Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna

Uwarunkowania zdrowia

W. Kruk

Odczytywanie zdrowia:

Umiejętność odczytywania zdrowia (Health literacy):

l                  Termin „odczytywanie zdrowia” stanowi poszerzenie znaczenia terminu „rozwijanie osobniczych umiejętności”, użytego w Karcie Ottawskiej.

Odczytywanie zdrowia:

l                   Odczytywanie (pojmowanie, postrzeganie) zdrowia:

l                   - odnosi się do umiejętności osobniczych, rozpoznawczych i społecznych, które determinują zdolność jednostki do uzyskiwania dostępu, zrozumienia i spożytkowania informacji w celu promowania i utrzymywania dobrego stanu zdrowia.

Odczytywanie zdrowia:

l                  Praktycznie, zdolność odczytywania zdrowia

l                  – to umiejętność odczytywania informacji przedstawianych w formie broszur, tablic i wykresów, korzystania z komputera tak, aby osoba poddana edukacji zdrowotnej mogła odnieść uzyskane informacje i wiedzę do siebie oraz zastosować się do wskazań dotyczących zmian stylu życia lub postępowania leczniczego.

Odczytywanie zdrowia:

l                  Definicja wg WHO:

l                  - to poznawcze i społeczne umiejętności, które warunkują motywację i zdolność jednostek do uzyskiwania dostępu do informacji oraz rozumienia i spożytkowania jej w taki sposób, który promuje i utrzymuje dobry stan zdrowia.

Uwarunkowania zdrowia kobiet:

- Zdrowie kobiet w różnych okresach życia ma charakterystyczne właściwości związane z tą płcią.

l                  Istnieje różnica ilościowa i jakościowa zagrożeń zdrowotnych pomiędzy kobietą i mężczyzną, związanych z wiekiem i rolą biologiczną tych płci.

Uwarunkowania zdrowia kobiet:

l                  Cztery okresy w życiu kobiety związane z istnieniem charakterystycznych zagrożeń zdrowotnych:

l                  1) dzieciństwo (0-9 lat):

l                  W wielu kulturach i społecznościach lokalnych istnieje selekcja wg płci – gorsze traktowanie, odżywianie, opieka zdrowotna nad dziewczętami, częściej dochodzi do uszkodzeń narządów płciowych (niezamierzone i zamierzone)

Uwarunkowania zdrowia kobiet:

l                  2) dorastanie (10 – 19 lat):

l                  Wczesna ciąża, poronienie, choroby przenoszone drogą płciową, AIDS, skutki zażywania narkotyków i niedożywienia

l                  3) wiek reprodukcyjny (20 – 44 lata):

l                  Nieplanowana ciąża (często jako wynik przemocy), zagrożenie poronieniem, komplikacje ciążowe, choroby przenoszone drogą płciową, AIDS

Uwarunkowania zdrowia kobiet:

l                  4) wiek poreprodukcyjny (45 i więcej lat):

l                  Zagrożenia rozwoju nowotworów narządu rodnego i piersi, osteoporozy, choroby kości i stawów, choroby ukł. krążenia

l                  W ciągu całego życia kobiet:

l                  zagrożenie molestowania i gorszego traktowania kobiet niż mężczyzn, większa zapadalność na depresje.

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  Wg badania przeprowadzonego przez Amerykańskie Stowarzyszenie Lekarzy:

l                  mężczyźni unikają wizyt u lekarzy z powodu obaw przed wykryciem choroby,

l                  czują większe skrępowanie niż kobiety,

l                  dążą do zaprzeczenia jakimkolwiek dolegliwościom, aby nie „utracić męskości”

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  Mężczyźni umierają z powodu nowotworów w ok. 50% częściej aniżeli kobiety (1/4).

l                  Najczęstszą przyczyną zgonu młodych mężczyzn jest jednak uraz.

l                  W wieku 15 – 24 lata:

l                  4/5 zgonów spowodowane jest śmiertelnymi urazami. Głównymi ich przyczynami są:

- wypadki, samobójstwa i urazy doznane w wyniku przemocy.

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  W tej grupie wiekowej

l                  - ¾ zgonów z powodu urazów dotyczy mężczyzn.

l                  Wśród wszystkich grup wiekowych

l                  - 4/5 samobójców to mężczyźni.

l                  Przyczynę tej sytuacji można znaleźć w stylu życia zwłaszcza młodych mężczyzn, który nie promuje ich zdrowia.

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  Do czynników odgrywających główną rolę w tym zakresie zalicza się (wg danych kanadyjskich):

1. Ryzykowne zachowania:

l                  prowadzenie pojazdów

l                  alkohol, papierosy, narkotyki

l                  seks

l                  sport

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  podróże

l                  pracę

l                  bójki

l                  posiadanie broni.

2. Wiedza i postawy:

l                  Młodzi mężczyźni nie korzystają z informacji dotyczących zdrowia. Bez nich nie można określić priorytetów.

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

3. Wierzenia i kwestia męskości:

l                  Wielu mężczyzn uważa, że każdy objaw słabości powinni zachowywać w sobie.

l                  Dotyczy to także bólu i poczucia choroby a wiele zagrożeń zdrowia można uniknąć.

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  Pozostałe odmienności uwarunkowań zdrowia mężczyzn:

l                  Okres andropauzy u mężczyzn

l                  - przebiega zwykle łagodniej niż menopauza u kobiet, u których spadek poziomu hormonów jest znaczniejszy.

l                  W większym stopniu aniżeli u kobiet, wpływ na zdrowie mężczyzn ma rodzaj wykonywanej pracy (status społeczny) oraz bezrobocie.

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  Cztery okresy charakterystycznych zagrożeń zdrowotnych dla mężczyzn:

l                  1) dzieciństwo (0 – 9 lat):

l                  wypadki drogowe, oparzenia, utonięcia

l                  przemoc, zatrucia, zranienia

l                  2) dorastanie (10 – 19 lat):

l                  wypadki, urazy

l                  przemoc

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  choroby przenoszone drogą płciową i AIDS

l                  zażywanie narkotyków, tytoń, alkohol

l                  3) wiek reprodukcyjny (20 – 44 lata):

l                  nowotwory narządów płciowych

l                  choroby ukł. sercowo-naczyniowego,

l                  wypadki, urazy i zatrucia (samobójstwa)

l                  uzależnienia

l                  HIV/AIDS

Uwarunkowania zdrowia mężczyzn:

l                  4) wiek poreprodukcyjny (45 i więcej lat):

l                  chor. ukł. sercowo-naczyniowego,

l                  nowotwory płuc, trzustki i jelita grubego,

l                  chor. gruczołu krokowego,

l                  urazy i zatrucia, samobójstwa,

l                  cukrzyca

Uwarunkowania zdrowia ludzi w wieku podeszłym:

l                  Dzisiejsza medycyna umie utrzymać przy życiu ludzi słabych i przewlekle chorych, lecz za mało koncentruje się na profilaktyce chorób wieku podeszłego, które często prowadzą do zbyt wczesnego niedołęstwa.

l                  Zmianie uległ model rodziny – upadek rodziny patriarchalnej, gdzie człowiek stary miał autorytet i mógł korzystać z jej opieki i pomocy.

Uwarunkowania zdrowia ludzi w wieku podeszłym:

l                  Geriatria (medycyna starości) – to gałąź medycyny ogólnej (specjalizacja) zajmująca się klinicznymi, prewencyjnymi, leczniczymi i społecznymi aspektami zdrowia ludzi w wieku podeszłym, starczym i sędziwym.

l                  Gerontologia – nauka zajmująca się problemami starości: warunkami życia, potrzebami ludzi starszych.

Uwarunkowania zdrowia ludzi w wieku podeszłym:

l                  Starzenie się można podzielić na:

l                  Fizjologiczne (nieuniknione),

l                  ...