Janica, Załuski - Sądowo-lekarskie i wiktymologiczne aspekty zabójstw.pdf - 1 - ToshiTanaka

ARCH. MED. SĄD. KRYM., 2006, LVI, 5-8 PRACE ORYGINALNE

Anna Niemcunowicz-Janica, Jerzy Janica, Maria Rydzewska-Dudek, Janusz Załuski,

Tomasz Dopierała, Zofia Wardaszka, Iwona Ptaszyńska-Sarosiek, Magdalena Okłota

Sądowo-lekarskie i wiktymologiczne aspekty zabójstw na

podstawie danych Zakładu Medycyny Sądowej AM w Białymstoku

Medico-legal and victimology aspects of homicides in the material of

Bialystok Institute of Forensic Medicine in the years 1982-2003

Z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku

Kierownik: prof. dr hab. J. Janica

Celem pracy była analiza przypadków zabójstw na prze-

strzeni lat 1982-2003. Na 8780 wykonanych sekcji 7,4 %

stanowiły zabójstwa. 31,2 % ofiar stanowiły kobiety, 68,8 %

mężczyźni. Wśród ofiar płci żeńskiej przeważały kobiety

zamężne, wśród ofiar płci męskiej, osoby wolne. Ponad

połowa ofiar zginęła na miejscu zdarzenia, a 5,36 % przed

upływem 48 godzin. Sprawcy w przypadku konfliktów

zadawnionych, doraźnych i konfliktów w bójce najczę-

ściej używali narzędzi twardych, tępych, tępokrawędzi-

stych. W przypadku zabójstw na tle rabunkowym oraz

na tle seksualnym dominowały uduszenia gwałtowne. Nie

stwierdzono sezonowości występowania zabójstw.

WSTĘP

Praca stanowi kontynuację badań prowadzo-

nych w tutejszym Zakładzie od roku 1955. Analizę

zabójstw zakończono w 1981 roku pracą zbiorczą

zajmująca się tą tematyką. Na przestrzeni lat 1982-

-2003 w kraju doszło do istotnych zmian ustrojowych,

brutalizacji życia i wzrostu przestępczości a jedno-

cześnie do zubożenia społeczeństwa, narastania pa-

tologii w rodzinie i w jej otoczeniu. Ilościowa analiza

zabójstw, stanowi podstawę do społecznej oceny

szkodliwości tego zjawiska.

The authors presented an analysis of homicides based

on autopsy material collected at Institute of Forensic

Medicine in Bialystok in the years 1982-2003. Of 8,780

postmortem examinations, this type of death accounted

for 7.4% of cases, including 31.2% women and 68.8 %

men. Married individuals predominated among females,

whereas the majority of male victims were single. Fifty-

seven percent of victims died on the crime scene, 5.3%

within 48 hours. In conflicts of long-standing, immediate

conflicts and fights, the perpetrators most commonly

employed hard, blunt or blunt-edged crime weapons. In

cases of murder with robbery and sexual homicides,

strangulation was the most frequently used method. No

seasonal character in homicide prevalence was

observed.

MATERIAŁ I METODY

Podstawą opracowania były protokoły sekcyjne

z Zakładu Medycyny Sądowej AM w Białymstoku

oraz akta spraw dotyczących zabójstw w latach

1982-2003. W analizie uwzględniono wiek i płeć

ofiar, ich stan cywilny i zawód oraz miejsce zamiesz-

kania i stan trzeźwości. Dokonano podziału ze

względu na sezonowość dokonanych zbrodni, to-

pografię uszkodzeń ciała i rodzaj użytego narzę-

dzia, miejsce zbrodni i czas zgonu.

WYNIKI

Słowa kluczowe: wiktymologia, medycyna sądo-

wa, zabójstwa

Key words: victimology, forensic medicine, homi-

cide

W okresie 1982-2003 w białostockim Zakładzie

Medycyny Sądowej na 8780 wykonanych sekcji

zwłok, 652 stanowiły zabójstwa (co stanowi 7,42 %

ogółu sekcji). Z tej liczby 31,2 % ofiar stanowiły ko-

biety (203 zgony), a 68,8 % mężczyźni (449 sekcji).

6 Nr 1

Anna Niemcunowicz-Janica, Jerzy Janica, Maria Rydzewska-Dudek, Janusz Załuski

Ryc. 1. Wiek i płeć ofiar zabójstw.

Fig. 1. Age and gender of victims.

Ryc. 2. Zawód ofiary.

Fig. 2. Occupation of victims.

100

M Men

K female

przedziały wiekowe

age groups

prac umysł

mental

worker

prac fiz,

physical

worker

rolnik, farmer

dzieci i

uczniowie,

children,

students

emer ren,

pensioner

bez zaw,

unskilled

brak danych,

no data

zawód

occupation

Ryc. 3. Stan trzeźwości ofiar.

Fig. 3. Sobriety status.

Ryc. 4. Sezonowość zabójstw.

Fig. 4. Seasonal distribution of homicides.

K Female

M Men

0,1-0,5

0,6-1,5

1,6-2,5

2,6-3,5

pow. 3,5

przedział stężeń

concentration range

III

IV V VI VII VIII

IX X XI XII

miesiąc

month

W porównaniu z okresem 1955-1981, gdzie za-

bójstwa stanowiły 4,05 % wszystkich sekcji, ilość

zabójstw uległa podwojeniu.

Niestety w dostępnym materiale w większości

przypadków nie dysponowaliśmy danymi o zawo-

dzie ofiary, a w pozostałym materiale największą licz-

bę stanowili pracownicy fizyczni i uczniowie.

Analizując stan trzeźwości ofiar zabójstw stwier-

dzono, że najwięcej było osób trzeźwych. Kobiety

stanowiły 18,4 % (w stosunku do całkowitej liczby

zabójstw), to jest 115 osób. Mężczyźni stanowili

28,9 % (w stosunku do całkowitej liczby zabójstw),

to jest 180 osób. Ofiary, u których stwierdzono po-

wyżej 3,5 promilla alkoholu we krwi stanowiły w gru-

pie kobiet 1,2 %, w grupie mężczyzn 5,8 %.

W ocenie wiktymologicznej istotną rolę odgry-

wa czas zabójstwa. Podkreśla się, że napady ra-

bunkowe zdarzają się w porze nocnej oraz latem.

Podobnie też lato sprzyja występowaniu sytuacji

konfliktowych w rolnictwie i w czasie wyjazdów wy-

poczynkowych.

W naszym materiale najwięcej zabójstw stwierdzo-

no w kwietniu, lipcu i w sierpniu, najmniej w paździer-

niku i listopadzie, nie były to jednak różnice znaczą-

ce i nie podlegały tak wyraźnym wahaniom jak sa-

mobójstwa.

Związki łączące sprawców z ofiarami przedsta-

wia rycina 5.

18,2 % (w stosunku do całkowitej liczby za-

bójstw) stanowili najbliżsi ofiary (ojciec, zięć, syn,

brat), konkubenci stanowili 6,1 %, znajomi 14,6 %,

małżonkowie byli sprawcami 9,3 % zabójstw.

W analizowanym materiale stwierdzono niewiel-

ką przewagę zabójstw dokonanych w miastach,

podobnie jak w analizowanym okresie 1955-1981

(50,7 %). 51,5 % zdarzeń miało miejsce w mieście.

W tym mężczyźni stanowili 34,7 % ofiar, kobiety

16,8 %. Wśród ofiar zamieszkałych na wsi mężczyźni

stanowili 34,2 %, kobiety 14,3 %.

Najczęściej używanymi przez sprawców narzę-

dziami były narzędzia twarde, tępe, tępokrawędzi-

ste.

Nr 1 7

ZABÓJSTWA W MATERIALE ZMS W BIAŁYMSTOKU

Ryc. 5. Związek ofiary ze sprawcą.

Fig. 5. Relationship between victims and perpetrators.

Ryc. 6. Miejsce zamieszkania ofiar.

Fig. 6. Place of residence of victims.

Female

M, Men

rodzina family

małżonek,

spouse

konkubent,

concubine

znajomy known nieznajomy,

unknown

brak danych,

no data

sprawca

perpetartor

Wieś Country

Miasto City

Ryc. 7. Rodzaj użytego narzędzia.

Fig. 7. Type of weapon used.

Ryc. 8. Motyw i rodzaj użytego narzędzia.

Fig. 8. Motive and character of crime weapon used.

inne other

uduszenie, strangulation

broń palna, firearms

ttt , blunt

objects

o.t.k., shark

t.t.t. blunt objects

otk, shark

bp, firearms

% w stosunku do ogółu zabójstw

% in total homicide

uduszenie,

strangulatio

Ryc. 9. Topografia uszkodzeń ciała.

Fig. 9. Topography of body injuries.

250

motyw

motive

200

150

ttt, blunt objects

otk, shark

bp, firearms

udusz,strangulation

inne, other

Ryc. 10. Miejsce zabójstwa.

Fig. 10. Crime scene.

100

głowa, head

szyja, neck

klatka

piersiowa,

chest

brzuch,

abdomen

kończyny,

limbs

miednica,

pelvis

Używano ich zarówno w czasie konfliktów za-

dawnionych (8,9 %), konfliktów doraźnych (27,7 %)

jak też w czasie bójki (7,1 %). Narzędzia ostre, tną-

ce najczęściej używane były w czasie konfliktów do-

raźnych (19,3 % ogółu zabójstw), w przypadku kon-

fliktów zadawnionych w 8,9 %, w czasie bójek

w 3,5 % (ogółu zabójstw).

Obrażenia zadawane narzędziami twardymi, tę-

pymi, tępokrawędzistymi najczęściej były zlokalizo-

wane na głowie (228) a narzędziami ostrymi tnący-

mi na klatce piersiowej (90). Obrażenia z broni pal-

m ofiary,

victims

appartment

z gosp, farm

buildings

bar, rest, bar,

restaurant

m sprawcy I

ofiary,

commonly

inhabited

appartment

ulica stret

pole, crop

field

rzeka, jezioro,

river, lake

inne, other

las, park,

forest, park

b.d , no data

miejsce

place

nej w 16 przypadkach dotyczyły głowy, w ośmiu

klatki piersiowej.

24,5 % zdarzeń miało miejsce w mieszkaniu ofia-

ry, 21,9 % we wspólnym mieszkaniu ofiary i spraw-

cy, 12,5 % na ulicy, 3,9 % w lesie i w parku, 4,14 %

8 Nr 1

Anna Niemcunowicz-Janica, Jerzy Janica, Maria Rydzewska-Dudek, Janusz Załuski

Ryc 11. Czas przeżycia ofiar.

Fig. 11. Survival of victims.

podlegały tak wyraźnym wahaniom jak samobójstwa.

W naszym materiale najczęściej urazy zadawane były

przez członków rodziny (ojciec, zięć syn), podobnie

jak w analizowanym okresie poprzednim, z tą jednak

różnicą, że w ponad 35 % przypadków nie mieliśmy

danych o sprawcy. Ofiary nieco częściej zamieszki-

wały w mieście niż na wsi, co nie zmieniło się na prze-

strzeni dwóch analizowanych okresów. Ofiary zabójstw

najczęściej ginęły we własnym mieszkaniu od urazów

zadanych narzędziami twardymi, tępymi, tępokrawę-

dzistymi z powodu konfliktów doraźnych i zadawnio-

nych. Obrażenia te najczęściej dotyczyły głowy. Po-

twierdzają to badania Janicy i wsp. [2] oraz Marka

i wsp. [3]. Urazy zadane narzędziami ostrymi tnącymi

zadawane były w okolicę klatki piersiowej i głowy,

najczęściej w czasie konfliktów doraźnych, a 57 % ofiar

zginęło na miejscu zdarzenia, co jest odsetkiem znacz-

nie niższym w porównaniu z prawie 83 % śmiertelno-

ścią w okresie poprzednim. Liczba zadławień na prze-

strzeni analizowanych lat jest równomierna i dotyczy

głównie zabójstw kobiet na tle seksualnym. Nie stwier-

dziliśmy również wzrostu użycia broni palnej w prze-

ciwieństwie do Treli i wsp. [5].

400

350

300

250

200

150

100

na miejscu, sudden death

do 24h, within 24 h

do 48h, within 48 h

pow.48h, more than 48 h

czas

time

w zabudowaniach gospodarskich, 3,1 % w barze

lub restauracji, 2,9 % nad wodą.

Najwięcej zabójstw dokonano w mieszkaniach

ofiary lub wspólnym mieszkaniu ofiary i sprawcy.

Ze względu na rolniczy charakter terenu naszego

województwa około 7 % zajść ma miejsce na polu

i w zabudowaniach gospodarczych, na tle konflik-

tów o tzw. „miedzę” oraz o inwentarz.

374 ofiary (57 %) zginęły na miejscu zdarzenia, 172

przed upływem 24 godzin, a 35 (5,3 %) przed upły-

wem 48 godzin od czasu doznania obrażeń ciała.

DYSKUSJA

PIŚMIENNICTWO

Analiza materiału sekcyjnego i akt sprawy pozwo-

liła na wykazanie wzrostu liczby zabójstw na przestrze-

ni lat 1982-2003 w stosunku do liczby wykonywanych

sekcji prawie dwukrotnie, a wzrost taki obserwowali

też w latach 1970-1991 i 1986-1991 Brodziak i wsp.

[1] i Mścicka-Śliwka i wsp. [4]. W przeciwieństwie do

Marka i wsp. [3] analizowany materiał zawierał rów-

nież przypadki dzieciobójstwa. W latach 1955-1981naj-

większą grupę ofiar stanowili mężczyźni w wieku 19-

-30 lat, czyli osoby w okresie największej aktywności

życiowej, którzy uczestniczyli w bójkach i wszczynali

awantury, co zgadza się z ustaleniami Marka i wsp.

[3] i Janicy i wsp. [2], natomiast w obecnie analizowa-

nym okresie nieco więcej ofiar to mężczyźni w wieku

41-50 lat. O ile w latach 1955-1981 większość ofiar

stanowiły osoby pracujące fizycznie, to w latach 1982-

-2003, w zakresie posiadanych przez nas informacji,

największą grupę stanowili pracownicy fizyczni oraz

dzieci i uczniowie. Zwraca uwagę spadek ilości trzeź-

wych kobiet – ofiar zabójstw, o ile w okresie poprzed-

nim kobiety trzeźwe stanowiły 75 %, to w okresie

obecnie analizowanym stanowią 18,4 %. Odsetek

trzeźwych mężczyzn praktycznie nie zmienił się

(1955-1981 – 29,7 %, 1982-2003 – 28,9 %). W na-

szym materiale najwięcej zabójstw stwierdzono

w kwietniu, lipcu i sierpniu, najmniej w październiku

i listopadzie, nie były to jednak różnice znaczące i nie

1. Brodziak T., Kordel K. Żaba Cz.: Struktura za-

bójstw w świetle materiału Zakładu Medycyny Są-

dowej w Poznaniu w latach 1970-1991, Postępy

Medycyny Sądowej i Kryminologii, 1995, 2, 217-226.

2. Janica J., Dopierała T., Jóźwik T., Załuski J.:

Sądowo-lekarskie i wiktymologiczne aspekty za-

bójstw na podstawie danych Zakładu Medycyny

Sądowej AM w Białymstoku z lat 1955-1981, Pro-

blemy Kryminalistyki, 1983, 161: 458-467.

3. Marek Z., Kołodziej J., Gross A.: Zabójstwa

w Krakowie w latach 1881-1980, Arch. Med. Sąd.

Krym., 1984, 34 (3), 199-204.

4. Miścicka-Śliwka D., Śliwka K., Bloch-Bogusław-

ska E., Przygońska J., Drewniak M., Domaniewska J.,

Sygit B.: Struktura zabójstwa na terenie wojewódz-

twa bydgoskiego w latach 1986-1991, Postępy Me-

dycyny Sądowej i Kryminologii, 1995, 2, 227-234.

5. Trela F., Kunz J., Bolechała F., Kowalski P.,

Moskała A., Rajtar R.: Przestępstwa przeciwko ży-

ciu – analiza porównawcza materiału krakowskie-

go Zakładu Medycyny Sądowej w latach 1986-1990

i 1990-2000, Arch. Med. Sąd. Krym. 2002, 2 (1), 1-6.

Adres pierwszego autora:

Anna Niemcunowicz-Janica

Zakład Medycyny Sądowej w Białymstoku

ul. Waszyngtona 13

15-230 Białystok

Janica, Załuski - Sądowo-lekarskie i wiktymologiczne aspekty zabójstw.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: