Maria Miśkiewicz - Jak wędrowali Słowianie (1999).pdf - Artykuły naukowe (Polska) - war667

MARIA MIŚKIEWICZ

JAK WĘDROWALI SŁOWIANIE?

W CIĄGU KILKUSET LAT SŁOWIANIE ZAJĘLI WIELKIE

OBSZARY EUROPY, JUŻ W VII WIEKU POWSTAŁO

PIERWSZE PAŃSTWO SŁOWIAŃSKIE, TZW. PAŃSTWO

SAMONA. W JAKI SPOSÓB OSIEDLALI SIĘ NA NOWYCH

TERENACH?

Starożytni pisarze w VI wieku często wspominają o Słowianach.

Znają nazwę własną całego ludu (Sklawinowie lub Sklawowie), a

także nazwę jego wschodniego odłamu -Antowie. Ze źródeł wynika, że w początkach

wędrówek Słowian ich kultura była niezwykle jednolita. W greckim dziele z przełomu VI i

VII wieku, zatytułowanym Strategikon (Taktyka), nieznany z imienia autor, zwany

Pseudo-Maurycym, zauważał, że plemiona Sklawów i Antów mają podobny sposób życia

i postępowania. Pisał też o nich: wszyscy mieszkają w lasach, wśród bagien; mają w

stogach niezliczoną ilość prosa i beru; pędząc życie łupieskie, lubią urządzać napady na

swoich wrogów; gdy zajdzie między nimi różnica zdań, wówczas [...] w ogóle nie mogą

dojść do zgody [...] jako, że każdy myśli co innego i żaden nie chce ustąpić drugiemu.

Rekonstrukcja osiedla wczesnosłowiańskiego w Brzeźnie (Czechy)

Prokop z Cezarei, VI-wieczny historyk bizantyjski, w swojej Historii wojen wspominał o

wspólnym języku Słowian, który był niesłychanie barbarzyński, a o ich wierzeniach pisał:

Artykuł pochodzi z

"Wiedzy i Życia"

nr 4/1999

wszyscy oddają cześć jednemu bogu, twórcy błyskawicy; wspominał również o ustroju: żyją w

ludowładztwie. Arab Ibn Rosteh, żyjący w X wieku, na podstawie Relacji anonimowej z IX

wieku zauważał: Jeśli ktoś z nich umrze, palą go w ogniu.

Przekazy starożytnych o Słowianach często nie są wolne od głębszej refleksji: dla

przybywających do nich są życzliwi; nie są z gruntu niegodziwi; umiejętnie radzą sobie w

boju, szczególnie w trudno dostępnym terenie. Ale sama myśl o zetknięciu się z nimi budziła

przerażenie: srożyli się przez całe lato; horda tak wielka, jak nigdy dotąd, paliła, pustoszyła i

rabowała.

Typowe słowiańskie naczynie gliniane lepione ręcznie z VI-VII wieku

Z zapisków historycznych i kronik wiemy, że w VI--VIII wieku Słowianie zajęli prawie całą

Europę Wschodnią, część Europy Środkowej i Europę Południową aż po Peloponez, dotarli

nawet do Azji Mniejszej. Na zachodzie graniczyli z Italią i państwem Franków, na północy

ścierali się z duńskimi i szwedzkimi Wikingami, walczyli z plemionami bałtyjskimi (np.

Jaćwingami) i ugrofińskimi (Mordwą, Merią i Muromem). Źródła pisane odnoszą się przede

wszystkim do okresu, w którym Słowianie pojawiali się na terenach dotychczas przez nich nie

zasiedlonych. Jak wyglądały ich wędrówki? Kto je podejmował? W jaki sposób w tak krótkim

czasie Słowianie zajęli znaczne obszary Europy?

Słowianie przemieszczali się na dwa sposoby. Najpierw podejmowali wyprawy łupieżcze,

nękające miejscową ludność. W wyprawach tych mogli uczestniczyć Słowianie wywodzący się

z obszarów pogranicznych, w jakiejś mierze "zachęceni" sąsiedztwem bogatego Bizancjum,

powoli słabnącego jako imperium, a wobec tego stosunkowo łatwego do militarnej penetracji.

Sprzymierzanie się różnych grup Słowian w tych napaściach z innymi grupami etnicznymi, na

przykład z turskimi Awarami, jest poświadczone w źródłach pisanych, badania archeologiczne

również potwierdzają istnienie okresu współżycia obu ludów (wspólne osady na Węgrzech czy

cmentarzyska awarosłowiańskie na Słowacji).

Słowianie zachodni; rekonstrukcja stroju wieśniaków

W najazdach na Bizancjum w VII wieku mogli też uczestniczyć sami Słowianie, prowadzeni

przez swych przywódców, mogli również być najmowani do drużyn łupieżczych przez obcych

wodzów. Po zagarnięciu łupów wycofywali się "do siebie" - na tereny już przez nich

zasiedlone.

Po wyprawach łupieżczych następowała powolna migracja większych grup, kolonizujących

nowe obszary. Jest to drugi sposób wędrówek Słowian. Znaleziska archeologiczne, typowe dla

kultur wczesnosłowiańskich, wskazują, że przesuwali się oni ze wschodu na zachód,

poczynając od północnej części Niziny Środkowodunajskiej (druga połowa V wieku), przez

Morawy i Czechy (VI wiek), po środkową Łabę i Soławę (przełom VI i VII wieku).

Słowianie przybywali na tereny już zajęte przez, nieliczną co prawda, ludność prowincji

rzymskich, a także Germanów i Hunów. Grupy osiedleńcze Słowian rozpoczynały

współzamieszkiwanie z nimi w sposób dość niezwykły. Archeologowie odkryli mianowicie w

osadach tej starszej, miejscowej ludności typowe dla kultury słowiańskiej półziemianki z

piecem w narożniku oraz ceramikę - naczynia lepione ręcznie bez ornamentu, tzw. typu

praskiego. Poświadczają to wyniki wykopalisk w Kodyniu nad Prutem czy w Brzeźnie

wpółnocno-zachodnich Czechach. W tej ostatniej miejscowości odsłonięto współczesne sobie

obiekty mieszkalne kultury germańskiej i wczesnosłowiańskiej. Również w Bizorendzie w woj.

świętokrzyskim obok późnorzymskich naczyń znaleziono ceramikę typu praskiego.

Rekonstrukcja chaty półziemiankowej z Brzeźna (Czechy)

Prawdopodobnie więc Słowianie, którzy przybywali na dane terytorium, podejmowali

współpracę z miejscową ludnością. W tej fazie zasiedlania jakiegoś terenu musieli liczyć się z

dawniejszymi osadnikami, nie przystępowali do ich eksterminacji fizycznej. Wspomniane

wyprawy łupieżcze, o których źródła piszą, że Słowianie srożyli się, łupili, nawet z łupami

zimowali na obczyźnie, podejmowane były na obrzeżach terenów, zajmowanych w owych

powolnych, pokojowych migracjach.

Z biegiem czasu zanikały cechy dawniejszego osadnictwa ludności miejscowej, które

zastępował wczesnosłowiański model kulturowy. Dość szybko zaczął się on jednak znacznie

różnicować. Najlepiej widać to w zmianach zachodzących w obrządku pogrzebowym. Typy

pochówków słowiańskich z początków ich osiedlenia w Europie były również zróżnicowane co

do formy, lecz jednolite, jeśli chodzi o traktowanie ciała - wszędzie bowiem panowało

ciałopalenie. Natomiast już na początku VII wieku na terenach zasiedlanych przez Słowian

pojawiają się pochówki szkieletowe. Zwyczaj ten przejęty został od Awarów (co najpełniej

chyba widać na terenie Słowacji), od Franków (Dalmacja), a także był efektem ścierania się

różnych wpływów, nie wyłączając frankońskich, chrześcijańskich i judaistycznych (Serbia). Z

czasem na niektórych terenach zanika zwyczaj ciałopalenia, co świadczy o postępującej

stabilizacji osadniczej Słowian.

Kierunki wędrówek słowiańskich w VI--VII wieku (wg Z. Vána, Świat dawnych Słowian. Artia

Interpress 1985)

Maria Miśkiewicz - Jak wędrowali Słowianie (1999).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: