Nasiennictwo.doc

Zasady kwalifikacji polowych plantacji nasiennych i cel ich.

Klasyfikacja polowa polega na określeniu tożsamości i czystości odmianowych. Wyko. się ją na plantacji nasiennej a u roślin 2 –letnich dodatkowo po wykonaniu lub przed wysadzeniem sadzonek(tzw. wysadki)ponieważ u większości roślin tylko w okresie wegetacji możliwe jest stwierdzenie tożsamości odmianowej tzn. stwierdzenie posiadania przez roślinę cech właśc. dla odmiany ,stopnia czystości odmianowej oraz warunków jej uprawy i przechowywania, poza tym na plantacjach nasiennych ocenia się zdrowotność roślin, stopień zanieczyszczeń oraz te czynniki które mogą wpływ. ujemnie na plon i jakość nasion.

Przedmiot kwalifikacji polowej

Kwalif. polowej podlegają plantacje obsiane materiałem matecznym oraz kwalifikowanym mat. odmian dopuszczonym do upraw w kraju. Pierwszym pokoleniem podlegającym urzędowej kwalifika. są plantacje obsiane mat. matecznym. W kolejnych pokoleniach obniża się stopień kwalif. o 1 w stosunku do stopnia w którym wysiano nasiona lub wysadzono sadzonki.

Rozmnażanie materiału matecznego u roś. o niskim współ. rozmnażania kwalif. się w stopniach: *super elity *super elitę  w stopniu elity *elitę w stopniu oryginału *oryginał w stopniu pierwszego od siebie. Natomiast mat. mateczny u roś. o wyż. współ. rozmnażania.

Jeżeli plantacja nie odpowiada stopniowi w jakim powinna być zakwalif. to kwalif. się ją  w stopniu odpow. jego jakości a jeżeli nie spełnia wymagań ustalonych nawet dla najniższego stopnia kwalifi. to dyskwalif. się je. Odmiany miejscowe reprodukowane w gosp. osób uznanych za ich producentów mogą być zakwalif. najwyżej w stopniu oryginału.

Kwalifikacje polowe organizują i nadzorują okręgowe inspektoraty inspekcji nasiennej poprzez swoich kwalifikatorów do których obowiązków należą:

*powiadomienie plantatorów i instytucji kontrol. o terminach lustracji.

*sprawdzenie dokument. w celu sprawdzeni tożsamości gat. i odmianowej, st. kwalif. oraz ciągłości kwalif. ocenionego mat.

*porównywanie deklarowanego obszaru plantacji  z faktycznie obsianym i udokumentowanym przez plantatora z ilością mat. siewnego lub sadzonek.

*przeprowadzenie lustracji plantacji lub oceny sadzonek roślin 2-letnich,

*spisywanie protokołów i wystawienie świadectw kwalifikacji.

Ogólne cechy plantacji nasiennych(5).

1.tożsamośc gat. i odmianowa:

*w przypadku stwierdzenia w polu innego gat. lub odmiany niż zgłoszono we wniosku plantacja ulega dyskwslif.

2.zgodność pow. obsianej ze zgłoszoną

*stwierdzenie niezgodności między obszarem zgłoszonym a obszarem który nie ma pokrycia w zakupionym materiale siewnym powoduje dyskwalif. plantacji

3.zachowanie izolacji

*  plantacje nasienne muszą być zlokalizowane w takie odległości od innych upraw tego samego gatunku lub skupisk roślin daleko rosnących pokrewnych gat. aby było możliwe uniknięcie skrzyżowania się z innymi a także przenoszenie patogenów  i szkodników  oraz zmniejszenie nasion obcych gat. i odmian. Minimalną odległość chroniącą plantację nasienną nazywamy izolacją przestrzenną. Odległości izolacyjne dla każdego gat. określają szczegółowe przepisy:

*plantacje nasienne roślin obcopylnych wymagają  zawsze większej izolacji przest. niż plantacje roślin samopylnych.

*jeżeli między plantacją a inną uprawą wobec której obowiązuje zachowanie izolacji  wyst. naturalna osłona w postaci zwartego zadrzewienia, budynków lub wzgórz to plantacje  te można zakwalifikować nawet wtedy gdy izolacja jest mniejsza do 1/3 odległości wymaganej przepis.

W celu zabezpieczenia nasion przed mechanicznymi zanieczyszczeniami nasionami innego pola co może nastąpić podczas zbioru wymagane jest wówczas wykoszenie 2m pasa brzeżnego plantacji nasiennej przed rozpoczęciem zbioru. Poza najczęściej stosowaną izolacją przest. możemy stosować izolację techniczną(np. w szklarniach i tunelach) lub czasową(np. wykorzystania różnego czasu kwitnienia i dojrzewania nasion, różne terminy siewu.   

4.zdrowotność i zachwaszczenie plantacji

*szczegółowej ocenie muszą podlegać zawsze najgroźniejsze choroby i szkodniki wyst. na plantacji. Jednak podczas kwalifikacji sortujemy wszystkie wyst. choroby  i szkodniki oraz st. ich  nasilenia gdyż przy silnym ich występowaniu plantacja może być zdyskwalif.

*podobnie postępuj.się przy silnym zachwaszczeniu.

5.stan plantacji i szacunek plonu.

*oceniając ogólny stan plantacji bierzemy pod uwagę:

-ogólny wzrost roślin

-zawartość roślin w łanie

- wyrównanie roślin na plantacji oraz ogólne wkszta. roślin

-równomierny rozwój roślin oraz dojrzewanie nasion na plantacji.

Szacunkową wielkość plonu podajemy w t/h lub kg/h zarówno brutto jak i netto.

Dla sadzonek roślin 2-letnich podaje się liczbę sadzonek uzyskanych z plantacji. W przypadku gdy tylko część nie odpowiada przepisom kwalif. a na pozostałej części stan roślin jest dobry to kwalifikator może zakwalif. tylko tą część plantacji która odpowiada wymaganiom. Plantator zobowiązany jest wówczas do wykoszenia 2m pasa izolacyjnego pomiędzy obydwoma częściami i do oddzielnego zebrania planu z obu części pola.

Szczegółowa ocena plantacji:

1.jednostki kwalifik.

*dla określenia liczby roślin obcych gat. lub odmian roślin uprawnych stopnia  porażenia  patogenami i szkodnikami analizuje się szczegółowo nie wielkie powierzchnie kontrolne zw. jednostkami kwalifikacyjnymi

*dla plantacji  na którym rośliny rosną w zwartym łanie jednostkę kwalifikacyjną  stanowi 10m2

* jednostki kwalif. dla roślin uprawowych rzędowo  jest to 100 kolejnych roślin w rzędzie lub po 50 roślin dwóch kolejnych rzędów. Liczba jednostek kwalif. zależy od  wielkości ocenianej plantacji.

Przy ocenie upraw nasiennych w inspektach lub szklarniach nie wyznaczamy odpowiednich jednostek kwalif. gdyż oceniamy wszystkie rośliny a jedynie  w celu obliczeń przyjmuje  się tegoroczną jednostkę kwalif.za którą uważa się każde kolejne 50 roślin.

Obliczenie wad i stopnia kwalif.

Obliczenia te dotyczą 3 wad.

*rośliny obce

*rośliny chore

*szkodniki

kwalif. sadzonek roślin 2-letnich

kwalif.się je z reguły jesienią po ich wykop. gdzie sprawdzamy zgodność między liczbą sadzonek  wg szacunku na plantacji a przygotowaniu na plantacji.

W przypadku kiedy do kwalif. zgłoszono znacznie więcej sadzonek niż wynikało to z szacunku całą partię sadzonek należ zdyskwalif. Jednostkę kwalif. stanowi tutaj 100sadzonek  a liczba jednostek kwalif. zależy od wielkości partii i tak:

- z partii do 4 ton podnosi się o jednostkę kwalif.

- z partii od 4,1 do 10 ton –2 jedn. kwalif.

-z partii 10,1 ton- 2 jedn. kwalif. i dodatkowo po jednej jedn.na każde rozpoczęte 10 ton. Zanalizowane jednostki wydziela się sadzonkami  innych odmian i sadzonki z wadami które następnie podlegają szczegółowej ocenie. Średnie liczby sadzonek z określonymi wadami porównuje się z wielkościami określonymi szczegółowymi przepisami a następnie kwalif. się ocenianą partię.

Plantacje roślin 2-letnich uprawiane systemem bezwysadkowym należy kwalif. w pierwszym roku uprawy w okresie poł. sierpnia do końca września, a w 2 roku uprawy od rozpoczęcia kwitnienia roślin do dojrzałości nasion roślin.

Do kwalif. polowej kwalifikator następujące dokumenty:     

*protokół  z lustracji plantacji kontrolowanej jednorazowo

*protokół z lustracji plantacji kontrolowanej 2 lub 3 krotnie

*świadectwo kwalif. polowej plantacji nasiennej.

Przykłady zastosowania przepisów kwalif:fasola: obowiązuje jedna lustracja w okresie od pełnego wykształcenia strąków do ich zasychania i dojrzewania nasion

Izolacja przestrzenna: od zasiewu innych odmian fasoli 100m

do zasiewu fasoli karłowej i innych odmian roślin gat. z rodziny motylkowych 2m

Czystość odmianowa: wyst. roślin innych odmian fasoli na jedn. kwalif.

-w elicie nie dopuszczalne 

-w oryginale nie więcej niż 0.1 rośliny

-w pierwszym od siebie nie więcej niż 0.2 rośliny.

Czystość gat.: wyst. roślin innych gat. z rodziny motyl.

-w elicie nie dopuszczalne

-oryginale i pierwszym od siebie – plantacja powinna być wolna od innych gat. roślin motylkowych.

Zachwaszczenie- silne zachwaszczenie które nie pozwala na właściwy rozwój roślin uprawowych stanowi podstawę do dyskwalif. plantacji.

Choroby i szkodniki –wyst. rośliny porażone żółtą  i zieloną moziką lub antraknozą w jedn. kwalif. nie może przekraczać 25 roślin. Wyst. stąkowca fasolowego jest nie dopuszczalne. silne porażenie fasoli przez inne choroby i szkodniki powodujące pogorszenie nasion fasoli stanowi podstawę do dyskwalif. plantacji.

Pobranie próbek nasion do badania:

Polega ona na wydzielaniu określone niewielkiej ilości materiału siewnego z partii nasion. Pobrana próbka musi być reprezentatywna tj. musi odpowiadać pod względem wszystkich cech jakości nasion partii z której została wydzielona. W przeciwnym przypadku wyniki oceny laboratoryjnej nie będą odpowiadały rzeczywistej jakości całej partii nasion aby tego uniknąć opracowano szczegółowe przepisy określające właściwy sposób postępowania przy udzielaniu próbek nasion.

Partia nasion jest określana ilość materiału siewnego określonego gat. i odmiany jednakowego pochodzenia wyrównanej jakości przedstawiona jednorazowo do odbioru i badań jednakowych opakowań lub luzem. Wielkość partii nie powinna być większa niż:

*20 ton dla roś. warzywnych o nasionach wielkości równej wielkości ziarniaka pszenicy lub większych.

*10 ton dla roś. warzywnych o nasionach mniejszych niż ziarniak pszenicy.

*3 ton dla roś. kwiaciarskich i zielarskich.

Jeżeli partia nasion jest większa od podanej to należy je podzielić na 2 lub więcej części określonych następnie jako samodzielne partie. Przed przystąpieniem do pobierania próby należy sprawdzić dokumentację partii porównać wielkość partii z szacunkiem zbioru wg protokołu kwalifik. polowej oraz sprawdzić jednolitość partii nasion.

O jednostkę partii nasion świadczyć mogą cechy tj.

- jednostkowa czystość

-barwa

-zapach

-wilgotność

-zdolność kiełkowania

Ocenie w  pobranych próbkach z różnych miejsc partii nasion przechowywanych luzem lub z różnych worków. Dla orientacyjnego określenia czystości sprawdza się wzrokowo zawartości nasion danych gatunków oraz zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych.

W celu orientacyjnych wilgotności  bierze się suchą ręką nasiona z różnych miejsc ściska się je w dłoni. Nasiona suche wymykają się pomiędzy palcami natomiast wilgotne nie wymykają się i wykazują pewną elastyczność a przy zgryzaniu są miękkie.

Rodzaje próbek: 

*próbka pierwotna jest to część partii nasion pobrana jednorazowo z jednego miejsca partii luzem lub  z jednego miejsca opakowania  jednostkowego np. worka.

*próbka jednostkowa  jest to próbka nasion składająca się z większych próbek pierwotnych pobranych z jednego opakowania jednostkowego.

*próbka ogólna jest to próbka  nasion powstała przez połączenie wszystkich próbek pierwotnych lub jednostkowych  pobranych z jednej partii nasion.

* próbka średnia jest to próbka nasion wydzielona  z próbki ogólnej i reprezentuje ona właściwości całej partii nasion. Jej wielkość zależy od gat. nasion rodzaju badań jakie mogą być wykonane oraz od potrzebnej liczby próbek.

Komplet próbek stanowią co najmniej dwie próbki nasion wydzielone z tej samej próbki średniej z których jedna służy do określenia wartości siewnych  a druga do oznaczenia wilgotności.

Próbobiorcy    

Do pobrania próbek upoważnieni są tylko urzedowi  i zakładowi próbobiorcy. Mogą nimi zostać osoby o wysokiej etyce zawodowej i posiadają przynajmniej podstawowe wiadomości z nasiennictwa. Są oni powołani  przez okręgowe inspekcje Inspekcji Nasiennej po uprzednim odbyciu specjalnych kursów. Inspektoraty inspekcji nasiennej zaopatruje urzędowych próbobiorców  w imienne legitymacje  określające rejon ich działalności  i zakres uprawy. Urzędowi próbobiorcy materiału siewnego I kategorii są uprawnieni do pobierania próbek wszelkiego materiału siewnego upoważnienia stacji oceny nasion. Także  z tych partii które są przeznaczone  na eksport jak i z partii importu. Natomiast urzędowi próbobiorcy  II kategorii nie mogą pobierać prób z partii nasion przeznaczonych na eksport. Zakładowi próbobiorcy otrzymują upoważnienia zezwalające im na pobieranie próbek nasion tylko z określonych partii materiału siewnego na terenie zakładu w którym są zatrudnieni. Każdy próbobiorca otrzymuje z okręgowego inspektoratu urzędowe druki tj. nalepki na próbkę nasion i protokoły z pobrania próbek.2 pieczątki gumowe do tuszu  i metalową do laku oraz próbobierze i w miarę potrzeby plombownicę.

Zasady pobierania próbek za partii materiału siewnego:

Po sprawdzeniu dokumentacji jednolitości partii  rozpoczyna się pobieranie próbek wg następującej kolejności:

*pobieranie próbek pierwotnych, ewentualnie utworzenie próbek jednostkowych

*utworzenie próbki ogólnej przez połączenie wszystkich próbek pierwotnych lub jednostkowych i dokładnie jej wymieszanie.

*wydzielenie z próbki ogólnej próbki średniej. Liczba próbek średnich do poszczególnych badań jest zależna od rodzaju przewidywanych oznaczeń

*dla oznaczenia wartości siewne- w 2 lub więcej egzemplarzach

*dla oznaczenia wilgotności – 1 lub 2 egzemplarzach

*dla oznaczenia zdolności kiełkowania-1 lub 2 egzemplarze

jeden egzemplarz próbki do oznaczenia wartości siewnej pozostaje zawsze  u dostawcy nasion a pozostałe próbki tylko na jego zlecenie.

Pobieranie próbek pierwotnych z partii nasion:           

Liczba próbek pierwotnych w partii nasion w opakowaniach o masie >od 1 kg

Z każdego losowo wybranego opakowania należy pobrać po 3 próbki pierwotne.

Liczba próbek pierwotnych z partii nasion  w opakowaniu o masie poniżej 1 kg