Artur Szrejter MITOLOGIA GERMA�SKA Przed�wit t�um. A. Za�uska-Str�mberg Spis tre�ci Wst�p .......................................................... 9 Wykaz skr�t�w .................................................. 13 OPOWIE�CI O BOGACH I. Genesis O tym, jak powsta� �wiat ...................................... 19 O tym, jak �wiat wygl�da ...................................... 23 1. Asgard i Wanaheim..................................... 23 2. Alfheim .............................................. 25 3. Midgard. ............................................. 25 4. Utgard............................................... 26 5. Svartalfheim .......................................... 26 6. Niflheim ............................................. 27 7. Jesion Yggdrasill. ...................................... 28 O tym, jak czas jest podzielony ................................. 29 O tym, ilu jest bog�w......................................... 30 II. Olbrzymy, bogowie i krasnoludy OPOWIE�CI Z PRAWIEK�W I ERY Z�OTEJ O potopie w prawieku ........................................ 37 O tym, jak Asowie z Wanami walczyli ............................ 38 O trunku Skaldamj�d, czyli o Miodzie Skald�w. ................... Turniej Dar�w, czyli o kunszcie krasnolud�w ........:............. 49 O tym, jak Odyn ofiarowa� si� samemu sobie. ..................... 54 Thjazi i Skadi, czyli o olbrzymach z Thrymheimu .................. 56 O tym, jak Rig ludzko�� podzieli� ............................... 61 O tym, jak Thor Mj�llnira odzyskiwa� ........................... 63 O skarbie Andwariego, zwanym te� z�otem W�lsung�w lub z�otem Gjukung�w, czyli o tym, jak kl�twa zabi�a wielu dzielnych m��w ............................................ 67 O kotle Hymira ............................................. 71 O tym, jak Thor samotrze� wyprawi� si� do Utgardu. ............... 78 O nowych murach Asgardu, czyli jak Frey� za m�� wydawano ........ 84 O kamiennog�owym Hrungnirze................................ 87 O uwi�zieniu Grimnira ....................................... 90 O wilku Fenrirze............................................. 94 Ojciec i syn: Odyn i Thor ..................................... 99 Loki. ..................................................... 100 Freya..................................................... 102 Frigg ..................................................... 103 Gefjun.................................................... 103 Idunn .................................................... 104 N�jrd .................................................... 104 RAGNAR�K - LOS BOG�W O tym, jak Odyn Rind zdobywa�............................... 107 O tym, jak Odyn w�lw� wskrzesi� .............................. 110 O Baldrze i H�dzie, zem�cie Walego i wyprawie Hermoda .......... 112 O wyprawie Skirnira. ........................................ 118 O tym, jak ucztowano u Aegira i �cigano Lokiego ................. 121 O m�drym Wafthrudnirze .................................... 124 O tym, jak �wiat si� sko�czy�, czyli o Ragnar�ku .................. 125 S�OWNIK POSTACI ZNANYCH Z MITOLOGII I DEMONOLOGII 1. Bogowie ................................................ 137 2. Potwory................................................. 171 3. Og�lne informacje o bogach i innych stworzeniach mitologii germa�skiej .......................... 175 4. Niekt�re stworzenia znane z demonologii germa�skiej........... 183 ANEKSY ANEKS I: BUDOWA �WIATA Rzut pionowy uk�adu �wiat�w ................................. 195 Mapa �wiata na poziomie Midgardu ............................ 196 ANEKS II: TABLICE GENEALOGICZNE Genealogia As�w ........................................... 197 Asowie, kt�rzy b�d� panowa� w Gimlei. ......................... 197 Genealogia Wan�w.......................................... 198 Genealogia bog�w u Tacyta ................................... 198 Genealogia I pokolenia olbrzym�w (przed potopem) .............. 199 Genealogia Olbrzym�w Ognia oraz potomstwo Lokiego............ 199 Genealogia Olbrzym�w Wody ................................. 200 Genealogia Olbrzym�w Wichru i Burzy ......................... 201 Genealogia niekt�rych Olbrzym�w Skalnych i Oszronionych ........ 202 Genealogia olbrzym�w o nieznanym pochodzeniu, kt�rych potomkami by�y p�boskie byty astralne......................... 202 Genealogia krasnolud�w ze Svartalfheimu ....................... 203 Genealogia ludzi ........................................... 203 Bibliografia ................................................... 205 Wst�p Wszystkie znane historii ludy posiada�y (lub posiadaj�) opowie�ci o bogach, demonach, potworach i herosach - mity, tworz�ce mitologi�. T�umaczy�a ona (oczywi�cie, nie w spos�b historyczno-racjonalny, tylko religijno-magiczny) porz�dek �wiata -jego stworzenie, rol� bog�w, miejsce cz�owieka. Niekt�re mitologie, opisywane ju� w staro�ytno�ci (jak grecka, babilo�ska czy egipska), na trwa�e wesz�y do kultury �wiatowej, by�y te� jednak�e takie, kt�re zanik�y, cho� stworzone zosta�y przez ludy zamieszkuj�ce �rodek Europy - na przyk�ad S�owian. Mitologia germa�ska mia�a wi�cej szcz�cia. Wprawdzie poga�stwo germa�skie zosta�o wykrzewione przez chrze�cija�stwo tak samo jak poga�stwo s�owia�skie, jednak w odleg�ej Islandii znale�li si� w �redniowieczu wykszta�ceni ludzie, kt�rzy postanowili przekaza� potomnym dziedzictwo przodk�w. Zapisali wi�c poga�skie opowie�ci o bogach germa�skich. Tak powsta�y obie Eddy: Starsza (Poetycka), zawieraj�ca anonimowe pie�ni o bogach i bohaterach, oraz M�odsza (Prozaiczna), napisana proz� przez najwybitniejszego islandzkiego historyka doby �redniowiecza, Snorriego Sturlusona (1179-1241), rozszerzaj�ca niekt�re w�tki mitologiczne, znane ju� ze Starszej Eddy. W�a�nie g��wnie na tych dw�ch ksi�gach przyjdzie nam si� oprze�, opisuj�c mitologi� germa�sk�. Oczywi�cie ka�da z nich niesie inn� warto�� poznawcz� - Edda Starsza (jak naukowcy powszechnie przyjmuj�) znacznie wi�ksz�, gdy� erudycyjne dzie�o Sturlusona, Edd� M�odsz� uwa�a si� za nazbyt p�ne i zbyt przesycone uczono�ci� �redniowieczn�, by w pe�ni oddawa�o poga�skiego "ducha" poprzedniej epoki. Trzecim podstawowym �r�d�em jest napisana w 98 r. n.e. praca rzymskiego historyka, Tacyta (ok. 55-120 r. n.e.), Germania (pe�ny tytu� �aci�ski brzmi De origine et situ Germanorum), opisuj�ca kontynentalne ludy germa�skie. Znajduje si� tam te� kilka ust�p�w o ich religii. Wprawdzie odleg�o�� w czasie (I w. n.e. - XIII w. n.e.) i przestrzeni (kontynent - Islandia) pomi�dzy Germani� a Eddamijest jest du�a, ale uda�o si� znale�� liczne pokrewie�stwa, ��cz�ce fakty, opisane w tych trzech dzie�ach. Istniej� te� inne �r�d�a - pie�ni �redniowiecznych skald�w skandynawskich, wzmianki w skandynawskich kronikach kr�lewskich, pojedyncze zapisy o tre�ci kultowej z terenu Niemiec czy Anglii, eposy o bohaterach itd., ale �adne /. nich nie ma takiego znaczenia jak wymienione wcze�niej trzy dzie�a. Mimo d�ugich bada�, nie uda�o si� jednoznacznie ustali�, jak bardzo powi�zane by�y wierzenia German�w kontynentalnych ze skandynawskimi (a przecie� 90% �wiadectw pisanych odnosi si� do tych ostatnich), jednak przewa�a pogl�d, �e na podstawie przekaz�w Skan-dynaw�w mo�na rekonstruowa� religi� wszystkich German�w. To sprawia, �e opracowania oparte na Eddach nazywa si� religi� czy mitologi� German�w. Celem niniejszej ksi��ki nie by�o ca�o�ciowe om�wienie religii German�w, a skupienie si� na mitologii i skr�towe przedstawienie demonologii (patrz om�wienie r�nicy pomi�dzy tymi terminami na ko�cu wst�pu). Autor zebra�, spr�bowa� logicznie posegregowa� i ustawi� w "chronologicznej" kolejno�ci mity, zapisane przede wszystkim w Starszej Eddzie. Zadanie to nie do ko�ca zosta�o wype�nione, bo wype�nione by� nie mog�o, gdy� ka�da mitologia charakteryzuje si� brakiem wewn�trznej sp�jno�ci tre�ci i brakiem �ci�le okre�lonego nast�pstwa zdarze� (jest to nieuniknione, gdy� mitologie by�y tworzone nie w jednym czasie i nie przez jednego cz�owieka, a w ci�gu stuleci, czy nawet tysi�cleci, przez ca�e ludy, na przyk�ad German�w, zamieszkuj�cych po�ow� Europy). Autor ograniczy� si� przy tym do tak zwanych Pie�ni o bogach ze Starszej Eddy, pomijaj�c Pie�ni o bohaterach, gdy� ich opracowanie stanowi materia� na odr�bn�, du�� ksi��k�. Oczywi�cie, i z nich zosta�y wyci�gni�te potrzebne informacje, ale tylko, je�li tyczy�y mitologii. Ksi��ka zosta�a podzielona na dwie cz�ci. W partii pierwszej w spos�b narracyjny opowiedziano mity o bogach germa�skich, natomiast cz�� druga zosta�a skonstruowana na zasadzie s�ownikowej - omawia poszczeg�lnych bog�w, potwory, ca�e "rasy" mityczne (np. krasnoludy, walkirie itd.), a zosta�a wzbogacona kr�tkim przegl�dem stworze� znanych z demonologii germa�skiej (tutaj ju� w r�wnej mierze wzi�to pod uwag� Skandynawi�, Niemcy i Angli�). Mog� te� okaza� si� przydatne tablice genealogiczne, porz�dkuj�ce stosunki pokrewie�stwa pomi�dzy bogami i innymi stworzeniami znanymi z mitologii. Autor ma nadziej�, �e ksi��ka ta, w pe�ni popularna i przyst�pna, rozbudzi w Czytelnikach zainteresowanie mitologi� germa�sk� i zach�ci do si�gni�cia po opracowania g��biej traktuj�ce problematyk� religii naszych zachodnich i p�nocnych s�siad�w, w kt�rych odnalezieniu mo�e dopom�c bibliografia, zamieszczona na ko�cu pracy. Pierwsza cz�� opowie�ci, nazwana "Genesis", naszpikowana zosta�a du�� ilo�ci� nazw w�asnych,, ale niech Czytelnik nie zniech�ca si�, je�li nie b�dzie m�g� ich wszystkich spami�ta�, bowiem "Genesis" to przedstawienie budowy �wiata mit�w germa�skich oraz skr�towe om�wienie postaci bog�w, wi�c du�a ilo�� nazw i imion jest tam niezb�dna. Dopiero potem zaczn� si� w�a�ciwe opowie�ci o przygodach bog�w, a te s...
madzia.1majka2