Analiza ofiar wypadków komunikacyjnych w świetle materiału.pdf

ARCH. MED. SĄD. KRYM., 2009, LIX, 172-176 PRACE ORYGINALNE

Michał Szeremeta, Anna Niemcunowicz-Janica, Adam Sackiewicz,

Iwona Ptaszyńska-Sarosiek

Analiza ofiar wypadków komunikacyjnych w świetle materiału

sekcyjnego Zakładu Medycyny Sądowej w białymstoku

w latach 2007-2008

Analysis of traffic accident fatalities in autopsy material collected

in the years 2007-2008 at the Department of Forensic Medicine,

Medical University of Białystok

Z Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w białymstoku

Kierownik: prof. dr hab. J. Janica

Celem pracy była analiza statystyczna ofiar wypadków

komunikacyjnych w świetle materiału sekcyjnego

Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycz-

nego w białymstoku w latach 2007-2008. Analizę

przeprowadzono w grupie 209 ofiar wypadków

komunikacyjnych w oparciu o dane zawarte w 876

protokołach sekcyjnych. Opracowane statystycznie

dane przedstawiono w formie opisowej oraz tabeli.

W latach 2007-2008 liczba ofiar wypadków komuni-

kacyjnych wyniosła 209, co stanowiło 24% ogólnej

liczby wykonanych w tym czasie sekcji. Mężczyźni

stanowili 76%, natomiast kobiety 24% ogólnej liczby

ofiar wypadków drogowych. Największą śmiertelność

stwierdzono wśród kierowców, którzy stanowili 38%

ogólnej liczby zgonów w następstwie wypadków ko-

munikacyjnych. W dalszej kolejności najwyższy odse-

tek zgonów odnotowano wśród pieszych, pasażerów

oraz motocyklistów i rowerzystów, wśród których

stwierdzono odpowiednio 29%, 26% i 7% ogólnej

liczby zgonów. Do wypadków komunikacyjnych

ze skutkiem śmiertelnym najczęściej doszło poza

terenem zabudowanym, gdzie stwierdzono 48,5%

zdarzeń. Wśród wszystkich badanych grup przyczy-

ną zgonów były przede wszystkim rozległe obraże-

nia wielonarządowe. średni wiek ofiar wypadków

komunikacyjnych wyniósł 41 lat, co spowodowane

jest wzrostem zgonów wśród młodych osób. W 45%

przypadków mężczyźni znajdowali się pod wpływem

alkoholu, a jego średnia zawartość we krwi wyniosła

2,1‰. Natomiast kobiety były pod wpływem alkoholu

w 12% przypadków, ze średnią zawartością alkoholu

we krwi wynoszącą 1,6‰.

The objective of the paper was an analysis of traffic

accident fatalities in autopsy material collected at the

Department of Forensic Medicine, Medical University

of białystok in the years 2007-2008. The analysis was

carried out in 209 traffic accident victims included in

the total number of 876 autopsies. based on autopsy

reports, the main criteria included gender, site of

death (urban area, rural area, non-built-up), mode of

movement (driver, passenger, pedestrian, biker and

cyclist), age, location of fatal injuries (head, thorax,

abdomen and pelvis, upper and lower limbs, multiorgan

injuries) and blood alcohol level. The collected data

were analyzed statistically according to the above listed

criteria and presented as a text and graphs. In the years

2007-2008, 209 individuals died in traffic accidents in

Podlasie Region, with the mortality rate of 24%. Male

victims accounted for 76% of fatalities, while females

constituted 24%. Drivers predominated among traffic

accident fatalities in Podlasie Region, with the mortality

rate of 38%. In the years 2007-2008, the mortality rates

for pedestrians, passengers, motorbike drivers and

Nr 3 173

OFIARY WYPADKóW KOMUNIKACYJNYCH

bikers were 29%, 26% and 7%, respectively. Regardless

of the time period, the fatalities were predominant in

non-built-up areas, with the percentage amounting

to 48.5%. The location of fatal injuries in respective

groups was similar, with a preponderance of multiorgan

injuries. The mean age of traffic accident fatalities was

41 years, predominantly due to an increasing number

of fatal cases among young individuals. In the years

2007-2008, the percentage of traffic accident victims

being under the influence of alcohol was 45% in males

and 12% in females. The mean blood alcohol level of

traffic accident victims was 2.1‰ in males and 1.6‰

in females.

wał analizę statystyczną wypadkowości drogowej

w Niemczech [9]. W Polsce jedna z pierwszych

ocen dotyczących wypadkowości drogowej

została przeprowadzona przez butryma w 1935

roku [10]. Pomimo upływu długiego okresu od

chwili opublikowania tych pionierskich prac przy-

czyny wypadków wydają się być stosunkowo

niezmienne. Nieprzerwanie do najczęstszych

zalicza się nadmierną prędkość, brawurową jaz-

dę, słabe umiejętności kierowców połączone ze

złą oceną sytuacji na drodze, nieprzestrzeganie

zasad obowiązujących w ruchu drogowym, zły

stan techniczny pojazdów, brak odpowiedniej

infrastruktury drogowej czy też nietrzeźwość

uczestników ruchu drogowego [11]. W ostatnich

latach do przyczyn wypadków komunikacyjnych

zaliczamy zażywanie narkotyków przez uczest-

ników ruchu drogowego [12], kierowanie pojaz-

dami mechanicznymi pomimo występowania

bezwzględnych przeciwwskazań zdrowotnych

[13] czy też zmęczenie, stres oraz coraz częściej

obserwowaną na drogach agresję [14].

Słowa kluczowe: ofiary śmiertelne wypadków

drogowych, analiza

Key words: traffic accident fatalities, analysis

WPROWADZENIE

Obserwowany w ostatnich dziesięcioleciach

rozkwit motoryzacji doprowadził do powstania

jednego z największych problemów obecnych

czasów, wypadkowości drogowej [1]. Według

danych WHO od roku 1886, kiedy to zanoto-

wano pierwszy wypadek z ofiarą śmiertelną

w Londynie, do dnia dzisiejszego na drogach

śmierć poniosło 25 milionów ludzi. Obecnie na

świecie w następstwie wypadków komunikacyj-

nych ginie rocznie 1,2 miliona ludzi, czyli ponad

3000 osób dziennie, a 30-50 milionów odnosi

obrażenia [2]. Według danych szacunkowych,

liczba zgonów w 2020 roku może osiągnąć 2

miliony, a wypadki drogowe staną się trzecią

przyczyną zgonów, tuż za chorobami układu

krążenia i chorobami na tle nerwowym [3, 4].

W Polsce w 2007 roku wydarzyło się 49 536

wypadków drogowych, w których 5583 osoby

poniosły śmierć, a 63 224 osoby zostały ranne.

W 2008 roku w 49 054 wypadkach drogowych zgi-

nęło 5437 osób, zaś rannych zostało 62 097 osób.

Natomiast w najbardziej tragicznym, w ostatnich

latach, roku 1997 odnotowano 66 586 wypadków,

z 7311 ofiarami śmiertelnymi oraz 83 162 osobami

rannymi. W przeliczeniu na 100 000 mieszkańców

na polskich drogach ginie rocznie 15 osób, co sta-

nowi blisko trzykrotnie wyższe narażenie na utratę

życia, w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych

[5, 6].

Przyczyny wypadków drogowych mają różno-

rodne i często złożone podłoże [7]. Problem ten

był wielokrotnie analizowany od wczesnego okre-

su rozwoju motoryzacji. Już w 1903 roku Dittrich

przedstawił pierwszą pracę dotyczącą wypadków

drogowych [8]. Pięć lat później Zimmer opraco-

CEL PRACY

W związku z bardzo wysoką śmiertelnością

w następstwie wypadków komunikacyjnych

na terenie województwa podlaskiego, obecna

praca stanowi naturalną kontynuację badań

i analiz prowadzonych w naszym Zakładzie

w latach 1955-2006 [15, 16] oraz ocenę ewen-

tualnego wpływu całorocznego użycia świateł

mijania w samochodach na liczbę wypadków

i śmiertelność.

MATERIAł I METODY

Obecną analizę przeprowadzono w grupie

209 osób, które poniosły śmierć w wypadkach

komunikacyjnych w województwie podlaskim

w latach 2007-2008 i zostały poddane sądowo-

lekarskiej sekcji zwłok w Zakładzie Medycyny Są-

dowej Uniwersytetu Medycznego w białymstoku.

Jako kryteria podziału przyjęto płeć ofiary, miej-

sce zgonu (miasto, wieś, teren niezabudowany),

sposób poruszania się ofiary w ruchu (kierowca,

pasażer, pieszy, motocyklista i rowerzysta),

lokalizację obrażeń śmiertelnych ofiar (głowa,

klatka piersiowa, brzuch i miednica, kończyny

górne i dolne, urazy wielonarządowe), wiek oraz

zawartość alkoholu we krwi denatów.

Zebrane dane opracowano statystycznie pod

kątem przyjętych kryteriów podziału i przedsta-

wiono w formie opisowej oraz tabeli.

174 Nr 3

Michał Szeremeta

WYNIKI

kolejności na wsi – 58 (28%) oraz w mieście – 50

(23,5%). średni wiek ofiar wypadków komunika-

cyjnych w analizowanym okresie wyniósł 41 lat.

Wśród wszystkich badanych grup do zgonów

doszło przede wszystkim w następstwie rozle-

głych obrażeń wielonarządowych, które wystąpiły

w przypadku 43 (54%) kierowców, 36 (59%) pie-

szych, 35 (65%) pasażerów oraz 12 (86%) mo-

tocyklistów i rowerzystów. Mężczyźni znajdowali

się pod wpływem alkoholu w 72 (45%), a kobiety

w 6 (12%) przypadkach. średni poziom alkoholu

we krwi w grupie mężczyzn wyniósł 2,1‰, nato-

miast w grupie kobiet 1,6‰.

W latach 2007-2008 wykonano 876 sądowo-le-

karskich sekcji zwłok, z czego 209 (24%) stanowiły

zgony w następstwie wypadków komunikacyj-

nych. Większy odsetek ofiar stanowili mężczyźni

– 159 (76%), w porównaniu do liczby kobiet – 50

(24%). Najwięcej ofiar śmiertelnych odnotowano

wśród kierowców – 80 (38%), następnie wśród

pieszych – 61 (29%), pasażerów – 54 (26%) oraz

motocyklistów i rowerzystów – 14 (7%). Najczęś-

ciej do wypadków śmiertelnych doszło poza

terenem zabudowanym – 101 (48,5%), w dalszej

Tabela I. Analiza ofiar wypadków komunikacyjnych.

Table I. Analysis of traffic accident fatalities.

KRYTERIA PODZIAłU / CRITERIA

2007-2008

Ogólna liczba sekcji zwłok / Number of autopsies

876

Liczba ofiar wypadków drogowych / Number of traffic accident fatalities

209 (24 %)

Liczba ofiar płci męskiej / Number of victim men’s sex

159 (76 %)

Liczba ofiar płci żeńskiej / Number of victim feminine sex

50 (24 %)

Miasto / Urban area

50 (23,5 %)

Miejsce zgonu / Site of death

Wieś / Rural area

58 (28 %)

Teren niezabudowany / Non built – up

101 (48,5%)

Kierowca / Driver

80 (38 %)

Sposób poruszania się ofiary w ruchu /

Mode of movement

Pasażer / Passenger

54 (26 %)

Pieszy / Pedestrian

61 (29 %)

Motocyklista i rowerzysta / Cyclist and biker 14 (7 %)

Wiek średni ofiar / Age

Pieszy: urazy wielonarządowe / Pedestrian:

multiorgan injuries

36 (59 %)

Ilościowa ocena najczęściej występują-

cych okolic obrażeń śmiertelnych /

Localisation of fatal injuries

Kierowca: urazy wielonarządowe / Driver: multiorgan

injuries

43 (54 %)

Pasażer: urazy wielonarządowe / Passenger:

multiorgan injuries

35 (65 %)

Motocyklista i rowerzysta: urazy wielonarządowe /

Cyclist and biker: multiorgan injuries

12 (86 %)

Odsetek mężczyzn będących pod wpływem alkoholu / Percentage of man being influenced

by alcohol

72 (45 %)

Odsetek kobiet będących pod wpływem alkoholu / Percentage of women being influenced

by alcohol

6 (12 %)

średnia zawartość alkoholu we krwi w przypadku mężczyzn / Mean blood alcohol level of

victim men’s sex

2,1 ‰

średnia zawartość alkoholu we krwi w przypadku kobiet / Mean blood alcohol level of victim

feminine sex

1,6 ‰

Nr 3 175

OFIARY WYPADKóW KOMUNIKACYJNYCH

DYSKUSJA

Nadal bardzo niekorzystnie przedstawiają się

wyniki dotyczące wieku oraz zawartości alkoho-

lu we krwi ofiar śmiertelnych. średni wiek jest

najniższy z dotychczas odnotowanych badań

i wyniósł 41 lat, co wynika ze wzrostu śmiertel-

ności młodych uczestników ruchu drogowego.

Podobnie wysoka śmiertelność w młodym wieku

była obserwowana w badaniach prowadzonych

w Hangzhou w Chinach przez Xiao-gang Zhao

i wsp. [30]. Natomiast średni odsetek mężczyzn

będących pod wpływem alkoholu zbliżył się do

poziomu z lat 1970-1986 i był niższy niż w latach

1987-2006 (45% vs. 43% i 54%). Obserwowano

wzrost wartości średniej zawartości alkoholu

we krwi do 2,1‰. Wśród kobiet stwierdzono

dwukrotnie niższą śmiertelność ofiar będących

pod wpływem alkoholu względem lat poprzed-

nich (12% vs. 22% i 24%), przy czym średni

poziom alkoholu wyniósł aż 1,6 ‰. Tak wysoki

wynik można tłumaczyć stosunkowo małą liczbą

ofiar będących pod działaniem alkoholu wśród

kobiet.

Od lat problematyka wypadkowości dro-

gowej jest celem badań na świecie [17, 18]

oraz Zakładów Medycyny Sądowej na terenie

całego kraju [19, 20, 21, 22]. W województwie

podlaskim aspekty wypadków drogowych ze

skutkiem śmiertelnym były badane przez Janicę

i wsp. oraz w ostatnim czasie przez Szeremetę

i wsp. [15, 16].

Obecna analiza, będąca kontynuacją prze-

prowadzonych wcześniej badań, uwidoczniła

istotny wzrost odsetka (24%) ofiar śmiertel-

nych wypadków komunikacyjnych w stosunku

do badań z lat 1970-1986 i 1987-2006, gdzie

stwierdzono odpowiednio 13% i 17% zgonów

w stosunku do wszystkich wykonanych sekcji

zwłok. Tak dużą liczbę ofiar śmiertelnych można

tłumaczyć znacznym wzrostem natężenia ruchu

oraz bardzo wysokim odsetkiem uczestników

wypadków będących pod działaniem alkoholu.

Spożycie alkoholu przez uczestników ruchu

drogowego stanowi jeden z najpoważniejszych

czynników ryzyka wypadków ze skutkiem śmier-

telnym i był szeroko opisywany we wcześniej

prowadzonych badaniach, w poszczególnych

województwach, na terenie kraju [23, 24, 25,

26, 27]. W świetle przytoczonych powyżej liczb

wydaje się, że całodzienne używanie świateł mi-

jania nie przyniosło spodziewanego efektu i nie

zmniejszyło w sposób istotny liczby wypadków

drogowych, w tym zdarzeń ze skutkiem śmier-

telnym. W ostatnich dwóch latach na podlaskich

drogach najczęściej ginęli kierowcy (38%), co

w porównaniu do lat poprzednich stanowi znacz-

ny wzrost (33% i 34%), kiedy to obserwowano

największy odsetek zgonów wśród pieszych

(29% vs. 47% i 42%). W ocenie autorów zmia-

nę tę można tłumaczyć stopniowym wzrostem

zamożności społeczeństwa i przesiadaniem się

pieszych do relatywnie tanich i często słabej

jakości samochodów. Nie zmieniły się natomiast

okoliczności związane z wypadkami śmiertelny-

mi. Zarówno w analizowanym okresie, jak i we

wcześniejszych latach do zdarzeń ze skutkiem

śmiertelnym dochodziło najczęściej poza tere-

nem zabudowanym (48,5 % vs. 48,5% i 62,5%).

Podobne wyniki w okolicy Udine we Włoszech

uzyskał Valent i wsp. [28]. We wszystkich bada-

nych grupach do zgonów doszło przede wszyst-

kim w następstwie urazów wielonarządowych,

które jako przyczyna zgonu zastąpiły obserwo-

wane wcześniej w województwie podlaskim, jak

i we wcześniejszych badaniach w kraju urazy

czaszkowo-mózgowe [29].

PIśMIENNICTWO

1. Teresiński G.: Historia badań w dziedzinie

wypadkowości drogowej, Arch. Med. Sąd. Krym.

2001, LI, 249-257.

2. Peden M., McGee K., Krug E., Injury: a le-

ading cause of global burden of disease, 2000,

WHO, Geneva.

3. www.who.int/en

4. www.un.org

5. www.nadrogach.pap.pl

6. www.edroga.pl

7. Di Maio V. J., Di Maio D.: Medycyna Są-

dowa, Wydanie I Polskie pod red. świątek b.

i Przybylskiego Z., Wyd. Urban & Partner, Wroc-

ław 2001, 257-274.

8. Dittrich, Uber Verletzungen und Tod durch

Uberfahrenwerden vom gerichtsarztlichen

Standpunkt, Arch. Kriminal. Anthrop. Krim. 1903,

13, 1.

9. Zimmer, Uber Automobilverletzungen,

Dtsch. Z. Chir. 1908, 95, 157-169.

10. butrym A.: Wypadki samochodowe w Kra-

kowie w ciągu dziesięciolecia 1924 do 1934,

Czas. Sąd.– Lek. 1935, 8, 147-189.

11. brismar b., bergman b.: The Significance

of Alcohol for Violence and Accidents, Alcoho-

lism: Clinical and Experimental Research 2006,

22, 7, 299-306.

12. Kerr J. S., Hindmarch I.: The effects of

alcohol alone or in combination with other drugs

176 Nr 3

on information processing, task performance

and subjective responses, Human Psychophar-

macology: Clinical and Experimental 1998, 13,

1, 1-9.

13. Gislason T., Tomasson K., Reynisdottir H.,

bjornsson J. K., Kristbjarnarson H.: Medical risk

factors amongst drivers in single-car accidents,

J. Inter. Med. 2003, 241, 3, 217-223.

14. Hennessy D. A., Wiesenthal D. L.: Traffic

congestion, driver stress, and driver aggression,

Aggressive behavior 1999, 25, 6, 409-423.

15. Janica J., Antoniuk Z., Dopierała T.: Wy-

padki komunikacyjne w świetle materiału Zakła-

du Medycyny Sądowej w białymstoku w okresie

15-lecia (1955-1969), Arch. Med. Sąd. Krym.

1971, 1, 179-180.

16. Szeremeta M., Dopierała T., Janica J.,

Niemcunowicz-Janica A., Załuski J., Ptaszyńska-

Sarosiek I., Okłota M., Stępniewski W.: Analiza

porównawcza ofiar wypadków komunikacyj-

nych w świetle materiału sekcyjnego Zakładu

Medycyny Sądowej w białymstoku w latach

1970-1986 oraz 1987-2006, Rocz. Pom. Akad.

Med. w Szczecinie 2007, 53, 2, 76-79.

17. bedard M., Guyatt G. H., Stones M. J., Hir-

des J. P.: The independent contribution of driver

crash and vehicle characteristic driver fatalities,

Accid. Anal. and Prev. 2002, 34, 717-727.

18. Yau K. K. W.: Risk factors affecting the

severity of single vehicle traffic accidents in

Hong Kong, Accid. Anal. and Prev. 2004, 36,

333-340.

19. baran E., Jaegermann K.: Wypadki dro-

gowe w materiale sekcyjnym Zakładu Medycyny

Sądowej AM w Krakowie. Rozległość i rozmiesz-

czenie obrażeń ciała. Przyczyny śmierci, Arch.

Med. Sąd. Krym. 1971, 27.

20. Jaegermann K., łapa M.: Wypadki drogo-

we w materiale sekcyjnym Zakładu Medycyny

Sądowej AM w Krakowie. I. Wiek i pleć, Arch.

Med. Sąd. Krym., 1971, 21, 8-11.

21. Marek Z., Konopka T.: Wypadkowość

drogowa w Krakowie w świetle obserwacji są-

dowo-lekarskich, Arch. Med. Sąd. Krym., 1991,

41, 122-129.

22. Mądro R., Staśkiewicz J.: Zgony w na-

stępstwie wypadków drogowych na podstawie

materiału sekcyjnego ZMS AM w Lublinie, Arch.

Med. Sąd. Krym., 1970, 20, 183.

23. Kłys M., Grzeszczuk S., Majchrzak T.:

Wypadki komunikacyjne ze skutkiem śmiertel-

nym a alkohol na obszarze Małopolski w latach

2000– 2003 na podstawie materiału archiwalne-

go Zakładu Medycyny Sądowej CM UJ w Krako-

wie, Arch. Med. Sąd. Krym., 2006, LVI, 80-85.

24. Engelgardt P., śliwka K.: Metody wstępnej

oceny sprawności psychofizycznej kierowców,

Arch. Med. Sąd. Krym., 2006, LVI, 31-38.

25. Mądro R., Teresiński G.: Uwagi odnośnie

do możliwości rekonstrukcji wypadku drogowe-

go na podstawie ustaleń sekcyjnych i wykorzy-

stania tego sposobu postępowania dowodowe-

go, Arch. Med. Sąd. Krym., 1995, XLV, 1.

26. Grochowska Z., Jaegermann K.: Wypadki

drogowe w materiale sekcyjnym Zakładu Medy-

cyny Sądowej AM w Krakowie. III. Nietrzeźwość,

Arch. Med. Sąd. Krym. 1971, 21, 19-22.

27. Gubała W.: Toksykologia Alkoholu, biblio-

teka Prawa Dowodowego 1997, 7-8.

28. Valent F., Schiava F., Savonitto C., Callo

T., brusaferro S., barbone F.: Risk factor for fatal

road traffic accidents in Udine, Italy, Accid. Anal.

and Prev. 2002, 34, 71-84.

29. Chróścielewski E., Marcinkowski T.:

Zagadnienia związane z sądowo-lekarskimi

oględzinami zwłok ofiar wypadków drogowych

(ze szczególnym uwzględnieniem urazów móz-

gowych), Wiad. Lek. 1970, 2, 27.

30. Xiao-gang Zhao, Xiao-di He, Jun-song

Wu, Guang-feng Zhao, Yue-feng Ma, Mao

Zhang, Jian-xin Gan, Shao-wen Xu, Guan-yu

Jiang: Risk factors for urban road traffic injuries

in Hangzhou, China, Arch. Orthop. Trauma Surg.

2009, 129, 507-513.

Adres do korespondencji:

Michał Szeremeta

Zakład Medycyny Sądowej

Uniwersytetu Medycznego w białymstoku

ul. Kilińskiego 1

15-089 białystok

Michał Szeremeta

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: