A. Giza-Poleszczuk, Rodzina i system społeczny.pdf

ANNA GIZA-POLESZCZUK “Rodzina i system społeczny”, Studia Socjologiczne Nr 2/1993

'teorie racjonalnego wyboru' [trw]: wspólna podstawa nauk społecznych, wiąże różne aspekty

analizy: ekonomiczny, socjologiczny, politologiczny, psychologiczny.

RODZINA JAKO SFERA RACJONALNEGO WYBORU: PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

1. indywidualizm: w trw.: podstawa, 1stki i ich decyzje oraz strategie działania są opisywane;

grupa=skumulowany efekt działań 1stek, nie determinuje ich działań; w rodzinie: 1. rodzinę budują

1stki, które 2.niekoniecznie podzielają interesy i cele

s t r a t e g i e formowania rodziny zależą od decyzji w kwestiach takich jak (m.in.): znalezienie i

wybór partnera, kooperacja z nim, moment zawiązania związku, ilość i jakość dzieci, odstęp między

dziećmi etc. --> rodzina jest funkcją wielu indywidualnych decyzji podejmowanych przez 1stki

o różnych interesach, działających pod presją różnych czynników, w warunkach brzegowych

oraz konkurencji i dążących do rozwiązania problemów/dylematów procesu reprodukcji.

p r o b l e m y: reprodukcja w sensie 1.biologicznym (partner, kooperacja, inwestycje w dzieci), -->

2.ekonomicznym (reprodukcja zasobów [dziedziczenie], nakłady materialne), 3.społecznym

(odtwarzanie zróżnicowania społecznego, zawiązanie kooperacji. Problemy te są konfliktogenne.

2. ujmowanie indywidualnych działań w kategoriach kosztów i korzyści. Kalkulacja kosztów i

korzyści niekoniecznie świadoma. Życie rodzinne to analiza ekonomiczna: wszystko kosztuje, a

zasoby są ograniczone; każda decyzja pociąga za sobą konsekwencje.

3. konkurencja

4. pojęcie cyklu życia rodzinnego, rodzina jest procesem

5. mikro- i makroskala: zmienne strategie formowania rodziny wpływają na przemiany w skali

makro [industrializacja, urbanizacja]; a nie odwrotnie

6. stabilność i zmiana: konieczny jest stan równowagi wobec nacisku sprzecznych presji, moment

równowagi upowszechnia się w populacji do momentu zmiany warunków brzegowych, choć

nawet przy zmianie ów moment może się utrzymywać siłą bezwładu

HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ RODZINY

dylematy procesu reprodukcji:

1. ekonomiczne: problem alokacji (ograniczonych!) zasobów. Zasoby rozdzielane między: sobą,

partnerem, dziećmi i sferą publiczną, trzeba brać pod uwagę brak równowagi w cyklu r. : okres

kryzysu i prosperity

2. społeczne: dotyczą struktury społecznej (np. strategie doboru małżeńskiego, budowa sieci

pokrewieństwa, dziedziczenie)

3. demograficzne: prokreacja (ile dzieci, kiedy)

Rodzina to efekt strategii rozwiązywania ww. dylematów.

RODZINA TRADYCYJNA I NOWOCZESNA:

Rodzina tradycyjna Rodzina nowoczesna

strategie rozwiązywania

dylematów reprodukcji

budowanie poszerzonej i

względnie samowystarczalnej

więzi krewniaczej

instrumentalne wykorzystanie

rozbudowanej sfery publicznej

'stabilizator' procesu

reprodukcji

rodzina

sektor publiczny

'wspólnota reprodukcyjna' rodzina

państwo narodowe

zależność pojawiania się od

sytuacji politycznej

rozkład sfery publicznej,

słabnięcie władzy

silna, sprawnie funkcjonująca

władza

stosunek rodzina-1stka

nadrzędny; interesy 1stek

podporządkowane rodzinie,

rodzina źródłem imperatywów

wybory, decyzje, interesy 1stki

samodzielne, nie

podporządkowane celom

wyższym (całości)

orientacja 1stki

na innych członków rodziny

jako gwarantów stabilizacji

reprodukcji

na bezosobową sferę publiczną

Strategie formowania rodziny: [w rodzinie przeszłości chyba]

1.elitarne: silna presja zasad dziedziczenia i tendencji do zachowania/powiększania majątku oraz

zachowania pozycji społecznej. Znaczna proporcja osób bezżennych, mało dzieci, ale za to

wysokiej jakości

2.mieszczańskie: późne małżeństwa [akumulacja kapitału], mało dzieci

3.chłopskie: bogaci-późne małżeństwa, endogamia, dużo dzieci[=rąk do pracy]; biedni-wczesne

małżeństwa, dużo dzieci[=dystrybucja biedy]

4.proletariackie: wczesne małżeństwa, dużo dzieci

Problemy rodziny współczesnej:

założenie/podtrzymywanie rodziny, wybór partnera, dzieci: ile, kiedy, jak często

Polska=przypadek szczególny. Polska rodzina silna i o dużym znaczeniu, bo: 1.ucieczka od

systemu, 2.katolicyzm.

SOCJALIZM A RODZINA POLSKA

sfera publiczna wbrew oczekiwaniom nie przejęła funkcji stabilizatora procesu reprodukcji.

Jest niewydolna e k o n o m i c z n i e [poprzez nią nie da się zabezpieczyć kryzysowych

momentów reprodukcji.

Jest niewydolna s p o ł e c z n i e [w strukturze społecznej brak sygnałów nt tego kiedy, ile dzieci,

jak w nie inwestować]

Jest niewydolna w aspekcie p o l i t y k i s p o ł e c z n e j [niemożliwe oba modele rodziny, bardzo

drogie dzieci wysokiej jakości]

Sfera ekonomiczna: twarde ograniczenia budżetowe, redukcja marginesu swobody w zakresie

zarabiania i wydawania pieniędzy, ograniczony dostęp do ważnych dla reprodukcji dóbr *(przydział

mieszkań, miejsc w żłóbkach, przedszkolach etc), brak możliwości oszczędzania i inwestycji. Sfera

ta powinna stabilizować dostęp do zasobów materialnych-jak się okazuje, już nie stabilizuje.

Konieczna alternatywa: poszerzona rodzina.

Struktura społeczna wpływa na preferencje małżeńskie, decyzje prokreacyjne, sposoby alokacji,

strategie inwestycji. Ale p l a n o w e znoszenie struktury społecznej powoduje, że 1stka podejmuje

wysiłek reprodukcji wobec ograniczoności zasobów i racjonalności decyzji. Konieczna alternatywa:

gwarantowana przez rodzinę 'stanowa' godność społeczna --> 1.dobór małżeński na zasadzie

endogamii, 2. obrona pewnego stylu życia za wszelką cenę (zastaw się, a postaw się),

3.dziedziczenie pozycji społecznej (wykształcenia)

socjalistyczna polityka wspierania rodziny: uprzywilejowanie rodzin patologicznych, rozbitych

przydział zasadniczych dla prokreacji dóbr*. Dziecko wysokiej jakości-bardzo kosztowna

produkcja, dziecko niskiej jakości-mały koszt. Efekty owej polityki:

1.niemożliwy zarówno model tradycyjny, jak i nowoczesny (wypchnięcie kobiet na rynek pracy

przy jednoczesnym braku infrastruktury wspomagającej rodzinę i ich niskich zarobkach, płace

mężczyzn też niskie)

2.element nieoznaczoności w decyzjach prokreacyjnych (tak źle, tak niedobrze-mało dzieci, dużo,

wysoka jakość, niska)

• niedobór wszystkiego -->trudność alokacji; alokacja staje się grą o sumie zerowej (tu

zainwestuję, na co innego mi braknie)

• socjalizm wymusza familizację reprodukcji, tradycjonalizację strategii reprodukcyjnych. Rodzina

staje się strategicznym instrumentem reprodukcji. 'urodzinnienie' reprodukcji -->rodzina

zabezpiecza reprodukcję, więc posiadanie dzieci to podstawa.

Powrót do nepotyzmu w sferze:

a)organizacji rodzinnej: 1.'samopomoc rodzinna' [szczególny przypadek: krewni za granicą],

2.poszerzenie rodziny [r. wielopokoleniowa], 3.dluższy okres zależności młodego pokolenia

b)publicznej: strategie ekspansji i zyskiwania dostępu do zasobów; układy, znajomości, kontakty --

> uderza to w sprawność organizacji

dylematy alokacyjne: trzeba inwestować w samoprezentację (status, 'godność stanowa', 'zastaw się,

a postaw się'), sfery niedoinwestowane to: 1.zdrowie i odpoczynek 2.partner 3.przestrzeń publiczna

ad1. nadmierna eksploatacja własnego organizmu+niedobór usług medycznych

ad2. minimalizacja kosztów zdobycia partnera oraz jego utrzymania [-->norma nierozerwalności

małżeństwa]

ad3. niska jakość pracy, minimalizacja wysiłku, rozpad norm współżycia w przestrzeni publicznej

inwestowanie w dzieci: najbardziej przyszłościowy kapitał, świadectwo naszego życia gdy nas juz

nie będzie. Jednocześnie spadek społecznej wartości ludzi starych.

Rozwiązania wszelkich konfliktów i dylematów dotyczących reprodukcji trzeba podpiąć pod jakiś

normatywny system

Przed transformacją: nowoczesny model reprodukcji to obiekt aspiracji, tradycyjny-konieczność. Po

transformacji: na odwrót. Sfera publiczna dąży do modelu tradycyjnego, ponieważ pozawala on na

zmniejszenie bezrobocia (eliminacja kobiet z rynku pracy) i przerzucenie kosztów reprodukcji na

rodzinę. Ale jednocześnie przemiany systemowe [kapitalizm] uderzyły w zdolność rodziny do

ponoszenia owych kosztów.

uprawomocniający

[w Polsce: religia katolicka]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: