ZDROWIE PSYCHICZNE , NORMALNOŚĆ ,                                NERWICE , CHOROBY PSYCHICZNE ,                                           PSYCHOTERAPIA

Zdrowie psychiczne , normalność

Praktyka wykazuje , że czynniki kontrastu nie działają dość silnie , by gwarantować jakiś stopień pewności przy orzekaniu o człowieku  -  o jego zdrowiu czy chorobie psychicznej .

Psychologowie  -  Rogers , Allport , Barron , Maslow , K. Dąbrowski  -  uważają , że zdrowie psychiczne jest to wartość pozytywna , którą można zdefiniować w kategoriach niezależnych od choroby psychicznej .

Zdrowie psychiczne nie jest (definicja negatywna) :

·         brakiem choroby psychicznej ani jej przeciwieństwem ;

·         stanem normalności pojmowanej w kategoriach przeciętnych i najbardziej powszechnych form zachowania ;

·         dobrostanem  -  są to bowiem chwilowe stany przemijające , stwierdza się ich wyraźne występowanie u psychopatów .

Definicja zdrowia psychicznego musi obejmować istotne właściwości ludzkiego zachowania w ogóle .

Kryteria normalności (zdrowia psychicznego) :

1.       Najogólniej mówiąc , spotykane w literaturze zestawy kryteriów można podzielić na dwie grupy :

·         kryteria formułowanie w oparciu o przyjmowaną teorię psychologiczną ;

·         zestawy kryteriów formułowanych tylko w oparciu o już istniejące lub z dodaniem własnych .

2.       Michalska podaje następujące kryteria normalności :

·         przystosowanie się do środowiska ;

·         poprawna percepcja rzeczywistości (człowiek dojrzały patrzy obiektywnie) ;

·         dojrzałość psychiczna i prawidłowy rozwój psychiczny ;

·         zadowolenie i poczucie szczęścia ;

·         odporność na konflikty , napięcia i niepokoje ;

·         równowaga , integracja i harmonia funkcji psychicznych .

3.       Jourard podaje takie kryteria normalności :

·         umiejętność zaspokajania podstawowych potrzeb na drodze społecznie akceptowanych zachowań w sposób , który nie rodzi problemów osobowościowych ;

·         akceptowanie siebie ;

·         umiejętnośc poświęcania energii i myśli celom istotnym społecznie i problemom wykraczającym poza zaspokojenie potrzeb bezpieczeństwa , miłości , posiadania .

4.       Scott podaje następujące kryteria normalności :

·         altruizm ;

·         zainteresowanie innymi ludźmi ;

·         zaufanie do innych ;

·         sympatia dla ludzi ;

·         życzliwość dla ludzi ;

·         zdolnośc do bliskich kontaktów i emocji ;

·         empatia .

Terminologia problematyki zaburzeń nerwicowych

(I. Obuchowska : „Dynamika nerwic” ; Warszawa 1981)

W niejednolitej terminologii odnoszącej się do nerwic dziecięcych znajduje odbicie fakt złożoności tej problematyki . Terminy takie , jak : nerwowość , wzmożona pobudliwość nerwowa czy psychiczna , neurotyczność , reakcja nerwicowa , zachowanie nerwicowe , a także neuropatia , czy też nerwica czy psychonerwica  -  są niejednokrotnie używane zamiennie , pomimo wciąż ponawianych prób ich uporządkowania .

Największe trudności występują przy ustalaniu znaczenia terminów : „nerwica” i „psychonerwica” . Często są one stosowane zamiennie , przy czym termin „nerwica” ma bardziej podkreślać wegetatywny komponent zaburzenia , zaś termin „psychonerwica”  -  komponent psychiczny .

Następujący badacze uważają , że :

·         C.R. Shaw  -  nerwica dziecięca nie jest chorobą , ale sposobem życia ; trudno podać definicję nerwicy , a jedyną wspólną cechę wszystkich nerwic stanowi poczucie dziecka , że jest nieszczęśliwe ;

·         J. Lange  -  nerwice są tak różne , jak różni są ludzie na nie cierpiący ; występuje u nich odchylenie osobowości , zmiana sposobu bycia , zawsze jednak neurotyczne przemiany osobowości odbywają się w ramach danej struktury psychicznej , która zostaje utrzymana ;

·         R. Lemke  -  rozumie przez nerwice odbiegające od normy postawy albo rozwój osobowości , które są następstwem nienormalnej przeróbki wewnętrznych napięć , powstałych między afektami , popędami i pozostałą częścią osobowości ; neguje potrzebę wprowadzania osobnego pojęcia nerwic ;

·         G. Gollnitz  -  nerwica to afektywna fiksacja odbiegających od normy reakcji i sposobów zachowania , które kiedyś służyły dziecku do przeciwstawiania się szkodliwej sytuacji ;

·         L.J. Meduna  -  nerwica to stereotypowa , specyficzna reakcja na niespecyficzne bodźce ;

·         P. Schilder  -  nerwica jest wadliwą postawą powstałą wskutek przerwania procesu poznawania i sprawdzania ;

·         L.G. Monch  -  nerwica wskazuje na niemożność wytworzenia zadowalającej reakcji na stresowe sytuacje zachodzące bądź w samej osobie , bądź pomiędzy osobą i światem zewnętrznym ;

·         P. Barker  -  nerwice okresu dziecięcego to schorzenia polegające na chorobliwie lękowej reakcji na stres ; by można było postawić rozpoznanie nerwicy , niepokój musi być znaczny i trwały oraz zaburzać dostosowanie jednostki w społeczeństwie ;

·         J. Reykowski  -  nerwica jest defektem samoregulacji ; jej cechą charakterystyczną jest zmniejszona zdolność do rozumienia i kontrolowania samego siebie .

Najogólniej można stwierdzić , że nerwica to zaburzenie względnie trwałe , wyuczone i wyrażające się w nieprzystosowaniu .

Przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego dziecka

(M. Bogdanowicz „Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym” ; WSiP , Warszawa 1985)

W psychologii przyjmuje się czteroczynnikową koncepcję rozwoju , stworzoną przez psychologów radzieckich , którą w Polsce spopularyzowała Maria Żebrowska . W myśl tej teorii na rozwój człowieka mają wpływ :

1.       zadatki organiczne  -  wrodzone wyposażenie anatomiczno – fizjologiczne ;

2.       własna aktywność i działalność jednostki ;

3.       środowisko ;

4.       wychowanie i nauczanie .

Każdy z wymienionych czynników może być przyczyna nieprawidłowego rozwoju dziecka .

Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka uwarunkowane są polietiologicznie , tzn. że mogą być skutkiem oddziaływania różnego rodzaju czynników patogennych .

Biologiczne przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego

Zalicza się do nich nieprawidłowości struktury i funkcji centralnego układu nerwowego , spowodowane przez szkodliwe czynniki , działające na tkankę nerwową :

·         bezpośrednio (np. uraz mózgu) ;

·         pośrednio (np. zaburzenia przemiany materii prowadzą do uszkodzenia i zaburzeń funkcji tkanki nerwowej) .

Nieprawidłowości układu nerwowego mogą być uwarunkowane genetycznie lub nabyte po zapłodnieniu (w procesie rozwoju ontogenetycznego) .

Czynniki patogenne :

1.       czynniki genetyczne działające przed zapłodnieniem i tuż po zapłodnieniu (faza jajowa) :

·         na komórkę rozrodczą :

-          nieprawidłowe geny od rodziców  -  genopatie ;

-          anomalie niezapłodnionych komórek rozrodczych (m.in. chromosomów)  -  gametopatie (m.in. chromosomopatie) ;

·         na zygotę :

-          zaburzenia rozwoju zapłodnionej komórki (m.in. anomalie chromosomów)  -  blastopatie (m.in. chromosomopatie) ;

2.       czynniki zewnątrzpochodne działające po zapłodnieniu (w ontogenezie) :

·         na zarodek i płód :

-          wirusy  -  embriopatie (fetopatie) wirusowe ;

-          bakterie  - embriopatie (fetopatie) bakteryjne ;

-          naświetlania  - embriopatie (fetopatie) aktyniczne ;

-          środki toksyczne  - embriopatie (fetopatie) toksyczne ;

-          konflikt serologiczny  -  embriopatia (fetopatia) wskutek choroby cytotoksycznej ;

-          zakażenia przez pasożyty (m.in. toxoplazmą gondi)  - fetopatia (m.in. wskutek toxoplazmozy) ;

-          niedobory pokarmowe i witaminowe  - embriopatie (fetopatie) wskutek awitaminozy i dystrofii wewnątrzmacicznej ;

-          zaburzenia w krążeniu  - embriopatie (fetopatie) wskutek niedotlenienia i anemizacji ;

·         na dziecko w czasie porodu (encefalopatie okołoporodowe)) :

-          bezpośredni uraz czaszki ;

-          wylewy śródczaszkowe wskutek urazu ;

-          zaburzenia w krążeniu płodowym (zamartwica) ;

-          środki toksyczne podawane matce ;

·         na dziecko po urodzeniu (encefalopatie wczesnodziecięce lub określone zespoły zaburzeń psychoneurologicznych) :

-          urazy ;

-          infekcje wirusowe i bakteryjne ;

-          intoksykacje ;

-          zaburzenia metabolizmu ;

-          zaburzenia hormonalne ;

-          niektóre schorzenia somatyczne (np. zaburzenia przemiany materii , niedożywienie powstałe w wyniku choroby somatycznej , nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych , reumatyzm) .

Społeczne przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego dziecka

Społeczne przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego wiążą się z niekorzystnym oddziaływaniem środowiska społeczno – wychowawczego i nie prowadzą do uszkodzenia centralnego układu nerwowego . Wśród nich można wyróżnić przyczyny psychologiczne , np. sytuacje trudne . Powodują one zaburzenia funkcji układu nerwowego , które przejawiają się jako zaburzenia zachowania , np. nerwicowe .

Czynniki patogenne w środowisku rodzinnym :

·         długotrwała deprywacja uczuciowa wskutek utraty kontaktu z matką ;

·         ekstremalne przypadki sytuacji materialnej (ubóstwo lub zamożność) i wynikające z nich konsekwencje ;

·         brak samodzielnej sytuacji mieszkaniowej ;

·         stan rodziny (pełna – niepełna) ;

·         wadliwa atmosfera rodzinna ;

·         brak poczucia wspólnoty rodzinnej ;

·         złe stosunki między członkami rodziny ;

·         wadliwe oddziaływania wychowawcze rodziców i innych dorosłych członków rodziny .

Czynniki patogenne w środowisku pozarodzinnym (przedszkole , szkoła , środowisko rówieśnicze) :

...