest bohaterem mojej drużyny (szczepu).
3. Potrafię zachować się w kręgu i podczas ogniska. Znam zwyczaje i obrzędy mojego zastępu i drużyny.
4. Wiem, jak oznacza się funkcje pełnione w zastępie, drużynie, szczepie.
5. Znam podstawy musztry harcerskiej. Stanę w postawie zasadniczej i swobodnej, wykonam zwroty. Ustawię się na zbiórce, zachowam się w szyku i zamelduję się. Odpowiednio zachowam się podczas hymnu i wobec sztandaru.
6. Mam śpiewnik harcerski. Znam przynajmniej 5 piosenek harcerskich i pląsów.
Techniki harcerskie
1. Umiem zaradzić w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, zachłyśnięcia, niewielkiego oparzenia i stłuczenia, krwotoku z nosa, użądlenia przez pszczołę lub osę. Odpowiednio wykorzystuję dostępne środki opatrunkowe. Znam prawidłową temperaturę człowieka i potrafię ją zmierzyć. Znam numery telefonów pogotowia ratunkowego, policji, straży pożarnej oraz ogólnopolski numer alarmowy. Wiem, jak wezwać pomoc w nagłym wypadku.
2. Uczestniczyłam/em w grze terenowej. Wyznaczyłam/łem strony świata za pomocą słońca, przedmiotów terenowych i busoli. Dotarłam/em do wyznaczonego miejsca po znakach patrolowych.
3. Uczestniczyłam/em w wycieczce, przygotowałam/em swój ekwipunek wycieczkowy, odpowiedni do warunków atmosferycznych i terenowych. Potrafię bezpiecznie poruszać się po drodze (samodzielnie i w grupie).
4. Rozstawiłam/em namiot turystyczny, ułożyłam/em i rozpaliłam/em bezpiecznie ognisko. Znam trzy węzły.
5. Byłam/em z zastępem lub drużyną na wycieczce w lesie. Umiem się w nim zachować. Rozpoznałam/em po sylwetce i liściach 5 drzew.
6. Zaopiekowałam/em się zwierzęciem lub rośliną.
7. Znam co najmniej dwa sposoby szyfrowania wiadomości.
Postawa obywatelska
1. Znam historię godła i barw narodowych. Wiem, co oznaczają i potrafię się wobec nich zachować. Zaśpiewam hymn państwowy.
2. Odszukam na mapie Polski miejsca, które dotąd odwiedziłem lub chciałbym odwiedzić.
3. Wyrobiłem w sobie pożyteczne domowe nawyki ekologiczne.
4. W okresie próby uczestniczyłam/em w realizacji co najmniej dwóch zadań zespołowych zastępu. Zdobyłam/em w czasie próby przynajmniej dwie sprawności.
5. Uwaga. Próbę można uzupełnić o dodatkowe wymagania przyjęte w środowisku.
Jestem na tropie harcerskiej przygody. Przestrzegam Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego w życiu codziennym. Mam oczy i uszy otwarte. Ćwiczę swoją spostrzegawczość. Aktywnie uczestniczę w zadaniach zastępu i drużyny. Zdobywam harcerską wiedzę i doskonalę umiejętności z różnych dziedzin harcerskiego życia.
Do próby może przystąpić harcerka lub harcerz, która/y:
· zdobyła/ył stopień ochotniczki/młodzika; jeśli nie posiada stopnia ochotniczki/młodzika, realizuje próbę tropicielki/wywiadowcy poszerzoną o wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach poprzedniego stopnia;
Zalecany czas trwania próby: 6-12 miesięcy
kiloper9