Astronawigacja praktyczna.pdf

BIBLIOTEKA

MAGAZYNU

Janusz Zbierajewski

Astronawigacja

praktyczna

Zamiast wst´pu

Par´ razy prowadzi∏em ró˝ne du˝e p∏ywad∏a przez oceany. Irytowa∏o mnie,

˝e przez par´ tygodni oficerowie (kapitanowie ba∏tyccy i sternicy morscy) b´dà si´

obijaç, bo nie majà (i nie muszà mieç) poj´cia o astronawigacji, a ja mam ganiaç

par´ razy na dob´ S∏oneczko, Ksi´˝ycek, planetki i gwiazdki i robiç obliczenia?!?

Niedoczekanie!

Siad∏em do pisania i na paru kartkach papieru zrobi∏em podr´cznik astro w wer-

sji „idiotproof”. Po pi´tnastominutowym wyk∏adzie (zero teorii, bo jest ona potrzeb-

na wy∏àcznie do robienia doktoratu) porucznicy narysowali lini´ pozycyjnà, dziwiàc

si´, ˝e to prostsze ni˝ konstrukcja cepa. Na koniec rejsu któryÊ oczywiÊcie

podw´dzi∏ mój „podr´cznik” na pamiàtk´, wi´c dla nowej ekipy (rejs powrotny

przez Atlantyk) napisa∏em go jeszcze raz. Te˝ go na koniec ktoÊ Êwisnà∏.

W rejsie ZAWISZÑ dooko∏a Êwiata napisa∏em „dzie∏o” po raz kolejny, tym razem

na maszynie do pisania (istnia∏o kiedyÊ takie urzàdzenie), w biurze portowym na

Tajwanie odbi∏em to w 20 bodaj egzemplarzach i rozda∏em oficerom na pamiàtk´,

˝eby nie musieli podw´dzaç po kryjomu. By∏o to 12 stron standardowego

maszynopisu i zawiera∏o algorytmy post´powania, jak zrobiç lini´ pozycyjnà ze

S∏oƒca, Ksi´˝yca, planet, gwiazd, Gwiazdy Polarnej oraz jak w ciàgu 30 sekund

obliczyç poczàtkowy kàt drogi po ortodromie i odleg∏oÊç ortodromicznà.

Praktycznie wszystko, co jest potrzebne na morzu ludziom, którzy wiedzà, ˝e kara-

bin raz w roku sam strzela, GPS te˝ ma prawo si´ zepsuç, a na Êrodku oceanu trud-

no jest wezwaç pomoc drogowà.

Mój „podr´cznik” przez jakiÊ czas ˝y∏ w∏asnym ˝yciem, kserowany i powielany

ró˝nymi technikami, niemal jak podziemna „bibu∏a”. Potem sprawa ucich∏a, bo

coraz powszechniejszy (i dost´pniejszy cenowo) sta∏ si´ GPS i coraz cz´Êciej ele-

mentarz nawigacyjny (wykreÊlanie kursu na mapie czy namiary na latarnie) by∏ nazy-

wany „historià nawigacji”.

W ostatnich dniach czerwca zajrza∏em do internetowej grupy dyskusyjnej

(pl.rec.zeglarstwo) i zwróci∏ mojà uwag´ list ˝eglarza, przedstawiajàcego si´ jako

sternik morski, który otrzyma∏ sekstant, wybiera si´ na dwa miesiàce na Adriatyk

i ch´tnie by sobie potrenowa∏ astro, ale do kompletu poszukuje dobrego, prostego

i zrozumia∏ego podr´cznika.

Odpowiedzia∏em mu, ˝e mam taki i – jeÊli jest dalej zainteresowany – mog´ mu

to przes∏aç e-mailem na jego prywatne konto, ˝eby nie zaÊmiecaç listy dyskusyjnej.

W pó∏ godziny póêniej na mój adres wp∏yn´∏o 5 nast´pnych próÊb o „podr´cznik”.

Nast´pnego dnia wys∏a∏em dzie∏o ca∏ej szóstce i dosta∏em listy od 25 nast´pnych

ch´tnych. Dzieƒ póêniej zg∏osi∏o si´ ponad 50 osób...

Skoro istnieje a˝ takie zainteresowanie, postanowiliÊmy mój „bryk” opublikowaç

jako dodatek do „Rejsu”. „Podr´cznik” drukujemy w takiej wersji, w jakiej zosta∏

napisany.

Mam proÊb´, aby osoby, które u˝yjà choç raz tej ksià˝eczki do zrobienia linii pozy-

cyjnej z dowolnego cia∏a niebieskiego, napisa∏y (tradycyjnie lub e-mailem, na adres

redakcji rejs@rejs.waw.pl lub mój jzbierajewski@wp.pl ), jak im posz∏o.

Rejs

Teoria

1. JeÊli teoria ci´ nudzi, mo˝esz jà pominàç, bo pozycj´ astro mo˝na znaleêç, nie majàc

o teorii bladego poj´cia.

2. JeÊli masz w sobie tyle samozaparcia, ˝e chcesz z grubsza wiedzieç, o co chodzi

– czytaj dalej.

A. ZASADA PODSTAWOWA

Na czym polega podobieƒstwo - widaç z rysunku.

Ró˝nice:

1. Latarnia morska stoi na nabrze˝u, wi´c pomiar jest zawsze taki sam w tym samym miej-

scu (niezale˝nie od czasu).

2. Pozycja CN jest zmienna w czasie, trzeba wi´c mieç dok∏adny czas w momencie pomiaru.

3. Z regu∏y jesteÊ bardzo daleko (kilkaset mil) od rzutu CN na powierzchni´ Ziemi (pkt. CN’),

wi´c wyniku nie da si´ narysowaç cyrklem na mapie. Trzeba to zrobiç inaczej, o czym dalej.

B. APARATURA POJ¢CIOWA, CZYLI CO JEST CO

1. Dec. – deklinacja (znajdziesz w Almanachu)

Rejs

2. GHA – Greenwich Hour Angle

– gryniczowski kàt godzinny

(znajdziesz w Almanachu)

3. LHA – Local Hour Angle

– lokalny kàt godzinny.

C: POPRAWKI, CZYLI UMIEJ¢TNOÂå CZYTANIA NIE WYSTARCZY

1. CHRONOMETR

Popraw czas odczytany na chronometrze wg zasady:

Ch – odczyt chronometru

+St – stan chronometru (+ jeÊli si´ póêni, - jeÊli si´ spieszy)

U o – czas GMT

JeÊli pos∏ugiwa∏eÊ si´ stoperem, dodaj do tego czas ze stopera.

2. SEKSTANT

Zmierzy∏eÊ wysokoÊç CN = h o

Dodaj sta∏y b∏àd sekstantu, wzi´ty z certyfikatu = c c

Dodaj b∏àd indeksu mierzony przed lub po pomiarze = c i

Razem otrzymujesz h o + c c + c i = h s

Praktyka

ALGORYTM POST¢POWANIA

1. Zmierzyç sekstantem wysokoÊç CN ( h o ) i z∏apaç czas.

2. Poprawiç zmierzonà wysokoÊç o wszystkie poprawki.

3. Przyjàç za∏o˝enie, ˝e w momencie pomiaru jesteÊ w punkcie X( ϕ , λ ).

4. Obliczyç, jaka by∏aby wysokoÊç ( h c ) i azymut CN gdybyÊ naprawd´ by∏ w punkcie X.

5. Z punktu X wykreÊliç azymut i na linii azymutu od∏o˝yç odleg∏oÊç (w milach) ∆

h= h c - h s .

6. Z tego punktu narysowaç prostopad∏à do azymutu.

7. Ucieszyç si´, ˝e masz lini´ pozycyjnà.

DziÊ jest 14 sierpnia 1980 r.

Pozycja zliczona jachtu: ϕ =46º37’ N, λ =10º11’W (troch´ na zachód od Kana∏u La Manche).

1. Zmierzy∏eÊ wysokoÊç dolnej kraw´dzi S∏oƒca o godz. 10 h 06 m 29 s (czas GMT).

WysokoÊç=43º36,4’= h o

Rejs

2. Obliczasz:

h o =43º36,4’

+ c c = +0,2 ( b∏àd sta∏y , weê z certyfikatu dla <43º)

43º36,6’

+ c i = -3,0 ( b∏àd indeksu , zmierz przed lub po pomiarze metodà „na S∏oƒce“ lub „na horyzont“)

43º33,6’

+ k = -3,3 ( poprawka na wysokoÊç oka nad wodà ; RA, str.2 lub sztywna wk∏adka. Rubryka DIP.

Wchodzisz do Ht of Eye liczbà np. 3,5m, odczytujesz z rubryki Corr n liczb´ -3,3)

43º30,3’

+O = +15,0 ( poprawka na dolnà kraw´dê ; jak wy˝ej, rubryka SUN: APR-SEPT. Wchodzisz liczbà

43º30’ do rubryki App. Alt. Odczytujesz z rubryki Lower Limb liczb´ +15,0)

h s =43º45,3’

Otrzyma∏eÊ w ten sposób h s czyli prawdziwà wysokoÊç S∏oƒca nad horyzontem .

3. Przyjmij, ˝e jesteÊ na równole˝niku najbli˝szym twojej pozycji zliczonej, w tym przypad-

ku 47ºN. D∏ugoÊci na razie nie ustalaj, sama ci wyjdzie. Na razie wiadomo, ˝e „w okolicach“

10º W.

4. Ustal, jaka by∏aby wysokoÊç i azymut, gdybyÊ naprawd´ tam by∏. Otwórz RA na stronie

„14 AUGUST“. Wejdê do rubryki GMT godzinà 10 . Przepisz, co tam jest w rubryce

SUN , w kolumnach GHA i Dec.

Otrzymasz:

GHA 10 = 328º51,2’ Dec= N 14º15,4’

Na dole kolumny Dec. widnieje poprawka d=0,8 . Zapisz to sobie na boku.

Otrzyma∏eÊ GHA i Dec. na godz. 1000. Trzeba to poprawiç o minuty (06 m ) i sekundy (29 s ).

Otwórz RA na „yellow pages“, czyli „Increments and corrections“ .

Znajdê rubryk´ „6 m “, wejdê do niej liczbà „29 s “, odczytaj z rubryki „Sun, planets“ liczb´

1º37,3’

Do rubryki sàsiedniej /v or d/ wejdê liczbà d=0,8 (poprawka deklinacji).

Odczytaj z rubryki Corr n liczb´ 0,1.

Oblicz:

GHA 10 = 328º51,2’

+popr.

6m29s 1º37,3’

GHA= 330º28,5’

Uwaga 1: poprawki do GHA zawsze dodajesz , bo zgodnie z definicjà, GHA w systemie

360º zawsze roÊnie w miar´ up∏ywu czasu.

Uwaga 2: poprawk´ do Dec. dodajesz lub odejmujesz , w zale˝noÊci od pory roku, bo

deklinacja S∏oƒca roÊnie od 22 grudnia do 22 czerwca, a potem maleje. Najpro-

Êciej to sprawdziç, patrzàc na liczb´ Dec. z godziny nast´pnej . JeÊli jest ona

wi´ksza – poprawk´ dodaj, jeÊli mniejsza – odejmij.

Rejs

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: