Odporność układu polskiej przestrzeni na zakłócenia zewnętrzne.pdf

ODPORNOŚĆ UKŁADU

POLSKIEJ PRZESTRZENI

NA ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNE

– PRZESTRZENNE I TERYTORIALNE

UWARUNKOWANIA OBRONNOŚCI

I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

płk dr inż. Zbigniew Lach

ppłk dr inż. Andrzej Łaszczuk

prof. dr hab. Julian Skrzyp

Akademia Obrony Narodowej

w Warszawie

SPIS TREŚCI

1. CEL I ZAŁOŻENIA EKSPERTYZY .......................................................................................................... 605

1.1. Cel ekspertyzy ...................................................................................................................................................... 605

1.2. Założenia ekspertyzy ........................................................................................................................................... 607

2. IDENTYFIKACJA ZEWNĘTRZNYCH ZAGROŻEŃ / WYZWAŃ I SZANS DLA

BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA ............................................................................................................... 609

2.1. Ocena położenia geopolitycznego Polski i antycypowane strategiczne zmiany w środowisku

zewnętrznym wpływające na bezpieczeństwo państwa w latach 2008–2033 .............................................. 609

2.1.1 Uwarunkowania historyczne ................................................................................................................... 609

2.1.2. Ocena położenia geopolitycznego Polski po rozszerzeniu Nato i Unii Europejskiej na wschód ... 614

2.1.3. Antycypowane strategiczne zmiany w środowisku zewnętrznym wpływające na bezpieczeństwo

państwa w latach 2008–2033 ................................................................................................................... 625

2.2. Szanse, wyzwania i zagrożenia zewnętrzne obronności i bezpieczeństwa państwa – kontekst globalny

i regionalny ........................................................................................................................................................... 629

2.3. Wnioski ................................................................................................................................................................. 630

3. STRATEGIA BUDOWANIA ODPORNOŚCI UKŁADU POLSKIEJ PRZESTRZENI ........................... 632

3.1. Środkowoeuropejski region geostrategiczny - implikacje przestrzenne dla Polski .................................... 632

3.2. Strategiczne przedsięwzięcia wzmocnienia układu polskiej przestrzeni ..................................................... 635

3.3. Strategiczne przedsięwzięcie realizacji zadań państwa gospodarza (Host Nation Suport – HNS) –

implikacje przestrzenne w zakresie przygotowania infrastruktury .............................................................. 640

3.4. Realizacja programu inwestycji organizacji traktatu północnoatlantyckiego w dziedzinie

bezpieczeństwa (NATO Security Inwestment Programme — NSIP) ........................................................... 643

3.5. Wnioski ................................................................................................................................................................. 642

4. KIERUNKI WZMOCNIENIA UKŁADU POLSKIEJ PRZESTRZENI W KONTEKŚCIE

WYKORZYSTANIA SZANS I PRZECIWDZIAŁANIA POTENCJALNYM ZAGROŻENIOM

ZEWNĘTRZNYM ...................................................................................................................................... 646

4.1. Wykorzystanie położenia terytorium państwa w kontekście wzmocnienia walorów obronnych

i bezpieczeństwa kraju ........................................................................................................................................ 646

4.2. Zasadnicze problemy bezpieczeństwa energetycznego państwa – aspekty surowcowe

i terytorialno-przestrzenne ................................................................................................................................ 651

4.3. Strategiczna infrastruktura krytyczna państwa wobec zagrożeń asymetrycznych

i niekonwencjonalnych form walki sieciocentrycznej .................................................................................... 657

4.4. Ochrona terytorium i ludności przed bronią masowego rażenia ................................................................. 660

4.5. Zagrożenia terrorystyczne i rakietowe – aspekty przestrzenno-terytorialne .............................................. 664

4.6. Wnioski ................................................................................................................................................................. 667

5. REKOMENDACJE DLA KPZK ................................................................................................................. 668

LITERATURA ................................................................................................................................................ 671

ZAŁĄCZNIK NR 1 ......................................................................................................................................... 674

ZALĄCZNIK NR 2 ......................................................................................................................................... 676

– 603 –

Odporność układu polskiej przestrzeni na zakłócenia...

tom IV

1. Cel i założenia ekspertyzy

1.1. Cel ekspertyzy

Komponenty zagospodarowania przestrzennego kraju, w tym infrastruktura transportu

i obiekty systemu obronnego są immobilne, czyli bezwładne i trwale związane z określonym

obszarem, zaś koncepcje geopolityczne i geostrategiczne są zmienne oraz powinny być do-

stosowywane do dynamicznych, turbulentnych zmian otoczenia państwa.

Inercja elementów infrastruktury bezpieczeństwa (w tym obronnej) jest więc w sprzecz-

ności z dynamiką procesów politycznych, gospodarczych i militarnych. Typowym tego przy-

kładem mogą być działania wojenne między Francją i Niemcami w okresie pierwszej i dru-

giej wojny światowej.

Przed pierwszą wojną światową w koncepcji strategicznej Francji preferowano natarcie

jako zasadniczy sposób prowadzenia wojny. W tej sytuacji Niemcy wybudowały linię umoc-

nień tzw. Linię Zygfryda, stanowiącą bastion trudny do zdobycia. Francuzi stosując konse-

kwentnie wypracowaną wcześniej strategię natarcia stracili na tym froncie kilka milionów

żołnierzy. W wyniku tych doświadczeń Francuzi zbudowali w okresie międzywojennym linię

umocnień wzdłuż granicy z Niemcami (Linia Maginoto) chcąc w ten sposób zabezpieczyć się

przed agresją wojsk niemieckich. Niemcy w tej sytuacji pominęły ten pas umocnień i wyko-

nały uderzenie na Francję przez terytorium Belgii. W okresie „zimnowojennym” NRF wybu-

dowała wzdłuż swojej wschodniej granicy pas komór do umieszczenia ładunków jądrowych,

który po zjednoczeniu znalazł się w środku ich terytorium, abstrahując już od bezsensowno-

ści takich poczynań, szczególnie w kontekście doświadczeń w Czarnobylu.

Współcześnie istnieje inne podejście do kwestii bezpieczeństwa narodowego, na które

składa się całokształt przedsięwzięć mających na celu niezakłócony i stabilny rozwój pań-

stwa oraz realizowanie polskiej racji stanu. Bezpieczeństwo państwa dotyczy niemal wszyst-

kich żywotnych sfer funkcjonowania kraju, w tym: bezpieczeństwa politycznego, w wymia-

rze zewnętrznym i wewnętrznym, militarnego (obronności), ekonomicznego, kulturowego,

społecznego, obywatelskiego, ekologicznego czy będących wypadkową wielu wymienionych,

np.: bezpieczeństwa energetycznego, informacyjnego i telekomunikacyjnego.

Uwarunkowania obronności państwa, jak i szereg pozostałych problemów bezpieczeń-

stwa, postrzegane są również w uwarunkowaniach zewnętrznych i wewnętrznych, chociaż

coraz częściej z uwagi na spójność bezpieczeństwa i jego nierozłączność oraz wzajemne prze-

nikanie się problemów, te dwa aspekty rozpatrywane są łącznie.

Dla wypracowania rekomendacji do KPZK w obszarze bezpieczeństwa, w tym obronno-

ści, zasadnym jednak było rozdzielne rozpatrywanie odporności układu polskiej przestrzeni

w kontekście zakłóceń zewnętrznych oraz problemów wewnętrznych, niezależnie od – jak

wspomniano – przenikania się wielu z nich. Przedstawiając współczesne uwarunkowania

obronne, które determinują wymagania strukturalne w stosunku do sił zbrojnych 1 , należy

do nich zaliczyć: ochronę i obronę infrastruktury krytycznej państwa, zintegrowane systemy

sieciocentryczne z informatycznymi podsystemami funkcjonalnymi (rozpoznanie; łączność

i dowodzenie, precyzyjne rażenie – targeting, logistyka), systemy przetrwania wojsk (obrona

1 Samol B. (2007) Docelowe wymagania strukturalne w stosunku do Sił Zbrojnych RP z uwzględnieniem skutków

nansowych, [w:] Wizja Sił Zbrojnych RP – materiał z konferencji, wyd. BBN, Warszawa.

– 605 –

tom IV

Zbigniew Lach, Andrzej Łaszczuk, Julian Skrzyp

przeciwchemiczna, ochrona wojsk, obrona elektroniczna), zintegrowana logistyka i mobil-

ność wojsk.

Uwarunkowania powyższe determinowane są również przewidywanymi działaniami ze

strony potencjalnego przeciwnika, stąd należy się w tym względzie liczyć z następującymi

możliwościami: precyzyjne uderzenia lotnicze i rakietowe na newralgiczne obiekty militarne

i infrastrukturę krytyczną, działania terrorystyczne i dywersyjne, w tym z użyciem broni ma-

sowego rażenia, desanty, cyberataki na systemy sieciocentryczne, użycie zdalnych środków

rozpoznania i rażenia oraz wiele innych konwencjonalnych a także niekonwencjonalnych

metod, sposobów i środków współczesnego prowadzenia walki. Działania te mogą być reali-

zowane w odniesieniu do całego terytorium kraju, szczególnie obiektów wojskowych i new-

ralgicznych systemów infrastruktury krytycznej. Ponadto, zarówno wyposażenie naszych sił

zbrojnych, jak i ich przygotowanie do prowadzenia walki i operacji, powinno uwzględniać

również, możliwy asymetryczny charakter działań potencjalnego przeciwnika.

Budowanie więc systemu obronnego, tylko i wyłącznie pod kątem zagrożenia z określo-

nego kierunku i wobec jednoznacznie de niowanego przeciwnika, ma ograniczone uza-

sadnienie, szczególnie w kontekście nieokreśloności i zmienności potencjalnych i realnych

zagrożeń oraz wobec takich wyzwań, jak: terroryzm międzynarodowy, proliferacja broni ma-

sowego rażenia (BMR), cyberterroryzm, kon ikty lokalne i regionalne na obrzeżach Soju-

szu i in. Wynika to m.in. także ze wspomnianych już zmienności koncepcji geopolitycznych

i geostrategicznych. Obecnie w świecie można zaobserwować cztery globalne procesy po-

wodujące zmiany sytuacji geopolitycznej, są to: globalizacja, modernizacja, demokratyzacja

wewnątrz państw i na zewnątrz, pomnożenie aktorów politycznej sceny międzynarodowej.

Przykładami zmiany sytuacji geopolitycznej, w jakiej znalazła się Polska, mogą także być:

1. Rozpad dwubiegunowego świata zapoczątkowany rozpadem Związku Radzieckiego,

rozwiązaniem Układu Warszawskiego i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.

2. Zmiany ustrojowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym również w Polsce.

3. Rozpad Czechosłowacji i zjednoczenie Niemiec.

4. Rozpad Jugosławii i powstanie na jej gruzach wielu nowych państw.

5. Rozszerzenie Unii Europejskiej (UE) i NATO oraz działania związane z dalszym rozsze-

rzeniem tych organizacji.

W wyniku wymienionych zmian geopolitycznych Polska stała się państwem, które nie

zmieniając swego terytorium „zmieniło” wszystkich sąsiadów. Nowymi sąsiadami naszego

kraju, stały się na wschodzie: obwód kaliningradzki Federacji Rosyjskiej, Litwa, Białoruś

i Ukraina; na południu: Słowacja i Czechy oraz na zachodzie: zjednoczone Niemcy. Spo-

śród wymienionych państw Litwa, Słowacja, Czechy i Niemcy oraz Polska należą do układu

zbiorowego bezpieczeństwa, jakim jest Sojusz Północnoatlantycki oraz wspólnej przestrzeni

gospodarczej, którą tworzy Unia Europejska.

Federacja Rosyjska (obwód kaliningradzki), Białoruś i Ukraina nie należą do wymienio-

nych wyżej organizacji. Tworzą jednak Wspólnotę Niepodległych Państw (WNP), przy czym

Ukraina nie raty kowała tego porozumienia, lecz podjęła starania o przyjęcie jej do NATO

i UE. Z kolei Białoruś i Rosja tworzą ponadto Związek Białorusi i Rosji – ZBiR.

Zasygnalizowana dynamika zmian geopolitycznych, zachodzących w bezpośrednim oto-

czeniu Polski, narzuca niejako cel i ramy niniejszej ekspertyzy, gdyż przestrzeń kształtowa-

na w pewnych uwarunkowaniach geopolitycznych nie spełnia w sposób optymalny swoich

funkcji w innych warunkach geopolitycznych.

– 606 –

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: