8. kowalska.pdf

Maçgorzata Kowalska

JakoĻę Ňycia sþyszĢcych matek gþuchych dzieci 1

Wiókszoëí przypadkÜw gçuchoty dziedzicznej stwierdza sió u dzieci, ktÜrych oboje rodzice sé

sçyszécy.

Rzeczywiëcie, 90% dzieci gçuchych rodzi sió w rodzinach sçyszécych.

Gçuche dziecko gçuchych rodzicÜw jest wióc wyjétkiem. 2

Przytoczony cytat w syntetyczny sposÜb wyjaënia inspiracje badawcze

i zainteresowanie sytuacjé sçyszécych matek, ktÜrym urodziçy sió gçuche dzieci.

Chociañ wiele danych wskazuje, ñe gçuche dziecko czósto wzrasta w sçyszécej

rodzinie, nadal brak badaõ o tym, jak znoszé to ich matki, jak radzé sobie z té

zaskakujécé dla nich sytuacjé. Z pewnoëcié jest ona trudna zarÜwno dla sçyszécej

matki gçuchego dziecka, jak i dla niego samego. Niniejsza publikacja nie jest

jednak miejscem na rozwañania na temat rozwoju tegoñ gçuchego dziecka czy

sytuacji sçyszécej matki w momencie usçyszenia diagnozy o gçuchocie. Sçuñyí

ma ona przybliñeniu problematyki (poczucia) jakoëci ñycia, a takñe prezentacji

wynikÜw badaõ na ten temat, przeprowadzonych wërÜd sçyszécych matek

majécych gçuche dzieci.

Zaprezentowane tu podejëcie do jakoëci ñycia odnosi sió nie tylko

do doëwiadczania siebie przez matkó jako matkó gçuchego dziecka, dotyczy takñe

innych dziedzin ñycia, istotnych w badaniach jakoëci ñycia.

1 Na podstawie pracy magisterskiej pod kierunkiem prof. dr. hab. R. Derbisa, Uniwersytet æÜdzki 2007.

K. Brown, L. Hopkins i M. Hudgins, 1967, s.101, cyt. za: D. Bouvet, Mowa dziecka. Wychowanie

dwujózykowe dziecka niesçyszécego, Warszawa 1996, s. 139.

M. Kowalska, Jakoëí ñycia sçyszécych matek gçuchych dzieci

Wprowadzenie do problematyki (poczucia) jakoëci ñycia

Gdy psycholodzy i socjolodzy uñywajé terminu jakoëí ñycia,

a przedmiotem pomiaru czynié rÜñnego rodzaju doznania, to jest to tylko skrÜt

józykowy wzglódem pojócia poczucie jakoëci ñycia. Zazwyczaj podkreëlajé

wtedy, ñe jakoëí ñycia jest pojóciem subiektywnym, ktÜrego definicja zaleñy od

punktu widzenia i poglédÜw osÜb oceniajécych 3 . Pojócie to zdefiniowaí jest

niezwykle trudno, podobnie jak inteligencjó, przystosowanie, moralnoëí,

szczóëcie lub wolnoëí wielu teoretykÜw i badaczy korzysta z tych pojóí, wielu

jednak rozumie je inaczej i co innego wçécza w badané kategorió. S. Kowalik 4

przyznaje, ñe nie jest moñliwe jednoznaczne rozrÜñnienie, co moñna zaliczyí

do jakoëci ñycia, a co na pewno nie powinno sió tam znaleïí.

Pojócie jakoëci ñycia nie jest pojóciem sensu stricto psychologicznym,

ale pojóciem zapoñyczonym przez psychologió na uñytek praktyki. Rozpatrywane

jest w ramach podejëcia: normatywnego, fenomenologicznego, empirycznego,

relacyjnego, funkcjonalnego. WyrÜñnií moñna trzy zasadnicze nurty: pragma-

tyczny, normatywno-ideologiczny, teoretyczno-psychologiczny. Pojawiaçy sió

kolejno, nie jednoczeënie. Kañdy byç reakcjé na niedoskonaçoëci poprzedniego

i prÜbé ich zniwelowania.

W rozwañaniach na temat jakoëci ñycia wyrÜñnií moñna kilka okresÜw.

Pierwszy nazywany jest prototeoretycznym. Byç to okres w psychologii, gdy nauka

ta zainteresowana byça poznawaniem zachowania i procesÜw psychicznych

czçowieka, nie zaë jego przeñyí. Psychologia zdawaça sió nie chcieí badaõ tak

naprawdó subiektywnych stanÜw psychicznych. Szukano obiektywnych kryteriÜw.

To, co nazwaí moñna rzeczywistym zainteresowaniem jakoëcié ñycia

zaczóço sió od badaõ Campbella w 1971 roku. Wedçug Campbella jakoëí ñycia

zaleñy od tego, czy zaspokojone sé potrzeby w nastópujécych dziedzinach ñycia:

maçñeõstwo, zdrowie, ñycie rodzinne, sésiedzi, znajomi, praca zawodowa, zajó-

cia domowe, ñycie w danym kraju, miejsce zamieszkania, warunki mieszkaniowe,

czas wolny, posiadane wyksztaçcenie, standard ñycia. Badacza tego interesowaço

3 R. Derbis, Doëwiadczanie codziennoëci. Poczucie jakoëci ñycia, swoboda dziaçania, odpowie-

dzialnoëí, wartoëci osÜb bezrobotnych, Czóstochowa 2000.

4 S. Kowalik, Pomiar jakoëci ñycia kontrowersje teoretyczne, w: Pomiar i poczucie jakoëci ñycia

u aktywnych zawodowo oraz bezrobotnych, red. A. Baõka, R. Derbis, Poznaõ, Czóstochowa 1995,

s. 82.

M. Kowalska, Jakoëí ñycia sçyszécych matek gçuchych dzieci

poznanie jakoëci ñycia nie jednostki, a narodu, a takñe duñych grup ludzkich,

ktÜre charakteryzujé sió wspÜlnoté doëwiadczeõ spoçecznych. Wykazaç,

ñe odpowiednie wskaïniki sçuñéce do pomiaru jakoëci ñycia bardzo sçabo

korelujé z obiektywnymi warunkami ñycia ludzi, a poza tym kañdy z nich inaczej

zachowuje sió przy zmianie poçoñenia ñyciowego osÜb badanych. Jego podejëcie

cechowaça prostota oraz bliskoëí w stosunku do wiedzy potocznej na temat

jakoëci ñycia, jaké dysponujé nieprofesjonaliëci. Dlatego teñ to jego podejëcie

teoretyczne i zaproponowane przez niego narzódzie badawcze zyskaço duñé

popularnoëí i doczekaço sió licznych nawiézaõ. Niestety, wraz z nawiézaniami

przyszçy modyfikacje. Nie byço wióc moñliwe porÜwnywanie wynikÜw

uzyskanych w rÜñnych badaniach, coraz wiócej pytaõ odnosiço sió do obiek-

tywnych warunkÜw ñycia osoby badanej, a nie jej subiektywnego ustosunkowania

sió do tej rzeczywistoëci. Z czasem spotkaí sió moñna byço z podejëciami

skrajnymi, od czystego rejestrowania warunkÜw ñycia respondentÜw, po

podejëcia jak np. Edgertona, ktÜry twierdzi, ñe jedynym realnym sposobem oceny

jakoëci ñycia osoby jest pozostawanie z nié w na tyle bliskim kontakcie, by staí

sió naturalné czóëcié jej ñycia.

Badacze rÜñnili sió takñe podejëciem do istnienia normy

. Wielu sédzi, ñe

dochodzi sió do niej poprzez zaspokojenie potrzeb istniejécych w kilku

toñsamych dla wszystkich ludzi sferach. Tak samo liczna grupa twierdzi, ñe osoba,

ktÜrej potrzeby w kilku dziedzinach sé zaspokajane, wcale nie musi byí

szczóëliwsza od tej, ktÜra odczuwa deprywacjó potrzeb. Wiócej osoba, ktÜra

wedçug badacza nie ma zaspokojonej pewnej potrzeby, wcale nie musi tej

deprywacji odczuwaí. Ludzie rÜñnié sió bowiem tym, jaké wagó przykçadajé

do danych dziedzin ñycia, rÜñnié sió refleksyjnoëcié i samoëwiadomoëcié.

Przy zapoznawaniu sió z wynikami badaõ na temat jakoëci ñycia wañne

wióc, aby poznaí inspiracje teoretyczne badacza, przeanalizowaí dziedziny,

ktÜre zbadaç, by osiégnéí prezentowany wynik. Pojócie jakoëci ñycia jest bowiem

kategorié bardzo szeroké i wielowymiarowé. Podejëí do jakoëci ñycia jest wiele,

jak wiele jest sposobÜw osiégania wysokiej jakoëci ñycia wërÜd ludzi.

Na temat jakoëci ñycia publikowali Nordenfelt, Michalos, Bach i Rioux,

Raeburn i Rootman, Ortega y Gasset czy M. Maffesoli. Polscy autorzy publikujécy

o jakoëci ñycia to m.in. Ratajczak, Tomaszewski, Baõka, Derbis, Czapiõski, ktÜry

M. Kowalska, Jakoëí ñycia sçyszécych matek gçuchych dzieci

przybliña polskiemu czytelnikowi podejëcie wielu wspÜçczesnych badaczy jakoëci

ñycia na ëwiecie.

Badania wçasne

Przeprowadzonym badaniom towarzyszyçy nastópujéce pytania

badawcze:

1) Jak w grupie sçyszécych matek gçuchych dzieci ksztaçtuje sió

poczucie jakoëci ñycia?

2) Jakie sé wyznaczniki poczucia jakoëci ñycia?

3) Jaki udziaç w poczuciu jakoëci ñycia majé czynniki socjodemo-

graficzne (wiek dziecka, gdy zdiagnozowano gçuchotó, czas, jaki

upçynéç od diagnozy, wyksztaçcenie matki, miejsce zamieszkania

matki, stan cywilny matki), a jakie psychologiczne (rola komunikacji

z dzieckiem dla jakoëci ñycia matki)?

Zmiennymi niezaleñnymi w badaniu byçy: wiek matki, stan cywilny matki,

wyksztaçcenie matki, miejsce zamieszkania matki, józyk komunikacji miódzy

matké a dzieckiem, wiek dziecka, w ktÜrym nastépiça diagnoza ubytku sçuchu,

iloëí czasu jaki upçynéç od diagnozy

GçÜwné zmienné zaleñné w prezentowanych badaniach stanowiço

poczucie jakoëci ñycia.

Wskaïnikami (a wióc miernikami) poczucia jakoëci ñycia byçy:

• nadzieja podstawowa,

• zadowolenie z komunikacji z dzieckiem,

• jakoëí kontaktu z osobami niesçyszécymi,

• szczóëcie w ostatnich dniach,

• najlepsze ñycie, jakie mogço lub moñe mi sió zdarzyí (przed urodzeniem

dziecka, obecnie, za 5 lat) subiektywne ustosunkowanie sió do okresu

przed urodzeniem dziecka, teraïniejszoëci oraz przyszçoëci,

• satysfakcje czéstkowe zadowolenie z nastópujécych dziedzin:

maçñeõstwo, okolica, w ktÜrej Pani ñyje, dom lub mieszkanie, w ktÜrym

Pani ñyje, sytuacja finansowa wçasna i rodziny, wçasny stan zdrowia,

stosunki z kolegami, wçasne osiégniócia ñyciowe, sytuacja w kraju,

miejsce pracy/nauki, poziom usçug, wçasna pozycja spoçeczna, dzieci,

M. Kowalska, Jakoëí ñycia sçyszécych matek gçuchych dzieci

perspektywa na przyszçoëí, ñycie seksualne, sposÜb spódzania wolnego

czasu.

OmÜwienie narzódzi badawczych

Zgodnie z teorié Eriksona (1997, 2002) nadzieja (hope) jest szczegÜlnym

przeëwiadczeniem jednostki o dwÜch ogÜlnych i powiézanych ze sobé

wçaëciwoëciach ëwiata: ñe jest on uporzédkowany i sensowny oraz ñe jest

generalnie przychylny ludziom. Sé to wióc przekonania z repertuaru prywatnej

teorii ëwiata czy teñ ëwiatopoglédu. Zwykle sé one sçabo werbalizowane, a jeëli

sé werbalizowane, to w formie spoçecznie tworzonych i celebrowanych metafor

oraz podtrzymujécych je instytucji, przede wszystkim religii. Nadzieja jest

podstawé interpretacji zdarzeõ dziejécych sió w ëwiecie, zwçaszcza zdarzeõ

przyszçych, gdy jednostka prÜbuje przewidzieí ich bieg, ocenií go i oszacowaí

swoje w nim szanse. Nadzieja nie ma charakteru czysto poznawczego, gdyñ

przejawia sió nie tylko w sposobie interpretowania i prognozowania biegu

zdarzeõ, lecz takñe w towarzyszécych uczuciach wobec tych zdarzeõ ().

Wyniki badaõ wskazujé, ñe poziom nadziei podstawowej jest wañnym czyn-

nikiem osobowoëciowym umoñliwiajécym konstruktywné odpowiedï jednostki

na dwojakiego rodzaju sytuacje: na sytuacje nowoëci i na sytuacje rozpadu

dotychczasowego çadu. W sytuacji nowoëci nadzieja podstawowa zwióksza

gotowoëí do podejmowania nowych wyzwaõ i budowania nowego çadu.

Przekonania na temat sensownoëci i przychylnoëci ëwiata mogé byí silniejszym

prognostykiem adaptacji do sytuacji nowej niñ optymizm czy przekonanie

o wçasnej kompetencji. Adaptacyjna rola nadziei podstawowej jest szczegÜlnie

znaczéca w sytuacji nieodwracalnej straty stawiajécej jednostkó przed wyborem

nowych alternatyw ñyciowych. Jednostki ñywiéce silné nadziejó, ñe ëwiat jest

sensowny i generalnie przychylny, szybciej godzé sió ze straté starego çadu, a tym

samym çatwiej przechodzé do fazy konstruowania çadu nowego.

Nadziejó podstawowé moñna uznaí za wzglódnie stabilné strukturó

osobowoëci 5 . Osoby z wysokim poziomem nadziei podstawowej çatwiej budujé

nowé toñsamoëí, opisujé u siebie takie konsekwencje przeñytych sytuacji

trudnych, ktÜre zakwalifikowano jako rozwojowe.

5 J. Trzebiõski, M. Zióba, Kwestionariusz Nadziei Podstawowej BHI 12. Podrócznik, Warszawa 2003.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: