Fizjoterapia u pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych.pdf

KINEZYTERAPIA

Fizjoterapia u pacjentów

po urazach czaszkowo-mózgowych

Do urazowego uszkodzenia mózgu dochodzi najczesciej na skutek upadku, wypadku komunikacyjnego lub pobicia. Jesl

stan pacjenta jest ciezki, trafia on na OlOM, gdzie fizjoterapia jest uznawana za integralna czesc postepowania z pacjentem

Rehabilitacja takiego pacjenta powinna rozpoczac sie najwczesniej, jak jest to mozliwe. Jej zasadniczym celem jest odtwo-

rzenie uposledzonych funkcji w maksymalnym mozliwym zakresie lub kompensacja funkcji bezpowrotnie utraconych.

go zaplanowania rodzajów i etapów

rehabilitacji ma wspólistnienie innych

uszkodzen, takich jak zlamania konczyn

czy obrazenia wewnetrzne. IN tych przy-

padkach jej plan powinien uwzgledniac

okresy gojenia obrazen pozamózgowych,

tak aby jak najmniej opóznic tempo re-

habilitacji neurologicznej. Najwieksza

dynamike poprawy funkcji obserwuje

sie od pierwszych tygodni do 6 miesiecy

od uszkodzenia.

Prawidlowe zaprogramowanie reha-

bilitacji u chorych z pourazovvymi obra-

zeniami mózgowia powinno sie opierac

na vvnikliwej ocenie stanu neurologicznego

- okresleniu ciezkosci urazu z uzyciem

skali Glasgow (Glasgow Gama Scale - GCS).

W trakcie programu rehabilitacji dynamike

poszczególnych deficytów nalezy oceniac,

stosujac odpowiednie do rehabilitowanej

dysfunkcji testy: np. Ashwortha (do oceny

'stopnia spastycznosci) i Lovetta (do oceny

sily miesniowej) oraz skale: np. Brunstrom

- do oceny funkcjonalnej konczyny górnej

i dolnej, i FIM (ang. Functional Indepen-

dence Measure) - do oceny stopnia samo-

dzielnosci w poszczególnych czynnosciach

zycia codziennego.

Wiekszosc pacjentów po urazowym

uszkodzeniu mózgu ma poobrazeniowe

krwiaki nadtwardówkowe,

leczenia operacyjnego. Po zabiegu pacjent

przebywa na OlOM-ie w stanie sedacji,

która jest odstawiana na podstawie oceny

obrazu mózgu po VI')Tkonaniu tomografii

komputerowej (TK) i normalizacji cisnienia

sródczaszkowego.

Leczenie rehabilitacyjne u pacjentów

z urazOVl')Tffiuszkodzeniem mózgu dzieli

sie na trzy okresy:

- pierwszy - wczesna rehabilitacja do wy-

równania stanu chorego,

- drugi - prowadzony po przeniesieniu

chorego na inny oddzial,

- trzeci - po powrocie pacjenta do domu;

rehabilitacja poszpitalna.

Fizjoterapeuci pracujacy z pacjentem

na kazdym z tych etapów powinni obowiaz-

kowo zalozyc i prowadzic karte postepowania

fizjoterapeutycznego. Dokumentacja terapii

jest niezbedna w pracy z pacjentami w wielu

placówkach, dlatego istnieje koniecznosc

stworzenia ujedrioliconego wzorca doku-

mentacji pacjenta.

- A - przeb)"Nanie pacjenta w spiaczce

farmakologicznej,

- B - ,A')Tbudzanie ze spiaczki po odsta-

wieniu leków sedat)"ATnych,

- C - nawiazanie kontaktu z pacjentem.

Zdarza sie, po bardzo ciezkich uszkodze-

niach, ze pacjent nie 'A')Tchodzz etapu B, czyli

ze spiaczki, nie odzyskujac swiadomosci i nie

majac kontaktu z otoczeniem, i przechodzi

stopniowo w stan wegetat)"A'llY.

Etap A - spiaczka farmakologiczna

Postep medyc)'llY ratujacej zycie u ciezko

chorych pacjentów zwiekszyl ich prze-

zywalnosc, jakkolwiek zwiazane jest

to z pogorszeniem rozpatr)"Nanej globalnie

jakosci zycia. Zmiany stanu pacjenta zaleza

od przedluzajacego sie braku akt)~'llOsci,

zaburzen metabolizmu i leków (sedat)"Arnych,

blokerów nerwowo-miesniowych, sterydów).

Ostre oslabienie jest obecne u 25% pacjentów

sztucznie wentylowanych przez wiecej niz

7 dni. Krytyczne chorobowe zmiany ner-

wowo-miesniowe sa ró,A'lliez niezaleznym

cZ)rnnikiem przedluzajacej sie respiratoro-

terapii. V\Tsródróznych lecznicZ)Tch strategii

na OlOM-ie zalecana jest fizjoterapia.

W przypadku pacjentów operowanych

etap A zacZ)'lla sie od momentu zakonczenia

zabiegu i moze trwac kilka lub kilkanascie

dni, w zaleznosci od obrzeku mózgu, parame-

trów oddechmA')Tch,osrodkowego cisnienia

zylnego itd. Nie jest wskazana nadmierna

podtwardów-

Okres pierwszy

Trwa od kilku dni do kilku tygodni. Okresla

go przewaznie czas utrZ)Tffi)"ATanisie zabu-

rzen swiadomosci i wspóltowarZ)Tszacych

im zaburzen wegetat)"'\'llych groznych dla

zycia (wallania tetna, cisnienia i temperatury

ciala, zaburzenia oddechu, odzywiania

i funkcji lA')Tdzielniczych). Okres ten mozna

podzielic na trzy etapy:

kowe i/lub sródmózgowe

wymagajace

Fot. 2. "Naciskam twoja lewa noga na materac, poczuj to, pomóz mi"

20 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2009

Bardzo duze znaczenie dla wlasciwe-

KINEZYTERAPIA

stymulacja, bo chodzi o spowolnienie pro-

cesów metabolicznych organizmu w celu

szybszej regeneracji. W tym okresie istotne

jest pravvicllowe ukladanie, czeste zmiany

pozycji w celu profilal'i:yki odlezyn i zakrze-

pów. Konczyna górna powinna byc ulozona

w nastepujacy sposób: odvviedzenie w stawie

ramiennym, zgiecie nie wieksze niz do kata

900 w stawie lokciowynl, przedranlie w po-

zycji posredniej, nadgarstek wIliewielkim

zgieciu grzbietowym, kciuk w odwiedzeniu

i przeciwstavvieniu, palce w niewielkim zgie-

ciu; konczyna dolna: w pozycji posred1liej

'w stawie biodrovvym, raczej w niewielkim

odvviedzeniu (do 5°), zabezpieczona przed

rotacja zewnetrzna, z niewielkim zgieciem

stavvu kolanowego (do 10°) i ustaVlTieniem

stopy w pozycji posredniej.

Istotne jest równiez stosowanie cVlTiczen

biernych wszystkich konczyn. Trzeba pa-

mietac, ze cVlTiczeniabierne nie pOVlTiIllly

polegac na mechanicznym vvykonywaniu

kiJku CZ)T kiJkunastu ruchów w danym staVlTie,

bo tak nie zachuwuja sie nasze konczyny

w codziennych al'i:yvvnosciach. Zalecane

jest wykonyvvanie zlozonych ruchów ak-

tywujacych wszystkie komponenty, przy

wykorzystaniu wzorców PNF, rozciaganiu

sciegien, wlókien miesniowych i torebek

stawowych w okreslonych schematach

odpomednich dla kazdego stawu. Przed

rozpoczeciem cVlTiczenistotna jest ocena

ruchomosci poszczególnych elementów

stawowych w celu unikrliecia pózniejszych

powiklan ze strony stawu.

kowaty i kore mózgu. Pacjent powinien

podlegac jak naj\IITiekszej ilosci bodzców

ze swiata zewnetrznego. Nalezy panlietac,

ze odpowiednio wczesne rozpoczecie

stymulacji selisomotorycznej za pomoca

ruchu, dotyku, @IITieku i zapachu popra-

\IITipózlliejsze funkcjonowanie pacjentów.

Najistotrtiejsze jest to, zeby zaden fizjotera-

peuta nie traktowal pacjenta mogacego sie

obudzic lub prZ)rtOlllilego, jak kogos, na kinl

trzeba dokonac serii ClllTiczenbiernych, bez

jakiejkohllTiek próby i checi UZ)Tskaniaz nim

kontaktu. Jak juz wspomniano wczesniej,

cwiczenia bierne, jesli pacjent nie moze

wspólpracowac, sa niezbedne, ale na tym

etapie ClllTiczeniakoncZ)TIlpmllTi.nnybyc po-

laczone z opisem wykonywanych cZ)TIlllosci.

i slmllTIlst)TIllulacjapacjenta. Nalezy uzywac

@IITiekówwpostaci glosu i muzyki, ponadto

wyrazistych lub ulubionych zapachów, a gdy

pacjent zaczyna oddychac samodzielnie,

pobudzac rÓ\lIrniezkubki smakowe. Wazna

jest mobilizacja stawów, utrZ)TIllanie praVlTi-

cllowego zakresu ruchu, rozciaganie torebek

stawowych i miesni. Chrzastka stawowa

odzjT\ATj,ana

terapii

oddechowej jest takze zalezna od terapii

ulozeni owej (fol. 6-S).

Istnieja dowody sugerujace, ze fizjote-

rapia wspomaga rekrutacje pecherZ)Tków,

oczyszczallie dróg oddechowych, w)/J.1lialle

gazowa i redukcje zachorowan na zapalenie

pluc z\IITiazanych ze sztuczna wentylacja.

Cwiczenia na OIOM-ie maja na celu wczesna

mobilizacje pacjenta, ulahllTianieodstaVlTienia

od respiratora, opt)TIllalizacje oddychania

i powrót funkcji przez wzmocnienie sily

i wytrZ)TIllalosci.Szeroka rozbieznosc w stoso-

waniu CVlTiczeprzez fizjoterapeutów VI')rnika

z Iliedostatecznych dowodów naukowych

i standaryzowanych norm postepowania

rehabilitaC)~nego u went)Tlowanych sztucznie

pacjentów. Postepowanie fizjoterapeutyczne

jako czesc dzialania zespolu multidysc)'Plinar-

nego zmniejsza pmATj,k!aniplucne, popraVlTia

kondycje i powoduje sZ)Tbszeopuszczenie

OlOM-u. Ntoumenopoulus i wsp. poddali

badaniom grupe 60 zaintubowanych, sztucz-

nie wentylowanych, krytycznie chorych

pacjentów, z których polowa zostala poddana

dzialaniom fizjoterapeutyczn)TIll, takin1 jak

\IITibracjeklatki piersiowej i specjalistyczne

pozycje zlozeniowe; druga polowa nie zo-

stala poddana takin1 dzialaniom. Badacze

zauwazyli, ze incydentów zapalenia pluc

bylo o 31% mniej w grupie rehabilitowanej.

W blisko 60% OIOM-ów z pieciu róznych

krajów pe\'\TIleaspeHy pracy fizjoterapeuty

(glóVlrnie oCZ)Tszczanie dróg oddechowych

i zmiany pOZ)Tcji)pokrywaja sie z praca

pielegniarek.

Jones i wspól. przebadali 69 pacjentów

z OIOM-ówprowadzonycb 6-tygodniow)TIll

programem rehabilitacyjnym, porówna-

nych z grupa kontrolna (n=5 7), i zobaczyli,

ze pllflktacja SF-36 (skala skladajaca sie I>

la. Jesli

jentem.

odtwo-

::h.

piaczce

J odsta-

fntem.

zkodze-

lB,czyli

l.'ci i nie

~chodzi

jest przez obciazanie, wiec nalezy

stosowac techniki polegajace na docisku

komponentów stawowych do siebie, jesli

pacjent jest lezacy i nie moze sie poruszac.

Popra\IITito odzjT\IITiellichrzastki i pobudzi

proprioceptory.

Rozciagliwosc \IITiezadeli sciegien obniza

sie o 25-30%, a gestosc kosci zmniejsza sie

o S% w czasie unieruchomienia trwajacego

1 miesiac. Do naj\ATj,ekszegozaniku miesni

dochodzi po 6 tygod1liach braku akt)T\ATJlO-

sci: o 30-40% znmiejsza sie sila, o 20-30%

przekrój poprzeczny, o 10-20% obwód. Do-

chodzi do dezintegracji iniofibryli, redukcji

ilosci sarkomerów oraz ilosci i VlTielkosci

nlitochondriów. \1\lazna jest tez pozycja

unieruchomienia; jesli miesien znajduje sie

w wydluzeniu, \lIrtedyjego zanik jestn1niejsZ)T.

Tylko dlugie rozcia,ganie powoduje prZ)TTa-

stanie sarkomerów. Wynika z tego, ze lepiej

jest ulozyc pacjentmllTi koncZ)TIle w zgieciu

w staVlTibarkow)TIll na dluzej niz poruszac

nia kiJka raZ)Tdo zgiecia. \lIl czasie rozciagania

wzrasta napiecie miesIlia. Im sZ)Tbciejuda

ciezko ~

] prze-

Je jest

lbalnie

zaleza

mosci,

,vnych,

'idów).

jentów

cej niz

'Y ner-

',znym

'atoro-

rategii

anych

:zenia

lascie

iraIlle-

lienia

tierna

Etap B - wybudzenie

Ze wzgledów psychologicznych w tym. okre-

sie korZ)Tstny jest udzial rodziny pacjenta,

która juz na OlOM-ie pov\Ti.nnauczestrticzyc

w naVlTiazywaniukontal'iu z chorym. Pacjent

na pewno chetrtiej zareaguje na bliska osobe,

a z drugiej strony, rodziny osób po urazie,

pomagajac, nie czuja sie tak bezradne

w zaistrtialej sytuacji. Im sZ)Tbciej uda sie

na\IITiazackontakt z pacjentem, tym lepsze

jest rokowanie.

W tym czasie konieczna jest stymulacja

sensomotoryczna

Fot. 4. "Wykonuj ze mna ruch twoja lewa reka w kierunku twojego brzucha"

REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2009

sie naklonic pacjenta do wspólpracy, tym

sZ)Tbciejzaczna pracowac miesnie, bo po-

przez cZ)'Ill1Yruch z obciazelliem dochodzi

do sZ)Tbkiego wzrostu liczby sarkomerów,

cZ)TlpmllTiekszeniamasy nliesniowej (wzrost

obwodu nliesllia) (fot. 1-5).

Nalezy stosowac takze cwiczeIlia oddecho-

we z oporem przez ucisk na klatke piersiowa,

oklep)T\IITanii \,\Tibracje.Efekt)T\IITIloSC

aktywujaca twór siat-

KINElYTERAPIA

lI'!

I> z 36 pytan dotyczacych stanu pacjenta)

byla znacznie lepsza u grupy badawczej

niz kontrolnej. Istnieje olbrzymia potrzeba

badan prowadzonych przez fizjoterapeutów

dla dlugoterminowych korzysci w zakresie

dzialania funkcji fizycznych i jakosci zycia

pacjentów, którzy opuscili OIOM, przy sto-

sowaniu specjalnego programu rehabilitacji.

Pomimo braku wystarczajacych dowodów

opartych na Elridence-based medicine (EBM)

konsensus jest taki, ze rehabilitacja povvinna

rozpoczynac sie jak najszybciej po przyjeciu

pacjenta na OlOM.

Jesli z róznych powodów ten okres sie

przedluza, np. V\'JTstapilobrzek mózgu, in-

fekcja organizmu, i nie ma realnych szans

na szybkie przejscie do etapu C, trzeba

zastosowac bierna pionizacje, aby stymu-

lowac pacjenta w pozycjach wyzszych.

Uzywanie stolów pionizacyjnych podczas

dlugiego pobytu u dlugo lezacych pacjentów

zostalo zgloszone przez 67% australijskich

fizjoterapeutów. Celem stosowania stolów

pionizacyjnych w rehabilitacji jest przywró-

cenie pacjentowi pozycji pionowej zwlaszcza

przy przedluzajacym sie unieruchomieniu,

co z kolei prawdopodobnie odnosi pozytywne

skutki dla calego organizmu. W badaniach

Changa i wsp. 61% fizjoterapeutów zglosilo

uzywanie stolu pionizac)~nego mniej niz raz

w miesiacu czy raz w roku. Powodem tego jest

preferowanie przez nich innych technik (46%

respondentów) lub W)~asnienie, ze brak jest

dowodów klinicznych na korzysci stosowania

biernej pionizacji u takich pacjentów (32%

respondentów). Czesto powód niestosowania

biernej pionizacji jest bardzo prozaiczny:

brak stolów pionizacyjnych na oddzialach

szpitalnych.

Przed uruchamianiem pacjenta konieczna

jest ocena jego stanu ogólnego, ze szczegól-

nym uwzglednieniem parametrów kardio-

logicznych i oddechowych.

W dalszym cia,au konieczne sa czeste

zmiany pozycji pacjenta, gdyz czas ten

sprzyja powstawaniu odlezyn. Problem na-

lezy rozpatryvvac nie tylko jako V\'JTstapienie

trudno gojacej sie rany. Odlezyny prowadza

do powaznych powiklan w postaci: odwod-

nienia, zaburzen elektrolitowych, zapale!1

kosci, posocznicy, a niekiedy stanovvic moga

nawet przyczyne smierci. Jest to na tyle

powazny problem, ze wymaga rozwiazan

systemovvych. Ich realizacja jest mozliwa,

gdy zespól pielegnacyjny ma do dyspozycji

odpowiedni sprzet, a w szczególnosci: mate-

race i poduszki przeciwodleiynowe (zelowe

badz pneumatyczne), lózka (rehabilitaC)~ne,

ortopedyczne), podnosniki oraz zintegrowany

system dla higieny osobistej.

Jesli pacjent pozostaje w spiaczce lub

przechodzi w stan wegetatywny, nalezy

kontynuowac wszystkie czynnosci opisane

povvyzej w celu nawiazania z nim kontal'tu

i zapobiegania znieksztalceniom

nerwowa jest zdolna do procesów napraw·

czych i kompensaC)~nych, które wspomaganE

sa przez terapie ruchem. Nalezy pamietac,

ze celowe, prawidlowe ruchy, wspólru-

chy i odruchy utrzymujace postawe ciala

sa mozliwe jedynie przy pelnej sprawnosci

wszystkich czesci ukladu ruchowego i czucia

proprioceptywnego.

Terapia ruchem zajmuje sie leczeniem

ograniczen czynnosciowych wynikajacych

z lezacej u ich podloza patologii. lm krótszy

jest czas, jaki uplywa od chvvili urazu do pod-

jecia leczenia usprawniajacego, tym szybszy

jest powrót funkcji ruchmA'JTch.Szczególnie

istotne jest wczesne wprowadzanie cwiczen

stymulujacych proprioceptory. Metoda,

która polega na takiej stymulacji, jest PNF

-(Proprioceptive Neuromuscular Facilitation).

Leczenie ruchem z W)Tkorzystaniem metody

PNF, czyli ulatvviania aktywizacji struktur

nerwowo-miesniowych poprzez stymulacje

glebokich receptorów znajdujacych sie

w miesniach i stawach, polega na torowaniu

nowego ruchu lub przesterowaniu niewla-

sciwych stereotypów ruchmA'JTch.Glównym

zalozeniem metody jest wspólpraca z pa-

cjentem i walka z jego najwiekszym pro-

blemem funkcjonalnym na kazdym etapie

leczenia. Jesli nie ma kontaktu z pacjentem

(etap A i poczatkowy B), nalezy stosowac

wzorce Pf\TF,wykonujac cwiczenia bierne.

\1\1 etapie pózniejszym B i C, wykorzystujac

rozmaite techniki stosowane w tej koncepcji,

terapeuta stara sie znormalizowac napiecie

miesni i odtworzyc naturalne ruchy, bazujac

na automatyzmie ruchowym pacjenta. Ich

vvybór jest uzalezniony od indywidualnych

potrzeb pacjenta oraz jego problemów

funkcjonalnych. Techniki koncepcji PNF

daja mozliwosc terapii pacjentów z nie-

mal wszystkimi problemami ruchowymi.

Umozliwiaja torowanie funkcjonalnego

ruchu, wzmacnianie, rozluznienie i poprawe

wytrzymalosci miesni, regulacje napiecia

miesniowego, poprawe koordynacji, zwiek-

szenie zakresu ruchu oraz redukcje bólu.

W tym. okresie istotne jest równiez wpro-

wadzenie terapii psychologicznej i w razie

potrzeby logopedycznej. Gdy tylko stan I>

ruchu.

ukladu

Etap C - nawiazanie kontaktu

z pacjentem

W momencie uzyskania kontaktu z pacjen-

tem, jesli V\'JTstepujaniedowlady konczyn,

bardzo wazne sa, tak jak poprzednio,

odpowiednie pozycje ulozeniowe, gdyz to,

wraz z cwiczeniami, zapobiega znieksztal-

ceniom w narzadach ruchu, pozwalajac

na zachowanie warunków dla prawidlowej

proprio- i eksterocepcji. Zabezpieczenie ta-

kich pozycji uzyskuje sie przez odpowiednie

podkladanie walków i poduszek w róznych

pozycjach. Bardzo pomocne w tym przypad-

ku sa splinty, czyli rekaW)1 pneumatyczne

usztywniane za pomoca wdmuchiwanego

do nich powietrza, które sluza do ustavJia-

nia konczyn w terapeutycznie pozadanej

pozycji (fot. 6-8).

Strategie cwiczen maja na celu trening

przygotowujacy do pózniejszych zadan

funkcjonalnych. Nalezy podejmowac próby

stopniowego przechodzenia z pacjentem

do coraz V\'JTzszyc pozycji; im wczesniejsza

pionizacja, tym lepsze zapobieganie powi-

klaniom vvynikajacym z unieruchomienia.

W tym okresie nastepuje etap reedukacji

funkcjonalnej: napiecia miesniowego, po-

staV\'JTciala, koordynacji ruchowej i chodu.

Istotna jest takze praca nad wytrzymaloscia

oraz zwalczanie adaptacyjnego napiecia

miesni spastycznych. Uszkodzona tkanka

'i!

\ •t

-~--

Fot. 5. Fiolka z gazikiem nasaczonym plynem o wyrazistym zapachu

REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2009

KiNEZYTERAPIA

Co ogólny pacjenta na to pozwala, przystepuje

sie do przejscia do pozycji wyzszych: siadu,

siadu bez oparcia, pionizacji i nauki chodu,

gdzie duze znaczenie odgrywaja: stopien

niedowladu w konczynach dolnych, napiecie

miesniowe [zmniejszone lub spastyczne),

zaburzenia czucia glebokiego, niedowidzenie

polowicze, zaburzenia poznavvcze, w tym

zespól zaniedbywania polowiczego oraz

zaburzenia stereotypu chodu. Na poczatku

pomocne beda balkoniki, trójnogi lub kule.

Jednak powinno sie ich uzyvvac tylko ,lVtedy,

gdy sa niezbedne i z chvvilapojawienia sie po-

stepów w leczeniu pomoce te nalezy odrzucic.

Nie mozna przyzwyczajac chorego do vvygód,

ale stawiac przed nim wciaz nowe zadania

i wyzwania, które musi rozwiazyvvac. Kazde

osiagniecie i kazda pokonana przeszkoda

sa podstawa do dalszej pracy na zasadzie

sprzezenia zwrotnego, gdyz osiagniety sukces

vvplywa korzystnie na psychiczna i fizyczna

kondycje chorego i umozlivvia pokony,ATanie

nastepnych trudnosci. Tegotypu postepowanie

czesto owocuje przyspieszeniem nawiazywa-

nia slownego i psychicznego kontaktu z cho-

rym, co z kolei bardzo pozytywnie vvplywa

na jego stan fizyczny. W przypadku duzych

zaburzen, na tym etapie takze nalezy stoso-

wac stoly pionizacyjne i w czasie pionizacji

kontynuowac cvviczenia z pacjentem.

dm~risko wodne stwarza specjalne, bardzo

korzystne warunki:

- wysilek nuesni kOlueczny do wykonania

ruchu ,~T,ATodziznmiejsza sie do 1/10 sily

potrzebnej do wykonania tego samego

ruchu poza woda,

rozluznienie uzyskiwane przede wszystkim

w cieplej wodzie pozwala na wykonywa-

lue ruchu z wieksza latwoscia i mniejsza

bolesnoscia,

- zmniejszenie tarcia, dzieki czemu ruch jest

plynny, co znowu stwarza korzysbuejsze

warunki dla pracy mieslu slabych oraz

ulah~ria wykonywanie ruchu w przypad-

kach bolesnosci stawów czy miesni.

sa mu zupelnie nieznane, a inne stanm~ria

cZYl1ll0sci wyuczone w dziecinstwie, lecz

teraz wykonywane w calkiem odmiennych

warunkach. Usprawni81ue trwa tygornuami,

nuesiaC81IU, a nawet latami i wymaga \~rielo-

krObIych pobytów w osrodkach rehabilitacji.

Malo kto rozunue, co znaczy dla takiego pa-

cjenta rozpoczac zycie od nowa, i po uplyvvie

pewnego okresu tolerancji dla chorego, jego

otoczenie powoli b'aci cierpliwosc. Powstale

konflikty doprowadzaja do stanu, w którym

\~riekszosc pacjentów po urazach czaszkowo·

-mózgowych odczuwa S8lIlObl0SCi izolacje

spoleczna. Pacjenci skarza sie, ze zostali

pozostawi elU sami sobie i lue moga liczyc

na nikogo. Mozna zaobserwowac, ze losy

tych ludzi w pózniejszym okresie po wypadku

byvvaja rózne. Niektórzy, dzieki mozolnej

rehabilitacji i wsparciu ze strony bliskich,

OrnI0SZasukcesy, pokonuja bariery i znajduja

sposób na zycie, na s8lIlorealizacje, która daje

inI poczucie zadowolenia i szczescia.

Z~riekszenie nakladów na rehabilitacje

krytycznie chorych pacjentów jest nie-

zbedne, co n1iedzy innymi bedzie mozliwe

dzieki prowadzeniu przez fizjoterapeutów

dokumentacji postepowania z pacjentem.

Fizjoterapia na OIOM-ie wymaga wykazania

efektywnosci finansowej. W przegladzie

literatury brak jest e\~ridentnych dowodów

naukowych i metaanaliz z badan prowadzo-

nych przez fizjoterapeutów. W perspekty\~rie

czasowej fizjoterapeuci po~rinni popra\~riac

podparcie i infrastrukture do podejmowania

badan i pomagac'w ulahmaniu zmian na od-

dzialach intensywnej opieki medycznej,

bazujac na najlepszych dostepnych dowodach

naukowych.

Okres trzeci

Odgrywa on istotna role w powrocie do ak-

tywnego zycia spolecznego i zawodowego.

Pacjent po~riruen miec mozliwosc korzyst81ua

z rehabilitacji anIbulator}~nej, a takze kon-

sultacji psychologa, logopedy i pracownika

socjalnego. Istotne jest wlaczanie sie samego

chorego oraz jego rodziny w proces rehabi-

litacji, która pm~rirIna nuec charakter ciagly.

Chory po~riruen tez w razie potrzeby korzy-

stac z okresowej hospitalizacji na oddzialach

rehabilitacji lub z turnusówrehabilitaC}~nych.

Istotna role odgrywaja rózne organizacje

i stowarzyszenia osób niepelnosprawnych

oraz kluby sportowe [stowarzyszenia ak-

tywnej rehabilitacji). Jesli pacjent nie jest

na tyle sprawny, aby opuszczac dom albo

nie radzi sobie z codziennymi czynnoscian1i

i potrzebuje pomocy w ich nauczeniu sie

na nowo, pm~rir1iennuec mozliwosc rehabi-

litacji domowej.

Okres drugi

Zwiazany jest z przeniesieniem chorego

z oddzialów neurotraumatologii na oddzialy

rehabilitacyjne badz - w naszych realiach -

z powodu ich niewystarczajacej liczby lub

niedostosowania do przyjmowania chorych

niesamodzielnych - na oddzialy neurologii.

Podstawa rehabilitacji w tym okresie jest

kontynuacja walki z problemem funkcjo-

nalnym pacjenta i dalej prowadzona terapia

psychologiczna, a jesli zachodzi taka potrzeba

- równiez logopedyczna. Jesli pacjent trafi

na oddzial rehabilitacyjny, cvviczenia prze-

prowadza sie na sali gimnastycznej z matera-

canu, drabinkan1i, pilkan1i i innym sprzetem

rehabilitacyjnym, a jesli klinika dysponuje

basenem i stan pacjenta na to pozwala, to

stosuje sie takze cwiczenia w wodzie. Sro-

Podsumowanie

Uraz czaszkowo-mózgowy radykalnie i gwal-

townie zmienia zycie kazdej osoby, która

go doznala, dzielac je wyraznie na dwie czesci:

przed wypadkiem i po nim. Niewatpli,~rie

oznacza to, ze poprzednie zycie w pewnym

sensie sie skonczylo, pomimo faktu fizycznego

przezycia. Chory, poczatkowo w stanie cal-

km~ritejzaleznosci i bezradnosci, musi uczyc

sie od nowa ,~rieluunuejetnosci i sposobów

radzenia sobie z trudnosciami, z których jedne

MATEUSZ NOWAK\

MAREK MOSKALA2

'Klinika Neurochirurgii i Neurotraumatologii Instytutu

Neurologii Collegium Medicum UJ;

terapeuta PNF, terapeuta manualny - szkola niemiecka

'Kierownik Kliniki Neurochirurgii i Neurotraumatologii

Instytutu Neurologii Collegium Medicum UJ

Pismiennictwo u autorów i w "RwP+"

( www.rehabilitacja.elamed.pl

':"-~~1~

Fot. 7. Dwukomorowy

splint konczyny dolnej

Fot. 8. Splint na stope

REHABIlITACJA

W PRAKTYCE 11.200S

)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: