PROGRAM REWALIDACJI INDYWIDUALNEJ
Co powinno być rezultatem dobrze prowadzonej terapii? – pyta matka . -Efektem mojej pracy winno być pojawienie się takiego zachowania dziecka ,które nie będzie reakcją odruchową- odpowiada nauczyciel.
TERAPIA INDYWIDUALNA DZIECKA
UPOŚLEDZONEGO UMYSŁOWO W STOPNIU GŁĘBOKIM
Opracowała mgr Ludmiła Gogoc na podstawie książki Jacka Kielina „ Rozwój daje radość „ oraz własnych doświadczeń w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym.
PRACA NA POZIOMIE ODRUCHÓW WRODZONYCH.
Człowiek przychodzi na świat wyposażony w aparat odruchowy. Wszystkie najważniejsze funkcje organizmu kierowane są przez odruchy wrodzone. Za przykład takich odruchów można podać bicie serca, przełykanie, oddychanie , wydalanie czy mruganie powiekami.
Aktywność dziecka wielorakosprzężonego i upośledzonego w stopniu głębokim najczęściej opiera się na wrodzonych automatyzmach –mechanizmach odruchowych.
Oprócz tych odruchów , które podtrzymują życie , zauważa się również odruchy charakterystyczne dla wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego (odruch chwytny czy odruch kroczny).
Odruchów , czyli automatycznych odpowiedzi dziecka na zewnętrzną stymulację obserwować można bardzo wiele.
NAJWAŻNIEJSZE ODRUCHY WIEKU NIEMOWLĘCEGO I DZIECIĘCEGO.
Określenie
sposób badania i efekt
ssanie
włożenie smoczka do ust wywołuje charakter. ruch
odruch chwytny dłoni
dotknięcie wewnętrznej części powoduje jej zaciśnięcie
odruchy orientacyjne
bodziec sensoryczny wyhamowuje czynności organizmu, np.spowalnia oddech,wstrzymuje ssanie , dziecko może ustawić oczy i głowę w kierunku dźwięku
odruch przestrachu
gwałtowny bodziec powoduje jednoczesne na pięcie wszystkich mięśni-„wzdrygnięcie się”
patrzenie
dziecko wodzi wzrokiem za źródłem światła lub przedmiotem
odruch kroczny
dziecko podtrzymywane pod pachami lekko stąpa dotykając podłoża
skrzyżowany odruch zgięcia
bierne zginanie jednej kończyny w stawie biodrowym lub kolanowym powoduje zgięcie drugiej kończyny
reakcja podparcia
nacisk na stopy od dołu lub postawienie na stopach powoduje prostowanie nóg, podobnie reagują ręce
odruch chwytny stopy
dotknięcie stopy powoduje zgięcie palców stopy
toniczny odruch grzbietu
potarcie skóry dziecka ułożonego na brzuchu powoduje ugięcie się ciała dziecka spowodowany wyprostowaniem się jednej nogi i zgięciem drugiej
toniczny asymetryczny odruch szyjny
dziecku leżącemu na brzuchu lub na plecach obracamy głowę- ręka i noga , w których kierunku kierujemy głowę ,wyprostują się , a kończyny po przeciwnej stronie zegną się
toniczny symetryczny odruch szyjny
dziecku leżącemu na plecach zginamy głowę w przód , obie kończyny górne zegną się , kończyny dolne wyprostują się
odruch błędnikowy ustawienia głowy odruch Moro
ciało dziecka siedzącego przechyla się na bok-głowa pozostaje w linii pionowej gdy dziecko leży na plecach ,uderzenie o jego posłanie lub silny bodziec dźwiękowy powoduje rozwarcie ramion i następnie poruszenie ich ku przodowi , dłonie dziecka są rozwarte
odruch oczno-karkowy Paipera
silne światło nakierowane na oczy dziecka powoduje cofnięcie głowy
odruch Landaua
dziecko zawieszone jest na brzuchu-tułów i kończyny dolne są wyprostowane , pochylenie głowy w dół spowoduje zgięcie wszystkich stawów
Z grupy odruchów wrodzonych można wyodrębnić takie, których wystąpienie odbywa się bez udziału wyraźnego zewnętrznego bodźca. Nazywa się je „ wrodzonymi zachowaniami zorganizowanymi”. Zalicza się do nich : płacz, patrzenie jak również ssanie.
W pracy terapeutycznej z dzieckiem głęboko upośledzonym bardzo ważne jest stymulowanie kiedy znajduje się ono w stanie aktywnego czuwania. Ważnym jest więc obserwowanie rytmu aktywności, w którym dziecko jest bardziej wrażliwe na bodźce i lepiej się uczy. Głównym zagrożeniem dla dziecka z poziomu odruchów wrodzonych jest deprawacja sensoryczna , czyli zbyt słabe stymulowanie jego zmysłów. Nauczyciel dziecka musi rozumieć czego potrzebuje jego uczeń , nawet jeżeli te potrzeby nie są wprost sygnalizowane.
Najważniejsze odruchy , które należy ćwiczyć:
- odruch ssania,
-odruch chwytny,
-odruch orientacyjny,
-odruch badawczy.
W pracy nad odruchami należy dążyć do „ efektu habituacji” , czyli obniżenia wrażliwości dziecka na dany bodziec pod wpływem jego częstego powtarzania . Stymulując dziecko na tym etapie rozwojowym należy szczególną uwagę poświęcić zmysłom dziecka. Przede wszystkim rozwijamy :
-zmysł wzroku(duży efekt daje praca w ciemni oraz eksponowanie w polu widzenia dziecka przedmiotów pozostających w ciągłym ruchu)
-zmysł słuchu(rozwija się zadawalająco podczas częstego mówienia do dziecka)
-zmysł dotyku(dobry efekt daje częste różnicowanie bodźców
-ciepło , chłód , suchość, wilgoć ,szorstkość ,gładkość)
- zmysł smaku i powonienia
PRACA NA POZIOMIE ELEMENTARNYCH RUCHÓW DOWOLNYCH .
Kolejność opanowania przez dziecko ruchów własnego ciała- ruchów dowolnych czy inaczej mówiąc kontrolowanych-nie jest przypadkowa. Kolejność tę wyznaczają dwa prawa.
Prawo następstwa ruchu cefalokaudalnego mówi, że ruchy dowolne pojawiają się najpierw w obrębie głowy i stopniowo, kolejno obejmują dalsze części w kierunku nóg.
Prawo następstwa ruchu proksymodystalnego mówi zaś , że ruchy te pojawiają się najpierw w pobliżu osi ciała i kolejno obejmują bardziej peryferyjne jego części. Zgodnie z tym prawem dziecko uzyskuje kontrolę najpierw nad stawem barkowym , potem łokciowym i dopiero na końcu nad palcami dłoni. Najpierw kształtują się ruchy przygotowujące do chwytania przedmiotów a dopiero później zmieniające pozycję ciała.
Stymulacja ciała.
Dziecko najwcześniej uzyskuje kontrolę nad mięśniami w obrębie twarzy. Ważny jest dlatego masaż twarzy oraz jamy ustnej. Pojawienie się nowych zdolności lokalizacyjnych , kwileń, bulgotań , kasłań czy zróżnicowanego płaczu są wskazówką, że pojawia się konieczność stymulacji dalszych części ciała. Zaleca się zastosowanie masażu Shantali( uciskowego) obejmującego dłonie i ręce. Przydatną metodą pobudzającą jest szczotkowanie.
Kierunki szczotkowania:
-szyję szczotkujemy ruchem głaszczącym w kierunku brody,
-klatkę piersiową od części peryferyjnych w kierunku serca,
-brzuch w kierunku zgodnym z ruchem zegara,,
-rękę od nadgarstka w kierunku ramienia,
-dłoń od nadgarstka w kierunku palców,
-plecy od pośladków w kierunku szyi,
-pośladki zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara,
-nogi od pięty w kierunku pośladków,
-spód stopy od pięty w kierunku palców,
-wierzch stopu do gry , począwszy od palców.
Oprócz ruchów głaszczących można stosować opukiwania szczoteczką( szczególnie warto opukiwać stawy).Inna forma stymulacji dotykowej jest prysznic , obszczypywanie ,łaskotanie , masowanie różnymi materiałami.
Praca z ręką .
Wielu dzieciom w doznaniach dotykowych trzeba pomagać .Prowadząc rękę dziecka dotyka się różnych przedmiotów o różnej fakturze , twardości , temperaturze , wielkości. Wykorzystuje się w tym celu materiały naturalne( żwir, piasek, szyszki, kasztany, drewno , ziemię) oraz sztuczne , metalowe lub plastikowe. W pracy z dłonią dąży się do tego by chwyt z czynności samego chwytania dla chwytania stała się ruchem kontrolowanym.
Budowanie wspólnego pola uwagi.
Bardzo ważnym procesem jest uczenie dziecka przerzucania własnej uwagi z doznań wewnętrznych na przedmioty zewnętrzne. Generalną zasadą jest uczenie dziecka polisensorycznego oglądu zjawisk i przedmiotów. Dziecko może wybrać obszar wspólnego zainteresowania i w kontekście zainteresowań dziecka nauczyciel wprowadza dodatkowy (ćwiczebny) element wykorzystując różnorodność zmysłów.
ROZWÓJ MANIPULACJI.
Tradycyjnie przez manipulację rozumie się działanie na przedmiotach za pomocą ręki pod ...
maud75