Jane Austen, Opactwo Northanger.pdf

JANE AUSTEN

OPACTWO NORTHANGER

ROZDZIAŁ 1

Nikt, kto się zetknął z Katarzyną Morland w dzieciństwie, nie sądziłby, że ma przed

sobą przyszłą heroinę. Wszystko sprzysięgło się przeciwko niej: pozycja życiowa, charakter

obojga rodziców, jej własna osoba i usposobienie. Ojciec był duchownym, ani

lekceważonym, ani ubogim, człowiekiem otoczonym powszechnym szacunkiem, chociaż na

imię miał Ryszard i nie odznaczał się urodą. Posiadał pokaźne zabezpieczenie majątkowe, a

ponadto dwie dobre prebendy i nie miał najmniejszych skłonności do trzymania córek pod

kluczem. Matka jej była kobietą praktyczną i rozsądną, obdarzoną pogodnym usposobieniem i

- co szczególniejsze - dobrym zdrowiem. Przed urodzeniem Katarzyny miała już trzech

synów i zamiast umrzeć w połogu, czego by się każdy mógł spodziewać, żyła dalej i nie tylko

żyła, lecz urodziła jeszcze sześcioro dzieci, by w najlepszym zdrowiu cieszyć się wzrastającą

gromadką. Rodzina składająca się z dziesięciorga dzieci zawsze będzie określana mianem

pięknej rodziny, wystarczy sama ilość głów, rąk i nóg, Morlandowie zaś nie mieli innych

praw do tego słowa, nie byli bowiem, ogólnie biorąc, urodziwi, a Katarzyna przez długie lata

swego życia była po prostu brzydka. Chuda, niezdarna, płeć miała ziemistą, bez kolorów,

ciemne, proste włosy i ostre rysy - tyle jeśli idzie o wygląd zewnętrzny, pod względem

umysłowym zaś również nie nadawała się na heroinę. Uwielbiała wszelkie gry chłopięce i

stanowczo wolała krykieta nie tylko od lalek, ale od innych rozrywek wieku dziecięcego

heroiny, takich jak hodowanie myszki polnej, sypanie ziarnek kanarkowi czy podlewanie

krzaku róży. Prawdę mówiąc, nie lubiła pracy w ogrodzie, a jeśli kiedykolwiek zrywała

kwiaty, robiła to przede wszystkim z upodobania do psot, tak przynajmniej wnoszono z faktu,

że zawsze zrywała te, których jej zrywać nie było wolno. Takie miała skłonności, uzdolnienia

zaś równie zdumiewające. Nigdy nie potrafiła się czegoś nauczyć czy zrozumieć, póki jej tego

nie nauczono, a czasami nawet i wtedy, bo często bywała nieuważna, a czasami - wprost tępa.

Przez trzy miesiące matka kazała jej nie robić nic innego tylko powtarzać wiersz Prośbę

żebraka 1 , a mimo to jej młodsza siostra Sally lepiej go deklamowała. Co nie znaczy, by

Katarzyna zawsze była tępa - skądże znowu! Nauczyła się bajki Zając i przyjaciele 2 szybciej

niż jej wszystkie rówieśnice. Matka życzyła sobie, aby jej najstarsza córka uczyła się muzyki,

ona zaś nie miała wątpliwości, że polubi grę, ponieważ uwielbiała stukać w klawisze starego

nie używanego szpinetu. Zaczęła więc naukę w wieku lat ośmiu, uczyła się przez rok i dłużej

nie mogła. Pani Morland zaś, która nie wymagała od swoich córek, by zdobywały ogładę

1 Prośba żebraka - wiersz, napisany w 1769 r. przez wielebnego Tomasza Moss. W tym okresie uczyły

się go wszystkie dobrze wychowane młode panny, (przyp. tłum.)

2 Autorem jej jest John Gay, z którego twórczości czerpał Ignacy Krasicki. (przyp. tłum.)

wbrew zamiłowaniom czy zdolnościom - pozwoliła jej rzucić ćwiczenia. Dzień, w którym

odszedł nauczyciel muzyki, był jednym z najszczęśliwszych w życiu Katarzyny. Do rysunku

nie miała szczególnego upodobania, chociaż zawsze, gdy tylko dostała wierzch listu matki

czy też wpadł jej przypadkiem w rękę jakiś kawałek papieru, rysowała bez końca domy,

drzewa, kury i kurczęta, bardzo do siebie nawzajem podobne. Ojciec uczył ją pisania i

rachunków, matka - francuskiego. Nie robiła nadzwyczajnych postępów w tych naukach,

wymigiwała się też od lekcji, jak tylko mogła. Cóż za przedziwnie niepojęte dziecko. Mimo

bowiem tych wszystkich oznak płochości w wieku lat dziesięciu, nie miała ani złego serca,

ani przykrego usposobienia, rzadko bywała uparta, niemal nigdy kłótliwa i ogromnie lubiła

dzieci, nieczęsto je przy tym tyranizując. Była poza tym hałaśliwa i nieokiełznana, nie

cierpiała porządku i siedzenia w domu, a największą przyjemność znajdowała w staczaniu się

w dół porosłego trawą zbocza na tyłach domu.

Taka była Katarzyna Morland w wieku dziesięciu lat. Kiedy skończyła piętnaście,

wygląd jej zaczął się zmieniać na lepsze. Zaczęła układać włosy w loki i marzyć o balach,

płeć jej się poprawiła, na twarzy przybyło ciała i rumieńców, przez co rysy złagodniały, oczy

nabrały wyrazu ożywienia, a kształty - wagi. Uwielbienie dla brudnej ziemi ustąpiło miejsca

pociągowi do kobiecych ozdób, i w miarę jak nabierała upodobania do ładnego wyglądu,

stawała się coraz porządniejsza. Od czasu do czasu miała teraz przyjemność usłyszeć, jak

matka i ojciec napomykają coś o korzystnych zmianach w jej powierzchowności. - Katarzyna

wyrasta na całkiem niebrzydką pannę, dzisiaj wyglądała niemal ładnie - wpadało jej od czasu

do czasu w ucho. Jakąż radość sprawiały te słowa! Usłyszeć, że się wygląda niemal ładnie to

dla dziewczyny brzydkiej przez pierwsze piętnaście lat życia o wiele większa przyjemność,

niż wszystko, co może usłyszeć o sobie piękność od kołyski.

Pani Morland była niezwykle zacną kobietą i pragnęła, aby jej dzieci zostały należycie

wychowane i wykształcone, ale czas miała tak wypełniony nieustannymi połogami i

krzątaniem się przy najmłodszych, że starsze córki musiały z konieczności same sobie dawać

radę. Trudno więc się dziwić, że Katarzyna, która z natury nie miała w sobie nic z heroiny,

wolała w wieku lat czternastu krykieta, palanta, konną jazdę i uganianie się po polach od

książek, a w każdym razie książek pouczających, nie miała bowiem nic przeciwko książkom

w ogóle, pod warunkiem, że nie przynosiły żadnej pożytecznej wiedzy i składały się

wyłącznie z fabuły bez uwag i refleksji. Ale od piętnastego do siedemnastego roku życia

przygotowywała się do roli heroiny: czytała wszystkie książki, których lektura niezbędna jest

bohaterkom dla zebrania zapasu cytatów bardzo poręcznych i kojących w zmiennych kolejach

ich obfitego w przypadki życia.

Od Pope'a nauczyła się potępiać tych,

Co to się popisują z pośmiewiskiem żalu... 3

Od Gray'a, że:

Wiele kwiatów pachnących zapłonie o brzasku

i nim je oko dojrzy, w skwarze dusznym zginie… 4

Od Thomsona, że:

Cudowne to zadanie pieczę mieć nad myślą

I młodziutkiej idei pokazywać drogę.. . 5

Od Szekspira zaś zdobyła ogromny zasób wiadomości, między innymi, że:

Fraszki jak puch błahe

Są dla zazdrosnych zarówno silnymi

Dokumentami, jak cytaty z Pisma... 6

oraz, że:

...biedny chrabąszcz, nogą rozdeptany,

cielesną mękę tak boleśnie czuje

Jak konający olbrzym... 7

i że młoda, zakochana kobieta zawsze wygląda

Jak cierpliwości posąg na mogile. 8

Tak więc robiła w tej materii odpowiednie postępy, a i pod innymi względami

doskonale dawała sobie radę: chociaż bowiem nie umiała układać sonetów, znajdowała siły

do ich czytania i aczkolwiek mało było prawdopodobne, by potrafiła wprowadzić całe

towarzystwo w zachwyt odegranym na pianinie preludium własnej kompozycji, potrafiła

słuchać cudzej gry bez wielkiego zmęczenia. Największą jej ułomnością był brak talentu do

rysunku - nie potrafiła nawet naszkicować profilu ukochanego i zdradzić się swoim dziełem.

Pod tym względem była niezdolna do wzniesienia się na prawdziwe heroiczne wyżyny.

Tymczasem nie poznała jeszcze własnych niedostatków, jako że nie miała ukochanego,

3 Elegia na śmierć nieszczęśliwej niewiasty, przeł. Kamiński, (przyp. tłum.)

4 Elegia napisana na wiejskim cmentarzu, przeł. Jerzy Pietrkiewicz. (przyp. tłum.)

5 Pory roku - Wiosna, (przyp. tłum.)

6 Otello, przeł. Józef Paszkowski, (przyp. tłum.)

7 Miarka za miarkę, przeł. Leon Ulrich, (przyp. tłum.)

8 Wieczór Trzech Króli, przeł. Leon Ulrich, (przyp. tłum.).

którego mogłaby portretować. Doszła do wieku lat siedemnastu i nie spotkała ani jednego

miłego młodzieńca, zdolnego obudzić jej uczucia. Nie wznieciła ani jednej prawdziwej

namiętności, nie wzbudziła nawet uwielbienia, chyba że dość umiarkowane i chwilowe.

Doprawdy, bardzo to dziwne! Ale dziwne rzeczy można na ogół wyjaśnić, rozejrzawszy się

rzetelnie za ich źródłem. W okolicy nie mieszkał ani jeden lord, gorzej - ani jeden baronet.

Wśród znajomych rodzin nikt nie wychował ani nie łożył na chłopca znalezionego

przypadkiem na progu, nie było w okolicy ani jednego młodego człowieka o nieznanym

pochodzeniu. Ojciec jej nie miał wychowanka, a właściciel majętności ziemskiej był

bezdzietny.

Ale jeśli młoda dama ma zostać heroiną, nie może jej stanąć na przeszkodzie perfidia

czterdziestu okolicznych rodzin. Coś musi się stać, coś się stanie, co postawi bohatera na jej

drodze.

Pan Allen, właściciel dóbr leżących wokół Fullerton, wioski w Wiltshire, gdzie

mieszkali Morlandowie, musiał jechać do Bath ze względu na podagrę, pani Allen zaś, osoba

dobrotliwa, która lubiła pannę Morland i zapewne wiedziała, że jeśli' młodej panny nie

spotkały przygody we własnym domu, to musi ich szukać gdzie indziej, zaprosiła Katarzynę,

by jechała z nimi. Państwo' Morland chętnie wyrazili na to zgodę, Katarzyna zaś nie posiadała

się ze szczęścia.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: