Szklenie na ołów
- ołów – kształt dwuteownika, ciągniony/odlewany
Szklenie bezkitowe
- Błona wsuwana w ramę
- Usztywniona żelaznymi wiatrownicami
- Duże błony stosowano rzadko, bo były wiotkie
Szklenie w drewno
- Dwuteowniki drewniane
- Tańszy, lecz mniej doskonały sposób szklenia
- Stosowany szczególnie w Polsce południowej
Szklenie w kit (okna angielskie)
- Szczebliny krzyżowe – 2 ćw. XVIII w.
àduże szyby
àpierwsze szklenie w kit - 1725
Pocz. XIX w. modne okna ze szczeblinami krzyżowymi, obok dużych tafli szyb
1770 r. – w szczeblinach poziomych
1870 r. – wielkie szyby
- Francja 2 poł. XVII w.
- Niemcy, XVIII w.
- Równolegle występuje szklenie bezkitowe i na ołów ( do 2 ćw. XIX w., a nawet dłużej)
- Szczeblina w przekroju od wnętrza zbliżona jest do półwałka o jednym profilu – stosowane najczęściej
- XIX w. – bez profilowań
- Szczeblina pozioma – pełni funkcje konstrukcyjną, jak wiatrownica
Szklenie w ołów – przez wpasowanie w dwuteowe listewki wiatrownic
- XVIII w., bardzo rzadkie
MATERIAŁY SZYBOPODOBNE
- III-II w. p.n.e. – rzymskie odlewy ze szkła, np. profil Scypiona
- Pompeje – okna kamienne, przesuwane, zamykane kamienną okiennicą
- Pozłacane odlewy szklane (IV/V w.), Bizancjum – naczynia
- Alabaster – rysy można wypolerować; mogły być duże, nawet do 30 cm
~ Różne odmiany: żółtawy, jak linie papilarne
~ Miękki materiał, dość odporny na wodę
~ Rawenna – XII- XIII w.
- Skóra – lelum
~ Pergamin – stosowany jako tapety-, kurtybany – toczone, malowane; nieprzezroczysty – smarowany olejem
- Miki/Łuszczyki
~ Małe szybki – Ameryka Południowa
- Muskovit – stosowana w Rosji
~ Odporny na zmiany temperatury
- Luksfer – cegiełki szklane; najwcześniejsze , koniec XVIII w.
- Plecionka – XVIII w.
~ przepuszcza światło
~ przejęte od arabów – coś jak żaluzje
· W średniowieczu szkło było bardzo drogie
· Stosowano materiały zastępcze
- rybie pęcherze błony nie wytrzymałe na zmiany temperatury
- błony żołądków krów i cieląt – nawet do pocz. XVII w.
- cienko zastrugane płytki rogów
- skóry cielęce, owcze, kozie (natłuszczane)
- płótno lniane i papier
· Szkła witrażowe – mogły być już w VI w., ale bez przedstawień
· 1230 – Lotaryngia –szkło o dużych wymiarach
àwylewanie stopionej masy – szyba
àwykręcanie i dmuchanie – gomółka
àwydmuchiwanie butelki – gomółka + szyba
· XIV w. – tzw. crown Glass – uzyskiwanie okrągłego szkła o średnicy 1,5-2 m;
~ bardzo kruche
~ początek szklenia geometrycznego
· XV-XVI w. – szkoły malowania na szkle (Niemcy, Niderlandy)
XV-XVI w. – małe szybki rombowe i gomółki
- romby popularne w Polsce północnej
- gomółki modne w 2 poł. XV i 1 poł. XVI w.; popularne w Polsce południowej
ok. 1500 – szklenie w prostokąty
Kon XVI/XVII w. – sześcioboki i ośmioboki
- Małopolska, XVII w. – duże krążki
- Północ, XVII w. – szybki prostokątne, aż do XVIII w.; w kościołach do XIX w.
Metody powstawania gomółek
àodcięcie denka od butelek – ostre krawędzie od odcięcia
àprodukcja jako takich z formy
Gomółki używano również jako soczewki – okulary powstały już w XIII-XIV w.
SZKŁO OKIENNE
- znano i używano w Polsce od kon. XIV i w pocz. XV w.; powszechnie stosowane od XVI w.
- XVI w. – pojawiają się błony szklane
- XVI-XVII w. – również stosowano płótno, papier i błony zwierzęce
- XVIII w. – szybki wydmuchiwane, niewielkich rozmiarów (zestawiane w tzw. błonę/membranę) łączone na ołów spajany cyną.
Malarstwo/szkło gabinetowe
- małe witrażyki malowane szkła umieszczane po środku kwater bezbarwnych
- herby i sceny religijne, alegoryczne
- w Polsce popularne w XVI i XVII w. – do 2 ćw. XVIII w.
XVIII w. – 2 ćw. Kit
- 70’ duże tafle
- Do 4 ćw. Małe szyby w ołowiu
60’XVIII w. – projektowano duże tafle tylko z poziomymi szczeblinami
àGabinet Marmurowy Zamku Królewskiego – prawdopodobnie po raz pierwszy w Polsce zastosowano okna o dużych szybach; mazerowanie stolarki
Klasycyzm – duża tafla szkła pomiędzy pozornymi szczeblinami, popularne w 80’ XVIII w.
- w budownictwie pałacowym
- w budownictwie mieszczańskim – kon. XVIII w. i 1 poł. XIX
od XVIII w. – szkło szlifowane polerowane – nie jest produkowane metodą wylewania (float); dobra przejrzystość, można też się przeglądać
Produkcja szkła niezmienna do końca XIX w.
- Metoda ręczna przez wydmuchiwanie cylindrów, tzw. cholew
- Odlewanie i walcowanie - Francja 1688
- Produkcja zwierciadeł – w Polsce dopiero 1756 r. – nie stosowana do produkcji szkła okiennego
XVII i XVIII w. – szyby wielkie, proste, ok. 55-50 cm; Naliboki- produkcja największych tafli w Polsce
2 poł. XVIII w. – lustra z Urzecza – ok. 1m dł.
XVII, XVIII w. – popularne szkła czeskie; produkowane największe tafle – 80x70 cm
- bardziej opłacało się kupić kila małych szyb, niż jedną dużą, dlatego długo utrzymywał się szklenie w ołowiu w szczeblinach krzyżowych, poziomych
XIX w. – szyby wypukłe na zewnątrz
- utrudnia podglądanie wnętrza (Toruń, Różana 5)
- od XVIII w.
- popularne w 2 i 3 ćw. XIX w., znane od XVIII w. (a może nawet od XVII)
2 poł. XIX w. moda na bezszczeblinowe szyby wypełniają okna w całości
· Szyby wystawowe - XV-XVI w. – szkoły malowania na szkle (Niemcy, Niderlandy)
Szyby wystawowe – już popularne od poł. XIX w.
Przełom XIX/XX w.
- na dole-wielka szyba, na górze-małe szybki w szczeblinach krzyżowych/pionowych
- popularny witraż w budynkach mieszkalnych
XX w. – szkło prasowane/mrożone, może być barwne
Szkło matowione – piaskowanie pod ciśnieniem; kwas fluorowodorowy wytrawia szkło
Szyby odlewane z gotowym wzorem, ornamentowana – wytrawiane wielokrotnie (Piastowska 5)
Szyby zbrojone – ok. 1900
Szkło szlifowane – od poł. XIX w.; bardzo drogie
Szyba ciągniona – szkło wyciąga się do góry, potem rozcina na płasko; wyraźne odbicia
Metoda wylewania (Fload) – rozmazane odbicia;
obecny sposób wyrobu szyb à wylewanie szkła na rozgrzaną płytę metalową
Okna z lustrami – powiększenie pomieszczenia poprzez odbicia, doświetlenie (montowane na ścianach północnych – odbijały światło); w kościołach, galeriach, salach balowych (głównie w rokoko)
Okna żeliwne – konstrukcyjnie się nie różnią – zwykle krosnowe, gł. 2 poł. XIX w. – pocz. XX w. àokna przemysłowe
tellmemore