25. siruckova.pdf

tĕpËna SirīćkovË

NiesþyszĢcy w Czechach

Zawartoëí

Tekst przekazuje wiadomoëci o rozpoznawaniu wady sçuchowej

i wczesnej opiece, moñliwoëciach edukacyjnych, lingwistyce Czeskiego Józyka

Migowego, dostópie do usçug tçumaczeniowych, a takñe o kulturze ërodowiska

Niesçyszécych w Czechach.

Wstóp

Józykowa i kulturowa mniejszoëí Niesçyszécych w Czechach, tak jak

mniejszoëci Niesçyszécych w innych krajach, ma swÜj sposÜb ñycia, wçasne

wartoëci, konwencje, humor, józyk, historie W czym sió Niesçyszécy Czesi

odrÜñniajé od Niesçyszécych w innych krajach? Przede wszystkim trochó innymi

warunkami ñycia niñ majé np. brytyjscy Niesçyszécy. Podejrzewam, ñe wiókszoëí

z Paõstwa nie ma bezpoëredniej stycznoëci ze spoçecznoëcié Niesçyszécych

w Czechach i z tego teñ powodu posiadane przez Paõstwa wiadomoëci o sytuacji

w Republice Czeskiej sé raczej sképe. Chciaçabym przybliñyí Paõstwu ten temat

i przedstawií kilka aspektÜw z ñycia ludzi niesçyszécych, nie tylko tych pisanych

przez wielkie N.

Sfer i dziedzin, o ktÜrych moñna opowiadaí, jest wiele, wybraçam, mam

nadziejó, te najistotniejsze. Zatem zamierzam Paõstwu przekazaí wiadomoëci

m.in. o rozpoznawaniu wady sçuchowej i wczesnej opiece, moñliwoëciach eduka-

cyjnych, lingwistyce czeskiego józyka migowego, dostópie do usçug tçumacze-

niowych czy kulturze ërodowiska Niesçyszécych 1 .

1 Tekst wystĎpienia zostaā przed wydrukowaniem poprawiony i uzupeāniony.

tĕpÜna SirīćkovÜ, NiesāyszĎcy w Czechach

Najbardziej jednak chciaçabym zwrÜcií Paõstwa uwagó na to, ñe choí

jestem z osobami n/Niesçyszécymi w kontakcie zarÜwno sçuñbowym (pracujó

w poradni socjalnej dla osÜb z wadé sçuchu), jak i osobistym (w wolnym czasie

uczestniczó w rÜñnych przedsiówzióciach Niesçyszécych lub spotykam sió

z przyjaciÜçmi) i ëwiat Niesçyszécych oraz uczenie sió ich józyka coraz wiócej

mnie pochçania, to mÜj referat jest tylko punktem widzenia osoby sçyszécej,

a nie czçonka spoçecznoëci Niesçyszécych.

1. Ile n/Niesçyszécych ñyje w Czechach

W celu okreëlenia dokçadnej liczby mieszkajécych w Czechach osÜb

z zaburzeniem sçuchu, potrzebne sé wyniki dokçadnych badaõ statystycznych,

ale takich niestety nie ma. Ustawa nr 101/2000 Sb. o ochronie danych osobowych

mÜwi, ñe dane o stanie zdrowotnym sé tzw. danymi wrañliwymi. Takie dane

wedçug ustawy moñna uzyskaí tylko za zgodé osÜb, ktÜrych dane te dotyczé, lub

w przypadku ratowania ñycia lub zdrowia danej osoby. Dlatego teñ pozostaje

tylko szacowanie i porÜwnywanie ze statystykami z innych krajÜw.

Posçuñó sió statystyké wedçug Hrubøego z 1998 r. Hrubø szacuje,

ñe w Republice Czeskiej ñyje okoço pÜç miliona osÜb z upoëledzeniem

sçuchowym. Wiókszoëí z nich stanowié ludzie starsi niedosçyszécy (proces

starzenia sió moñe wpçywaí na powolné utrató sçuchu). Okoço 15 000 z tej liczby

to osoby niesçyszéce i niedosçyszéce z cióñké utraté sçuchu wadé sçuchu

wrodzoné lub nabyté we wczesnych latach szkolnych.

Niesçyszécy (pisani przez wielkie N) to mniejszoëí z wçasnym józykiem

i kulturé, tworzona tylko przez czóëí osÜb z zaburzeniem sçuchu i nie wszyscy,

ktÜrzy czujé sió czçonkami tej spoçecznoëci, sé niesçyszécy. Do mniejszoëci

Niesçyszécych naleñé nie tylko osoby niesçyszéce lub niedosçyszéce, ale takñe

osoby sçyszéce, np. sçyszéce dzieci Niesçyszécych rodzicÜw tzw. CODA 2 .

Zatem dokçadna liczba Niesçyszécych w Czechach teñ nie jest znana.

2 Nie moına jednoznacznie stwierdzią, kto naleıy wciĎı do mniejszoĥci NiesāyszĎcych, a kto juı

nie. W samej jēzykowo-kulturowej mniejszoĥci NiesāyszĎcych w Czechach istniejĎ dwa gāîwne

podejĥcia: 1. czāonkami sĎ wyāĎcznie te osoby, ktîre nie sāyszĎ, 2. czāonkami mogĎ byą teı osoby

sāyszĎce, np. CODA, tāumacze jēzyka migowego itp.

262

tĕpÜna SirīćkovÜ, NiesāyszĎcy w Czechach

2. Diagnostyka i opieka medyczna, wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

Diagnostyka

Wyniki badaõ zagranicznych dowodzé, ñe okoço 9099% dzieci z wadé

sçuchu rodzi sió w rodzinach sçyszécych. Szacujó, ñe w Czechach statystyki te

wyglédaçyby podobnie 3 . Jeszcze dzië zdarza sió, ñe rozpoznanie wady i jej

zdiagnozowanie nie wystópuje odpowiednio wczeënie. To moñe mieí znaczécy

wpçyw na rozwÜj dziecka, jego józyka i tworzenie wçasnej osobowoëci. Tylko

w przypadku, gdy ciéña czy porÜd nie przebiega prawidçowo, czy teñ przewiduje

sió, ñe moñe sió urodzií dziecko niesçyszéce, przeprowadzane sé konieczne

badania. Badanie sçuchu noworodkÜw (screening neonatologiczny) za pomocé

metody otoemisji akustycznych (OAE), ktÜra pozwala na wczesne rozpoznanie

problemÜw ze sçuchem, jest w Czechach przeprowadzane tyko w kilku wiókszych

szpitalach poçoñniczych w miastach takich, jak: Praga, Brno, Pilzno, Ostrawa 4 .

Planowany jest program przesiewowego screeningu noworodkÜw, ale jego

realizacja zaleñy od wielkoëci przeznaczonych na niego funduszy oraz od edu-

kacji na temat potrzeby takich badaõ.

Opieka medyczna

Po diagnostyce wady audiolodzy zazwyczaj przepisujé aparat sçuchowy.

Sé pewne zasady przyznawania bezpçatnych aparatÜw, zapisane w ustawie oraz

w przepisach szczegÜçowych urzódu ubezpieczenia zdrowotnego, okreëlajéce

m.in. maksymalny koszt jednego aparatu w zaleñnoëci od rodzaju wady, podziaç

osÜb wedçug wieku czy limit aparatÜw na osobó, itp. Tak np. zgodnie

z przepisami dziecko do drugiego roku ñycia moñe bezpçatnie otrzymaí tylko

jeden aparat sçuchowy i tylko pudeçkowy (nie zauszny). Oczywiëcie, najkorzyst-

niej byçoby, gdyby dziecko nosiço dwa aparaty zauszne i raczej cyfrowe. Rodzice

mogé wtedy zçoñyí poprzez lekarza do urzódu wniosek o odstópstwo od prze-

pisÜw i w przypadku zgody dziecko otrzymuje dwa aparaty, jednak w przypadku

3 Podczas wystĎpienia podana zostaāa liczba 90%. Por. z danymi w: A. Neisser, The Other Side of

Silence (Sign Language and the Deaf Community in America), Washington D. C.: GU, 2002

(monografia); L. Dāugoāēcka, CRSLR2: kolejne warsztaty lingwistyki migowej w Nijmegen [online],

[cyt. 22.10.2007], w: http://www.pzg.org.pl/sc/sc_jm_nijmegen.asp (artykuā); A. MacurovÜ, Nae

ģeć? Nae ģeć, 1998, nr 4, s. 179188 (artykuā); V. StrnadovÜ, Nĕkterä specifickä problämy

neslyècèch rodićī se slyècèmi dĕtmi, Gong. 2002, nr 9, s. 238 (artykuā).

4 Patrz: O. WildovÜ, KochleÜrnè implantÜty v Ćeskä republice, [online], [publ. 6.03.2007]. [Cit.

207.10.2007], w:http://www.medicina.cz/verejne/clanek.dss?s_id=7168&s_ts=39159,7771875 (artykuç).

263

Diagnostyka

Opieka medyczna

tĕpÜna SirīćkovÜ, NiesāyszĎcy w Czechach

wyboru lepszego aparatu cyfrowego rodzice muszé wiókszoëí ceny pokryí

ze ërodkÜw wçasnych lub zgçosií wniosek o wsparcie finansowe do fundacji.

Od lipca tego roku osoby m.in. z uszkodzeniem przewodu sçuchowego zewnótrz-

nego mogé po otrzymaniu zgody od urzódu bezpçatnie otrzymaí implant zakotwi-

czony BAHA, co jest wielkim krokiem naprzÜd.

W przypadku, gdy aparaty sçuchowe nie przynoszé dziecku ñadnych

efektÜw lub dajé bardzo maçe stymulowanie dïwiókowe, audiolodzy proponujé

rodzicom wszczepienie implantu ëlimakowego. Wszczepienia implantÜw

ëlimakowych w Czechach rozpoczóçy sió w 1993 r. i do koõca 2006 r.

wszczepiono je 270 osobom dorosçym i 100 dzieciom 5 . Dla osÜb zakwalifi-

kowanych do wszczepienia zakup systemu implantu ëlimakowego, wszczepienie

oraz opieka pooperacyjna finansowane sé z ërodkÜw ubezpieczenia zdrowo-

nego 6 .

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

W Czechach istnieje tylko jedna ërodowiskowa poradnia wspomagania

rozwoju dziecka 7 dla rodzin, ktÜrych dzieci majé upoëledzenie sçuchowe. Przyj-

mowane sé rodziny z dzieími z zaburzeniem sçuchu (od 0 do 4 roku ñycia),

dzieci niesçyszéce z dodatkowymi zaburzeniami (od 0 do 7 roku ñycia) oraz

rodziny niesçyszéce, ktÜre majé dzieci sçyszéce. GçÜwnym zadaniem zespoçu

pracownikÜw jest ustalenie kierunkÜw i harmonogramu dziaçaõ w zakresie

wczesnego wspomagania i wsparcia rodziny dziecka. Do rodzin jeïdzi na wizyty

doradca (m.in. surdopedagog, psycholog, lektor józyka migowego), uczy rodzicÜw

pierwszej komunikacji z dzieckiem, wypoñycza zabawki sçuñéce do rozwoju

resztek sçuchu, pomaga rodzicom przy zaçatwianiu formalnoëci zwiézanych

z zakupem aparatÜw sçuchowych oraz udziela informacji socjalno-prawnych

dotyczécych osÜb niepeçnosprawnych.

5 Wszczepienia implantîw ĥlimakowych robione sĎ w szpitalu w Pradze (Centrum kochleÜrnèch

implantacè, Fakultnè nemocnice Motol); O. WildovË, KochleÜrnè implantÜty v Ćeskä republice,

[online], [publ. 6.03.2007]. [Cit. 207.10.2007], w: http://www.medicina.cz/verejne/clanek.

dss?s_id=7168&s_ts=39159,7771875 (artykuā).

6 PrzeraıajĎce sĎ ogromne rîınice pomiēdzy kosztem zakupu aparatîw sāuchowych, kosztem zakupu

i zamocowania aparatu BAHA a kosztem zakupu, wszczepienia implantu ĥlimakowego i opieki

rehabilitacyjnej rzēdu milionîw koron czeskich. Osoby implantowane lub z aparatem BAHA

otrzymujĎ potem wszystko bezpāatnie, a osoby uıywajĎce aparatu sāuchowego majĎ bardzo niskie

limity finansowe.

7 Stģedisko ranä päće Tamtam dziaā organizacji Federace rodićī a pģÜtel sluchovĕ postiăenøch

z siedzibĎ w Pradze i oddziaāem w Olomuěcu.

264

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

tĕpÜna SirīćkovÜ, NiesāyszĎcy w Czechach

Dziaçania ërodowiskowej poradni wczesnego wspomagania rozwoju

dziecka okreëla ustawa nr 108/2006 Sb. o sçuñbach socjalnych, obowiézujéca

od 1 stycznia 2007 r., poradnia takñe prowadzi dziaçalnoëí zgodnie ze standar-

dami wczesnej opieki. êwiadczone przez poradnió usçugi sé bezpçatne. Z powodu

braku poradni ërodowiskowych oraz ograniczonego dostópu do jedynej z nich,

funkcjó ich starajé sió peçnií teñ centra specjalno-pedagogiczne przy szkoçach

dla dzieci niesçyszécych (patrz na nastópny rozdziaç), chociañ ustawowo miaçy

opiekowaí sió dzieími dopiero od trzeciego roku ñycia. Rodzice wióc mogé

skorzystaí z usçug oboje razem.

Niestety niektÜrzy lekarze (foniatrzy, audiolodzy) jeszcze dzië czósto

nie wiedzé o tym, ñe istniejé poradnie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

Zdarza sió teñ, ñe lekarze majé obawy zwiézane z józykiem migowym, ostrzegajé

przed jego uñywaniem oraz ignorujé jego istnienie i jego powañné roló w ñyciu

niesçyszécego dziecka. Po diagnostyce wady i uzyskaniu aparatu dzieci czósto

trafiajé tylko do logopedy, ktÜrego praca ukierunkowana jest gçÜwnie na komuni-

kacjó w józyku mÜwionym, lub do centrum specjalno-pedagogicznego. O istnie-

niu poradni wczesnego wspomagania rodzice dowiadujé sió tylko od niektÜrych

lekarzy lub pielógniarek, ale najczóëciej od innych rodzicÜw, przez Internet (fora

i czaty), od studentÜw pedagogiki specjalnej itp.

3. Edukacja

Historia i podejëcia

W Czechach sé stosowane trzy metody komunikacyjne w procesie

nauczania dzieci niesçyszécych: metoda oralna, bilingwalna i filozofia

komunikacji totalnej. Tak jak w wielu krajach europejskich w ostatnim stuleciu

wañné roló peçniç oralizm, ktÜry umocniç swojé pozycjó w latach powojennych

w krajach socjalistycznych. Añ do lat 80-tych praktycznie dzieci nie mogçy

w szkole migaí, nie mÜwiéc juñ o nauce za pomocé józyka migowego. W latach

80-tych, wraz z nadejëciem filozofii komunikacji totalnej nastépiça zmiana,

niektÜre szkoçy zaczóçy przechodzií do tej metody, ktÜra jest do dzië najczóëciej

stosowana.

Podejëcie do edukacji uczniÜw i studentÜw z upoëledzeniem sçuchowym

jest wieloëcieñkowe. Istniejé szkoçy dla dzieci niesçyszécych lub niedosçyszécych,

265

. Edukacja

Historia i podejëcia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: