SOCJOLOGIA to termin Augusta Comte’a, który na potrzeby nowej dziedziny nauki połączył z sobą greckie słowa: socius (zbiorowość, społeczeństwo) i logos. Miało to miejsce w 1838 roku i stało się symbolicznym początkiem nauki o społeczeństwie.
KATEDRY SOCJOLOGII:
● USA, Uniwersytet w Chicago (objął ją Albion Small) – 1892 r.
● Francja, Uniwersytet w Bordeaux (Emile Durkheim) – 1895 r.
● Niemcy, Uniwersytet w Monachium (Max Weber) – 1919 r.
● Polska, Uniwersytet w Poznaniu (Florian Znaniecki) – 1920 r.
Socjologia ma więc krótką historię pod względem akademickim, ale bardzo długą w rozumieniu potocznym, nienaukowym. Mianowicie każdego człowieka od powstania pierwszych społeczeństw cechuje pewna przed-socjologiczna wiedza o społeczeństwie.
Występuje ona w trzech postaciach:
● wiedza potoczna
jest zbiorem dość przypadkowych i osobistych spostrzeżeń; każdy żyje w nieco odmiennych zbiorowościach, w różnych warunkach a zarazem ma skłonność do generalizowania swoich przekonań, traktowania ich jako typowych
jest fragmentaryczna i niespójna; tak jak zbiór porzekadeł ludowych nie tworzy zwartego systemu, jest chaotyczna i często wewnętrznie sprzeczna
jest pochopna; do uzasadnienia swoich konkluzji nie potrzebuje rzetelnych argumentów a często pojedynczych faktów, często pozornych, a nawet mitów
jest apodyktyczna; dużo w niej wartościowania, oceniania i moralizatorstwa
● wrażliwość artystyczna
literatura realistyczna (Balzac, Zola, Steinbeck, Grass etc.)
malarstwo (Goya, Bosch)
muzyka: operowa, współczesna muzyka zaangażowana społecznie (np. Bob Dylan)
film, fotografia, reportaż
Ponieważ esencją sztuki jest los człowieka, nie może być ona wolna od kontekstów społecznych. Jednak jej cele są różne od korzyści poznawczych, jakie płyną z nauki, ponieważ determinuje ją forma, zbyt swobodna, by mogła spełniać jakiekolwiek kryteria akademickie.
● filozofia społeczna
za cel stawia sobie odkrywanie prawdy o świecie
jest uprawiana profesjonalnie przez zawodowych myślicieli, a nie na boku, przy okazji codziennych spraw, co pozwala jej wyjść poza indywidualne ramy i skoncentrować się na szerokich problemach różnych społeczeństw
jest precyzyjna i wewnętrznie spójna, przede wszystkim rozumowa – fakty empiryczne i historyczne służą jej przede wszystkim jako ilustracja
tworzy systemy
cechuje ją normatywny, wartościujący punkt widzenia, a także ambicja formułowania wskazówek i zaleceń praktycznych czy politycznych
Socjologia wyłania się z tych trzech odmian myśli przed-socjologicznej. Kluczowe dla jej powstania było spostrzeżenie, że „społeczeństwo (...) posiada swoiste, powtarzalne cechy i prawidłowości, a zatem może być przedmiotem (...) nowoczesnej, empirycznej i eksperymentalnej nauki, zmierzającej do formułowania ogólnych praw rzeczywistości”
Socjologia wyróżniała pod trojakim względem:
● zdobywania wiedzy; za ostateczne kryterium prawdziwości uważała empirycznie czy eksperymentalnie stwierdzone fakty społeczne; żądała kategorycznego formułowania sądów i powstrzymywania się od ocen i wartościowania
● formułowania rezultatów; do tego socjologia wprowadziła tzw. zmienne, czyli wyraźnie zdefiniowane i najlepiej mierzalne pojęcia, stosowane w twierdzeniach o zależnościach pomiędzy rozmaitymi faktami czy zjawiskami
● korzystania ze zdobytej wiedzy; socjologia chciała zdobywszy pewną wiedzę umieć odpowiedzieć na kilka pytań:
jak jest naprawdę? Tutaj rola socjologii polegała na obaleniu różnych mitów i złudzeń typowych dla myślenia potocznego i przerysowań obecnych w sztuce. Miała ona szukać głębszych warstw rzeczywistości społecznej i odkrywać konsekwencje społeczne działań podejmowanych przez członków społeczeństwa.
dlaczego tak jest? Socjologia pragnęła odkrywać głębokie mechanizmy zjawisk, ukazywać ich powiązania z kontekstem innych zjawisk równoczesnych, a także z sekwencją zjawisk wcześniejszych
jak będzie? Nie zadowalała się przeczuciami, lecz postanowiła z praw naukowych wyprowadzić spodziewane tendencje, uzasadnione prognozy społeczne
Ponadto socjologia chciała udzielać naukowo ugruntowanych rad na temat tego, jak zmieniać społeczeństwo w pożądanym kierunku
August Comte stał się prekursorem pewnego myślenia o nauce i konkretnie socjologii, zwanego pozytywistycznym. Proponował on, aby społeczeństwo wzorować na świecie przyrody, a socjologię na znacznie dojrzalszych naukach, takich jak astronomia czy biologia.
Do tego modelu nauki należało kilka dyrektyw:
ograniczenie poznania naukowego do faktów bezpośrednio obserwowalnych zmysłowo
osiąganie wszelkich uogólnień drogą indukcji, poprzez gromadzenie coraz liczniejszych obserwacji, a następnie klasyfikowanie ich wg podobieństw
sprowadzenie praw naukowych do prostych tez o zależnościach między faktami: występuję razem, albo po sobie
proste, rozumowe wyprowadzenie z praw naukowych przewidywań na temat zjawisk przyszłych
wyprowadzanie z praw naukowych dyrektyw praktycznych na temat zapobiegania lub wywoływania nowych faktów
Pogląd o jedności świata społecznego i przyrodniczego, o absolutnym podobieństwie dominujących w nich mechanizmów, nazywa się naturalizmem. Stanowił on nieodłączne dopełnienie pozytywizmu.
● Dilthey, Rickert – w świecie ludzi występują zjawiska, których próżno byłoby szukać w przyrodzie: znaczenia, symbole, reguły czy wartości, czyli wszystko, co określa się mianem kultury
● Max Weber – nauka nie może sięgać jedynie do powierzchniowych faktów, lecz do ukrytych znaczeń, które z tymi faktami wiążą ludzie; to może wykryć dopiero rozumowa interpretacja (metoda rozumienia zjawisk społecznych wywarła bardzo silny wpływ na socjologię a zwłaszcza na jej nurt zwany hermeneutycznym)
● Jurgen Habermas – interpretacja rozumiejąca nabiera charakteru obiektywnego, jeśli jest formułowana drodze otwartej dyskusji, w warunkach całkowitej swobody wypowiedzi, równej pozycji dyskutantów oraz braku jakichkolwiek nacisków zewnętrznych i argumentów niemerytorycznych, czyli w tzw. idealnej sytuacji komunikacyjnej (tą teorię Habermas sformułował w odpowiedzi na groźbę pojawienia się w nauce subiektywizmu interpretacji)
● Znaniecki, Thomas – wszystkie fakty społeczne są związane z jakimiś ludźmi, są zawsze „czyjeś”, mieszczą się w obrębie życiowych doświadczeń jakichś jednostek lub zbiorowości, które się z nimi stykają, doznają i interpretują; mają więc w sobie z natury zawarty tzw. współczynnik humanistyczny i badać je można tylko z perspektywy tych ludzi, w których doświadczeniu występują, stawiając się w ich położeniu i patrząc na świat ich oczami
Pozytywistycznej teorii „symetrii wyjaśniania i przewidywania”, głoszącej, że dysponując eksplanacyjną teorią naukową można formułować niezawodne przewidywania przyszłych zjawisk socjologia humanistyczna przeciwstawiła się mówiąc o wielkiej ilości efektów niezamierzonych, często nawet sprzecznych z zamierzeniami, które może wywoływać każde zachowanie. Według socjologów humanistycznych, np. Giddensa, we współczesnym świecie powszechna jest niepewność („człowiek zawsze może zachować się inaczej niż tego oczekujemy”), która zwiększa się, gdy mamy do czynienia z zachowaniami zbiorowymi czy masowymi.
Koronnym argumentem humanistów jest to, że nawet gdyby nauka była w stanie wyprowadzić słuszne przewidywania na temat wszystkich aspektów przyszłych społeczeństw, to nigdy nie będzie w stanie przewidzieć stanu przyszłej ludzkiej wiedzy, od której w ogromnym stopniu zależy kształt społeczeństwa.
Karol Marks nadał socjologii wymiar ideologiczny, co również miało czynić ją inną od naturalistycznej. Uznał, że wiedza społeczna "staje się siłą realną, jeśli pociąga za sobą masy". Koncepcje i teorie mają znaczenie praktyczne, gdyż wpływają na myslenie ludzi, ich postawy, a w konsekwencji działanie.
Robert Merton z kolei chcąc udowodnić, że ludzie mają znacznie większy wpływ na otaczającą ich rzeczywistość niż sądzili pozytywiści, opisał mechanizm "prognoz samorealizujących się i samodestrukcyjnych".
Przykłady:
· prognoza samorealizująca się - sytuacja na giełdzie, gdy inwestorzy przekonani (gdyż tak mówi teoria), że zbliża sie recesja, wycofują kapitały, co faktycznie owocuje krachem i kryzysem
· prognoza samodestrukcyjna - ekolodzy zaniepokojeni teoriami efektu cieplarnianego, którzy domagają się zakazu emisji pewnych gazów i tym samym przyczyniający się do poprawy sytuacji
"Dla dzisiejszej socjologii społeczeństwo to nie konkretna zbiorowość, lecz raczej swoisty rodzaj rzeczywistości, która manifestuje się w najrozmaitszy sposób w zbiorowościach najrozmaitszej skali"
W socjologii powstało siedem punktów widzenia na to, czym jest społeczeństwo:
· demograficzny - społeczeństwo to populacja, pewien większy lub mniejszy zbiór jednostek; punkt widzenia najbliższy potocznemu
· grupowy (Comte, Spencer) - społeczeństwo to złożone z jednostek zintegrowane całości, już nie luźne, a spoiste, przypominające organizm
· systemowy (Parson, Luhmann) - społeczeństwo to układ pozycji i typowych dla nich ról, gdzie rolą może być na przykład wykonywany zawód
· strukturalny (Simmel, Levi-Strauss, Merton) - społeczeństwo to sieć relacji międzyludzkich, nie obiektów, a form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie
· aktywistyczny (Weber, Cooley) - społeczeństwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań (np. drużyna piłkarska, grupa przyjaciół)
· kulturalistyczny (Weber, Durkheim, Bourdieu, Foucalt) - społeczeństwo to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł odciskających piętno na zachowaniach ludzi
· zdarzeniowy / polowy (Elias, Giddens) - społeczeństwo to nieustannie zmienne, płynne pole, pełne zdarzeń społecznych, w którym jednostki podejmują względem siebie działania same wytwarzając grupy społeczne, systemy, struktury i kulturę; społeczeństwo widziane w ten sposób nie jest statyczne, ciągle "staje się"
Powyższe poglądy na społeczeństwo nie wykluczają się, a wzajemnie uzupełniają co doskonale widać na przykładach takich jak rodzina, czy drużyna sportowa, gdzie istotna jest liczebność, role, wspólne znaczenia i reguły, ale i pozostałe elementy.
Na podstawie tej wielowymiarowości można wyprowadzić następującą definicję:
"Socjologia to nauka o ludziach działających w polu wzajemnych relacji, którzy nadaję temu polu nieustanną dynamikę funkcjonowania i stawania się, a utrwalone, często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako ramy strukuralne i kulturowe kolejnych działań następującym po sobie pokoleniom"
Istnieje mnóstwo kontekstów, w których człowiek znajduje się na przestrzeni całego swojego życia: rodzinny, edukacyjny, sportowy, religijny, polityczny, ekonomiczny czy zabawowy. Charakterystyczne dla jednostek jest to, że tworzą indywidualne zestawy takich kontekstów i układają je hierarchicznie. W związku z tym każdy człowiek musi nabrać pewnej socjologicznej kompetencji, niezbędnej do odszyfrowywania zachowań innych i do przyjmowania właściwych strategii zachowania.
Socjologiczna wyobraźnia (termin C.W Millsa) - zdolność wiązania wszytkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz z działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego złożoności i różnorodności
Zdaniem Millsa s.w. pozwala na umiejętne powiązanie biografii, społeczeństwa i historii i przydaje się w wielu codzienych sytuacjach, jak choćby czytanie gazety.
Socjologiczna wyobraźnia jest niezbędną cechą obywateli społeczeństwa demokratycznego, gdzie działania ludzi mają silniejszy niż w innych ustrojach wpływ na losy pozostałych.
Jeżeli s.w. będzie zjawiskiem coraz powszechniejszym to dominująca obecnie demokracja przedstawicielska ma sznasę przekształcić się w "uczestniczącą", gdzie obywatele mają bezpośredni wpływ na zmiany w państwie.
Socjologiczną wyobraźnię zwiększa się poszerzając kanon pojęć języka socjologicznego.
Im bardziej bogaty język, tym bogatsza percepcja. Żeby pojąć rozmate niuanse życia społecznego, należy nauczyć się myśleć i mówić w tym języku
Społeczeństwo – zbiorowość jakoś powiązanych ze sobą w przestrzeni międzyludzkiej jednostek, która nieustannie się zmienia (wynika to z aktywności ludzi – wszystko co istnieje w społeczeństwie to przejaw aktywności ludzi.
1. Zachowanie
- np. ruch – czynność ludzka
- behawioryzm – obserwacja ludzkich zachowań, uczenie się instrumentalne (+/-)
2. Działanie
- zachowanie „wyposażone” w sens, znaczenie np. modlitwa, ucieczka
= zachowanie + zamiary, cele, powody racje
- działania podświadome – Freud - wiele warstw znaczeniowych
- znaczenie wspólne uznane - to jak inni odbierają – przyjmujemy je od zbiorowości
- kultura - gotowe scenariusze
- język – wiele znaczeń kulturowych
3. Czynność społeczna
- kiedy adresujemy swoje działanie do innych. Chcemy przekazać jakąś treść innym np. mowa
- rodzaje czynności: wychowawcza, edukacyjna, władcza, zabawowa, informacyjna
- Florian Znaniecki
4. Działania społeczne
- działania w których uwzględnia się aktualne lub potencjalne reakcje innych i według tego ukształtowanie przebiegu własnego działania
- jednostka jest wyraźna ( nie jest tylko biernym adresatem)
- rodzaje
A) racjonalne (przekalkulowane)
B) tradycjonalne ( rutynowe) – kiedy działamy w określony sposób ale nie znamy celu np. zatracony cel niektórych obrzędów – nadal to robimy ale nie wiemy po co => PRZEŻYTKI KULTUROWE
C) afektywne (emocjonalne
- dwa rodzaje cywilizacji: „zimne” i „gorące”
- ODCZAROWANIE ŚWIATA – zmniejszenie roli działań tradycyjnych i afektywnych na rzecz działań racjonalnych
- Max Weber
1. złożyć schemat
- działanie inicjujące + działanie reagujące =>
kontakt społeczny
2. dystanse interakcyjne
- intymny 1 – 1,5 stopy
- osobisty 1,5 – 4 stóp
- socjalny 4 – 12 stóp
- publiczny <12 stóp
3. teorie interakcji
- behawioralna - wzajemnie powiązane zachowania jednostki – sekwencja bodźców i reakcji
- wymiany/ racjonalnego wyboru – wzajemna wymiana pewnych dóbr/ wartości między partnerami
- symboliczny interakcjonizm – wymiana idei, wartości, symboli, znaczeń,
- teoria dramaturgiczna - analogia życia codziennego do teatru, ludzie dążą do zrobienia na innych dobrego wrażenia
OD INTERAKCJI PROSTYCH DO SIECI INTERAKCYJNYCH
- DIADA (Simmel) – interakcja między dwoma osobami
- działanie łączne - większa ilość uczestników interakcji
=> SIEĆ INTERAKCYJNA - pewna liczba współobecnych w czasie i przestrzenie osób, które podejmują interakcje z wieloma partnerami w różnych kierunkach, jest niezmiernie płynna chaotyczna i cały czas się zmienia
OD INTERAKCJI DO STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH
Interakcje powtarzalne – te same osoby, podobna treść za każdym razem, zdarza się nieregularnie, spontaniczna
Interakcje regularne – pojedyncze interakcje układają się w jakiś czasowy rytm, powtarzalność w określonych momentach, stwarzają przyzwyczajenia
Interakcje regulowane - interakcje, które niosą ze sobą pewne zobowiązania, powinności, obowiązki, zasadne oczekiwania – kiedy zaniedbanie następują społeczne sankcje
STOSUNEK SPOŁECZNY - wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale regulowane np. profesor – student
Cechy:
- wielość interakcji
- segmenty osobowości – część jest zainteresowana tylko jednym aspektem
- trwałość
- normatywna regulacja – reakcje wyznaczone przez pewne wzory
Pojęcia
Heterogamiczność stosunku społecznego – odmienność partnerów pod względem cech istotnych w przebiegu interakcji : wieku, płci, narodowości
Homogamiczność - ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Cywilizacja „gorąca” – społeczność, w której reguły kulturowe dopuszczają publiczną ekspresję emocji, a nawet jej wymagają
Cywilizacja „zimna” – społeczność, w której reguły kulturowe wymagają opanowania i powściągliwości w publicznym wyrażaniu uczuć
Czynność społeczna – działanie celowe, adresowane do innych
Działanie - zachowanie , z którym związane jest znaczenie motywacyjne, kulturowe
Działanie społeczne – działanie, które bierze pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i jest nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji
SOCJOLOGIA jest badaniem życia społecznego i społeczeństw. Przedmiotem socjologii jest zachowanie ludzi jako istot społecznych. Szukanie odpowiedzi na pytanie dlaczego jesteśmy kim jesteśmy i dlaczego działamy jak działamy.
WYOBRAŹNIA SOCJOLOGICZNA Wyzwolenie się z bezpośrednich uwarunkowań, patrzenie na rzeczywistość i sprawy w szerszym kontekście; zdystansowanie się do codziennych czynności i nowe na nie spojrzenie.
Tzn. sprawy z pozoru nieciekawe banalne są interesujące dla socjologów, którzy badają wiele uwarunkowań, widzą tzw. :”drugie dno” Wiele zdarzeń na pozór dotyczących tylko jednostki odzwierciedla w rzeczywistości szersze kwestie < np. rozwód, bezrobocie>
- badanie związków między tym, co robi z nami społeczeństwo a co sami ze sobą robimy
- nasze działania są kształtowane przez rzeczywistość, ale także ją samą kształtują
STRUKTURA SPOŁECZNA zdarzenia i czynności są poukładane w określone wzory; można wyróżnić pewne PRAWIDŁOWOŚCI społeczeństwa są w ciągłym procesie strukturacji- przebudowy
Po co socjologia?
Pozwala patrzeć na świat z innego punktu widzenia
Badania socjologiczne pomagają w ocenie skutków działań inicjatyw społecznych
Pomaga w samopoznaniu, sprzyja organizacji inicjatyw oddolnych
ROZWÓJ MYŚLI SOCJOLOGICZNEJ i prekursorzy socjologii
Socjologia dotyczy naszego życia i zachowań, dlatego od początku teoretycy spierali się, co do podstaw tej nauki.
*początki badań socjologicznych-> koniec XVIII w.
*odejście od wiedzy potocznej, wierzeń religijnych
* okoliczności narodzin socjologii- wielkie rewolucje <francuska i przemysłowa> , bardzo wiele i w bardzo szybkim czasie przemian społecznych
Pytania stawiane przez socjologów:
Czym jest natura ludzka?
Jak i dlaczego zmieniają się społeczeństwa?
Dlaczego tak jest ustrukturyzowane społeczeństwo?
AUGUSTE COMTE
...
asia380