Ukraińska Powstańcza Armia 1(1).pdf

BieszCzadowy serwis www.odkryjbieszczady.pl - Bieszczady, UPA - Ukraińska Armia Powstańcza, Ukraińska Powstańcza Armia

Strona 1

Ukraińska Armia Powstańcza

autor: Wiesław Paluchowski

Rys historyczny

Wielowiekowy związek Ukrainy z Rzeczpospolitą wywarł decydujący wpływ na kształt jej dziejów. Naród ukraiński pozbawiono na długi czas

własnej państwowości, co w końcu doprowadziło do powstania róŜnych nacjonalistycznych organizacji.

Stefan Bandera urodził się we wsi Wola Zaderecka w 1909 r. będąc jeszcze w gimnazjum w 1927 roku wstąpił do Ukraińskiej Wojskowej

Organizacji (UWO), która od 1920 roku działała nielegalnie w Polsce pod dowództwem płka Ewehena Konowalca. UWO w 1929 r na kongresie

wiedeńskim połączyła się z niektórymi faszyzującymi grupami nacjonalistów ukraińskich (Ligą Ukraińskich Nacjonalistów, "Hromady",

MłodzieŜy Narodowej) i przyjęła nazwę Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Bandera stał się jej fanatycznym członkiem. W 1932 r

został szefem Egzekutywy Krajowej OUN. Z chwilą dojścia do władzy Adolfa Hitlera, Bandera związał się z niemieckim wywiadem,

otrzymując pseudonim Siryj. W Niemczech odbył przeszkolenie wojskowo - dywersyjne. Za udział w zamachu na ministra spraw wewnętrznych

Bronisława Pierackiego w 1934 r Siryja skazano na karę śmierci, którą zamieniono na doŜywocie. W 1938 roku w Rotterdamie ginie wódz OUN

Ewhen Konowalec. Na czele organizacji staje Andrij Melnyk nie lubiany i nie szanowany przez młodych bojowników. Na przełomie 1938 -

1939 z rozczłonkowanej Republiki Czechosłowackiej po haniebnym traktacie monachijskim Ukraińcy "wykroili" na Zakarpaciu trzeci, obok

Słowacji, człon państwa i utworzyli za przyzwoleniem Berlina rząd autonomiczny, na czele z kryptoounowcem prałatem Augustynem

Wołoszynem, który związał się z hitlerowcami i korzystając z ich wyposaŜenia powołał oddziały zbrojne pod nazwą Sicz Zakarpacka. Jednym z

jej twórców w był takŜe kompan Bandery Roman Szuchewycz. Z Ukrainą Zakarpacką rozprawili się Węgrzy w marcu 1939r. Szuchewycz

usiłował zorganizować obronę wykorzystując do tego wiedzę zdobytą w polskiej podchorąŜówce, ale nie dał rady. Z resztkami Siczy przez

Rumunię przedostał się do Niemiec. Tam powstał legion ukraiński, który brał udział w wojnie polsko - niemieckiej w 1939r. W tym czasie z

więzienia ucieka Bandera. W 1940 w Krakowie Siryj doprowadza do rozłamu organizacji na banderowców i melnykowców. Licząc na rychłą

wojnę III Rzeszy ze Związkiem Radzieckim Bandera z Szuchewyczem utworzyli w ramach Abwehry batalion ukraiński "Nachtigall", którego

dowódcą zostaje Szuchewycz. Dla równowagi Abwehra powołuje batalion ukraiński "Roland" składający się z melnykowców i petlurowców.

śołnierze "Nachtigall" jako pierwsi weszli do opuszczonego Lwowa. Pod jego ochroną i ku zaskoczeniu Niemców 30 czerwca 1941r. Bandera

powołał rząd OUN pod nazwą władzy krajowej, którego premierem został Jarosław Stećko Karbowycz. Obaj zostali aresztowani przez Niemców

i wywiezieni do Sachsenhausen. Ukarany zastał takŜe "Nachtigall" za masakry śydów i Polaków a następnie rozwiązany. Na banderowców

posypały się aresztowania, a nawet rozstrzeliwania w czym ochoczo pomagali melnykowcy. Rozstrzelali oni ponad 400 banderowców. Zaraz po

aresztowaniu "władzy krajowej" w 1941 powstał we Lwowie związek głównego dowództwa UPA. Wojskowy Sztab Krajowy, na którego czele

stanął mjr Dmytro Hrycaj. Melnyk zasypuje listami władze niemieckie, aby wyraziły zgodę na utworzenie dywizji ukraińskiej (SS "Galizien") do

walki z Armią Czerwoną. Nie bez znaczenia był takŜe rozwój ruchu wołyńskich bublowców, petlurowskiej konspiracji podległej Ukraińskim

Republikantom Narodowym. W szeregach banderowców zawrzało. Grozili karą śmierci tym, którzy ośmielą się słuŜyć w "zdradzieckim

wojsku". Zdawali sobie jednak sprawę, Ŝe idea ukraińskiego wojska jest bardzo popularna wśród młodzieŜy. W 1942 prowid OUN wysyła na

Polesie i Wołyń członka kierownictwa krajowego organizacji płka Wasyla Sidora, ps. Szelest, w celu wejścia w kontakt z oddziałami

atamańskimi i udzielenia pomocy Szuchewyczowi w organizowaniu pierwszych "bojowo przydatnych" kureni UPA. Szuchewycz był w tym

czasie instruktorem niemieckim ukraińskiej policji pomocniczej w Pińsku, zaangaŜowanym do tej słuŜby przez hitlerowców po rozwiązaniu

"Nachtigall". Obaj z Sidorem zabrali się Ŝwawo do pracy i 14 października pierwsze zastępy ruszyły na Wołyń. Pierwsze sotnie UPA ruszyły do

lasu 3 marca 1943. szli od Kołek śpiewając hymn samostijnej Ukrainy:

"Czórne móre Dniepróm propływe

Ataman na Moskwu nas wede

Ne strasznija w boju smert

Sława Bohu czest

Smert Lachom, Ŝydowskij komuni"

Struktury organizacyjne

Ukraińska Powstańcza Armia, tą nazwę "ukradziono" bulbowcom, którzy posługiwali się nią wcześniej. Nazwa UPA pojawiła się w

nazewnictwie w 1943 roku w miejsce Nacjonalistycznej Armii Podziemnej.

Głównym komendantem UPA od wiosny 1943 był Roman Szuchewycz - Roman Łozewskyj vel "Taras Czuprynka", który utworzył Główny

Wojskowy Sztab (HWSz). W końcu 1943 Szuchewycz organizuje wojskowe sztaby krajowe: UPA - Północ i UPA - Zachód. Natomiast UPA -

Wschód i UPA - Południe nie zdołały się rozwinąć i zostały rozwiązane.

Wojskowe sztaby krajowe dzieliły się na okręgi wojskowe, a te na odcinki taktyczne. W strukturze OUN było 12 okręgów. Okręgi podzielone

były na rejony, które z kolei dzieliły się na kuszci oraz stanice (gromady liczące 4 - 7 wsi, stanice 1 - 2).

UPA - Zachód dzieliła się na 6 okręgów z których VI "Sian (od rzeki San) obejmował tzw. Zakierzoński Kraj. Dowódcą tego okręgu był

Mirosław Onyszkewycz ps. Orest. W sprawach wojskowych i kadrowych podlegał on dowódcy UPA - Zachód pułkownikowi Wasylowi

Sidarowi, a w sprawach organizacyjnych i politycznych Jarosławowi Stachurowi (ps. Stian) - głównemu prowynykowi OUN w "Zakierzańskim

kraju".

Okręg VI "Sian" podzielony był na trzy odcinki taktyczne (OT): "Łemko", "Bastion" i "Danyłiw". Dowódcami odcinków taktycznych, a

równocześnie atamanami (dowódcami) kureni tj. samodzielnych, operujących tam baonów byli: "Ren", "śeleźniak" i "Berkut". Bywało, iŜ w

przypadku powaŜniejszych akcji bojowych kurenie łączyły się. Składały się one z 3 - 4 sotni (kompani), liczących od 80 do 180 osób kaŜda.

Sotnie dzieliły się na czoty (plutony) po około 50 ludzi, te zaś na roje (druŜyny), mające po 10 - 12 ludzi. Roje dzielono ponadto na łanki w

liczbie 4 - 6 striłciw. Kurenie oraz sotnie miały etatowe pododdziały słuŜby bezopieki oraz Ŝandarmerii polowej. Uzbrojenie sotni stanowiły 2-3

cekaemy, 8-10 erkaemów, broń automatyczna, karabiny, a takŜe moździerze własnej produkcji.

Pododdziały okręgu "Sian" wraz z posiłkową organizacją "Samoobronimy Kuszczowymy Widdiłamy" (SKW) w "Zakierzońskim Kraju" liczyły

kilka tysięcy nacjonalistów. Członkowie SKW (podobnie jak tzw. oddziały specjalnego naznaczenia WON), powoływani - jak podaje historyk

UPA Petro Mirczuk - czasowo w ramach mobilizacji do zadań doraźnych, byli mieszkańcami wiosek, włączanymi do akcji, np. podpalania,

napadów. NaleŜała do nich ochrona magazynów i obiektów UPA, rozpoznanie i wywiad, opieka nad chorymi i rannymi, a takŜe zasilanie, w

razie potrzeby, sotni. Po wykonaniu zadania członkowie SKW wracali do domów udając spokojnych obywateli.

opera:1

2006-05-17 16:28:43

BieszCzadowy serwis www.odkryjbieszczady.pl - Bieszczady, UPA - Ukraińska Armia Powstańcza, Ukraińska Powstańcza Armia

Strona 2

Rozległy teren "Zakierzońskiego Kraju" wymagał stworzenia sprawnie działającej łączności. PoniewaŜ krajowy Prowid nie dysponował

odpowiednią ilością środków technicznych, zwłaszcza radiostacji o duŜym zasięgu system komunikowania się oparty został na środkach

ruchomych: składnicach meldunkowych, gońcach i łącznikach. Koordynacją łączności w zajmował się tzw. Krajowy Ośrodek Kurierski

oznaczony kryptonimem "Hłodomore" - jego komendantem był "Horlin". W celu usprawnienia funkcjonowania Głownego Sztbu Wojskowego z

jego słuŜb utworzono sześć specjalistycznych oddziałów wykonujących określone zadania. Oddział I zajmował się sprawami organizacyjnymi,

zaopatrzenia w broń i amunicję oraz mobilizacją ludzi. Oddział II trudnił się działalnością wywiadowczą i prowadzeniem rozpoznania. Oddział

III był odpowiedzialny za sprawy gospodarcze głownie za zaopatrzenie w Ŝywność i odzieŜ. Oddział IV zajmował się szkoleniem Ŝołnierzy,

podoficerów i oficerów UPA. Oddział V odpowiedzialny był za propagandę i agitację, utrzymywał kontakty zagraniczne. Oddział VI kierował

wychowaniem ideologicznym i szkoleniem politycznym upowców. Niewątpliwie półmilionowa rzesza ukraińska w Polsce stanowiła nadzieję i

szansę OUN-UPA na przetrwanie do trzeciej wojny światowej, stąd teŜ wynikał osobliwy status "Zakierzonii" od lutego 1945 roku. Właśnie w

tym czasie granica polsko - radziecka została szczelnie obstawiona przez wojska pogranicza. Wówczas zaistniała konieczność większego

usamodzielnienia się obszarów penetracji UPA w Polsce. Petro Fedoriw, szef słuŜby bezpieki OUN w "Zakierzonii", w swoim oświadczeniu pt.

"OUN na terenie "Zakierzońskiego Kraju 1944 - 1947" (znajduje się w Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) stwierdził, Ŝe gdy

ustalono wschodnią granicę Polski i gdy stało się widoczne, Ŝe kurenie Zakierzońskiego Kraju nie będą mogły swobodnie i dowolnie

kontaktować się z organizacyjnymi ośrodkami macierzystej ziemi, wówczas nastąpiła konieczność reorganizacji dotychczasowej struktury idącej

w kierunku względnego usamodzielnienia się okręgowego prowidu OUN. Od marca 1945 roku zaczął on juŜ działać samodzielnie po pod

kryptonimem "Przemyśl". Dzielił się wówczas na trzy nadrejony: północny - "Lubelski", środkowy - "Perejsław" i południowy -

"Łemkowszczyzna".

Struktura ta uległa zmianie po układzie zawartym 16 sierpnia 1945 roku między Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej i rządem ZSRR

ustalającym polską granicę wschodnią. Dawny okręg został "Krajem" - co nie tylko podnosiło go w hierarchii organizacyjnej wobec Głównego

Prowidu, ale takŜe w duŜej mierze usamodzielniało, np. przez uzyskanie prawa bezpośredniego kontaktu z zagranicznymi oddziałami OUN (ZCz

OUN) i zaspokajało ambicję dwóch zwłaszcza osób: Jarosława Starucha i Mirosława Onyszkewycza. Dotychczasowe nadrejony przekształcono

na okręgi ponumerowane I, II, II. Okręgi podzielono na nadrejony: I - "Chołodnyj Jar" i "Beskid", później jeszcze "Werchowyna", który jednak

nie zdołał się naleŜycie rozwinąć. Okręg II był jednocześnie nadrejonem "Batury". III okręg miał podobnie jak I nadrejony: "Łewada", i

"Łymań".

Nadrejony dzieliły się na rejony, te zaś na kuszcze i stanice. Rejony nie miały kryptonimów - były jedynie ponumerowane. I okręg miał ich

osiem (po cztery na kaŜdy nadrejon), II okręg - pięc, III - osiem (pięć nadrejon "Łewada" i trzy nadrejon "Łymań"). Taki stan ukształtowany do

jesieni 1945 roku przetrwał aŜ do likwidacji OUN-UPA w Polsce w 1947 r.

Strukturę organizacyjną w "Zakierzonii" naleŜy rozpatrywać podobnie jak OUN i łącznie z jej strukturą.

W strukturze OUN południowo - wschodnie obszary województw: rzeszowskiego, krakowskiego i lubelskiego nosiły nazwę ,,Zakierzońskiego

Kraju". Jego granice przebiegały: na północy w rejonie Białej Podlaskiej, na zachodzie przez miejscowości Kozły, Polubicze, Horodyszcze,

Podedwórze, Parczew, Ostrów, Rejowiec, Sucho wolę, Cieplice, Rozbórz, Jawornik Polski, Dynów, Brzozów, Zarszyn, Rymanów, Jasło,

Grybów i Muszynę. Na południu "Zakierzoński Kraj" opierał się o granicę polsko - czechosłowacką, zaś na wschodzie o granicę polsko -

radziecką.

Skąd się wzięła nazwa ,,Zakierzoński Kraj"? W 1920 roku brytyjski minister spraw zagranicznych George Curzon, przedstawił radzieckiemu

ministrowi spraw zagranicznych - Gieorgijowi Cziczerinowi, projekt linii demarkacyjnej, za którą miały się wycofać wojska polskie po

podpisaniu rozejmu w wojnie polsko - radzieckiej. W znacznej części linia ta pokrywała się z wschodnią granicą Polski, ustaloną w 1919 roku

przez Radę NajwyŜszą Sprzymierzonych, za podstawę której przyjęto czynnik narodowościowy. W rezultacie działań wojennych, jakie toczyły

się w 1920 roku, projekt Curzona upadł i powrócono do niego dopiero podczas II wojny światowej, w czasie konferencji w Teheranie i Jałcie

oraz pertraktacji polsko - radzieckich w sprawach ustalenia granicy. Linia Curzona posłuŜyła wówczas za podstawę wytyczenia linii granicznej

między Polską a ZSSR. Nacjonaliści ukraińscy jednak jej nie uznawali i przewidując włączenie do przyszłego niepodległego państwa

ukraińskiego znacznych obszarów połoŜonych na zachód od Linii Curzona, określali je tymczasowo jako "Zakierzoński Kraj".

cdn.

opera:1

2006-05-17 16:28:43

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: