FARMAKOLOGIA 2.doc

Wpływ leków na sprawność psychofizyczną kierowców

Wpływ na składowe relacje odruchowe:

-dopływ informacji

-przetwarzanie informacji

-analiza              

-podejmowanie decyzji

-wytworzenie impulsów odśrodkowych
-przekazanie impulsów do efektora

-realizacja impulsów nerwowych

Wpływ na koordynację ruchów:

-na przewodnictwo nerwowo-mięsniowe

-skurcz mięśni szkieletowych

-na czynność OUN              

Niekorzystny wpływ leków na prowadzenie pojazdów mechanicznych:

-efekt pojedynczego leku

-interakcje lek-lek

-sumowanie działań niepożądanych

-interakcje lek-choroba

Leki stosowane w leczeniu chorób układu krążenia mogą szczególnie we wstępnym okresie stosowania niekorzystnie wpływać na sprawność psychomotoryczną i powodować:

-senność              

-zawroty głowy

-gwałtowne spadki RR

Leki roślinne, a ryzyko upośledzenia zdolności do prowadzenia pojazdów:

-kozłek lekarski              

-chmiel zwyczajny

-męczennica cielista

-melisa lekarska              

Leki uspakajające i nasenne, a upośledzenie sprawności psychofizycznej:

-Alplazoram-12h

-Klonazepam-do 5h

-Klorazepat-do100h

-Diazepam-do 70h

-Lorazepam-do 20h

-Oksazepam-do 15h

Leki dostępne bez recepty, a podwyższone ryzyko upośledzenia sprawności psychofizycznej:

Leki stosowane w przeziębieniu i grypy:

-Acatar Acti-Tabs

-Disophrol

-Acatar zatoki

-Febrisan

-Fervex

-Actitrin

-Gripex

-Ibuprom zatoki

-Coldrex Max Grip

-Modafen i Sudafed

Leki p/kaszlowe:

-Thiocodin

-Sinecod

-Supremin             

Leki stosowane w chirurgii:

-Zyrtec

-Allertec

-Allertic

-Loraten

Leki p/bólowe:             

-Antidol

-Apap Noc

-Ascodan

-Nurofen Plus

-Solpadeine              

Leki w biegunce:

-Laremid

-Stoperan

-Immodium

Ogólne zasady chemioterapii

Podstawowe mechanizmy działania leków p/zakażeniu:

Podstawowa ideą leków stosowanych przeciw zakażeniom, czyli chemioterapii chorób zakaźnych jest zasada selektywnej toksyczności Ehrlicha. Przez pojęcie leku przeciw zakażeniu rozumie się związki czynne, które w organizmie powodują śmierć i uszkodzenie drobnoustrojów i których działanie widoczne jest już w stężeniu niewykazujących większej toksyczności w stosunku do ludzi i zwierząt.

Zakres działania leków przeciw zakażeniom obejmuje:

-bakteryjne choroby zakaźne

-grzybice

-choroby wywołane przez wirusy

-choroby wywołane przez pierwotniaki

-robaczyce              

Główne mechanizmy działania leków przeciw zakażeniom:

-hamowanie syntezy ściany komórkowej

-upośledzenie przepuszczalności błony cytoplazmatycznej

-blokowanie czynnych białek

-zaburzenie lub zahamowanie syntezy kwasów nukleinowych

Zakres działania

Zakres działania danego leku przeciw zakażeniom określa, przeciw którym drobnoustrojom dana substancja jest skuteczna terapeutycznie. Związki wykonujące aktywność przeciw dużej liczbie różnych bakterii określa się, jako chemioterapeutyki o szerokim zakresie działania.

Typy działania

Wśród leków przeciw zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym można wyróżnić 2 typy działania:

1.Bakteriostatyczne lub grzybostatyczne- substancje hamują namnażanie się drobnoustrojów, lecz ich nie zabijają

2.Bakteriobójcze lub grzybobójcze- substancje powodują zniszczenie drobnoustrojów.

Leki przeciw zakażeniom zaburzające syntezę białek działają zwykle bakteriostatycznie a wpływające na syntezę ściany komórkowe lub przepuszczalność błony cytoplazmatycznej- bakteriobójczo .

Na podstawie typu działania leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych dzieli się na 3 klasy.

-o działaniu bakteriobójczym zależnym w dużym stopniu od stężenia np. aminoglikozydy, inhibitory gyrazy.

-o działaniu bakteriobójczym w dużym stopniu nie zależnym od stężenia, ale zależnym od czasu (większość antybiotyków β-laktamowych )

-o działaniu bakteriostatycznym np. starsze makrolidy, tetracykliny, sulfonamidy.

Siła działania

Siła działania danego leku przeciw zakażeniom określa stężenie konieczne do uzyskania efektu terapeutycznego. W sposób tradycyjny jest ona podawana jako minimalne stężenie hamujące (MIC) lub minimalne stężenie bakteriobójcze (MBC). Przez to pojęcie rozumie się najmniejsze stężenie danego leku przeciw zakażeniom , które może zahamować wzrost danego szczepu drobnoustroju lub go zabić. Ogólnie wartość MBC jest znacznie większa niż MIC .

Oporność

Dany drobnoustrój jest oporny na lek wówczas kiedy, MIC jest wyższe niż najwyższe dające się osiągnąć i nietoksyczne stężenie leku we krwi lub tkankach. Wyróżnia się 2 rodzaje zjawiska oporności: oporność pierwotną i wtórną.

Oporność pierwotna

Określone drobnoustroje już przed rozpoczęciem leczenia są niewrażliwe na dany chemioterapeutyk. Pod wpływem terapii może nastąpić selekcja opornych szczepów.

Oporność wtórna (nabyta)

Spontaniczna mutacja może wystąpić podczas stosowania leku przy czym może wtedy także nastąpić selekcja opornych mutantów.

Oporność jednostopniowa

Pojawia się stosunkowo szybko po rozpoczęciu terapii jest to tzw. oporność typu streptomycyny. Poza streptomycyną zdarza się także w wypadku izoniazydu, rifampicyny i przeciwgrzybicznej flucytozyny.

Oporność wielostopniowa

Rozwija się powoli i stopniowo ( tzw. oporność typu penicyliny). Do tego typu zalicza się oprócz penicylin inne antybiotyki β-laktamowe aminoglikozydy z wyjątkiem streptomycyny, tetracykliny, sulfonamidy i inhibitory gyrazy.

Metody zapobiegania powstawaniu oporności :

-stosowanie leków przeciw zakażeniom jedynie w przypadku potwierdzonych zakażeń

-wybór leku stosowany do wrażliwości drobnoustroju.

-stosowanie w wystarczająco dużych dawkach.

-stosowanie przez dostatecznie długi czas

Mechanizmy odporności:

Odporność chromosomalna-jest to oporność drobnoustrojów na dany chemioterapeutyk zależy wyłącznie od dziedziczonej informacji znajdującej się w chromosomach.

Odporność poza chromosomalna-przekazywanie między bakteriami za pośrednictwem materiału genetycznego występującego w formie plazmidów R kodujących odporność. Ponadto ruchome odcinki DNA (transpozony) znacznie przyspieszają rozprzestrzenianie się oporności na antybiotyki.

Plazmidy R

Są to pierścieniowate cząsteczki DNA poza jednym lub większą liczbą genów mają one zazwyczaj jeszcze inny region zawierający tzw. czynnik przenoszenia oporności. Pośredniczy on w międzykomórkowym przenoszeniu plazmidu na drodze koniugacji lub transdukcji.

Przenoszony materiał powoduje w komórce:

-wytwarzanie enzymów, które mogą inaktywować chemioterapeutyki przez zmiany chemiczne .

-zmianę przepuszczalności komórki i wskutek tego zmniejszony wychwyt chemioterapeutyków .

-syntezę elementów transportujących , które usuwają substancje czynne

-zmniejszenie zdolności wiązania się chemioterapeutyków ze strukturami docelowymi.

Tak więc β-laktamazy rozkładają pierścień laktamowy antybiotyków β-laktamowych a acetylo lub fosfotransferazy inaktywują antybiotyki aminoglikozydowe. Oporność bakterii gram-ujemnych na cefalosporyny polega na zmianie poryn (białek kanałowych ) w zewnętrznej błonie, które są niezbędne do przenikania antybiotyków β-laktamowych do miejsca ich działania .

Tetracykliny a także lek przeciw zimnicy chlrochina są natomiast szybciej usuwane na zewnątrz komórki w przypadku antybiotyków β-laktamowych, aminoglikozydów, makrolitów i rifampicyny przyczyną oporności jest ich zmniejszona zdolność wiązania ze strukturami docelowymi.

Oporność krzyżowa

O oporności krzyżowej (równoległej) mówimy wówczas kiedy występuje oporność na jeden lub więcej chemioterapeutyków które są pokrewne ze sobą pod względem chemicznym i charakteryzują się takim samym mechanizmem działania.

Poza obustronną opornością krzyżową którą przykładowo stwierdza się w grupie tetracyklin, istnieje również jednostronna oporność krzyżowa np. bakterie oporne na amikacynę są zawsze oporne także na gentamencynę, szczepy oporne na gentamycyne mogą być wrażliwe na amikacyne.

Przetrwanie

Oznacza przeżycie wrażliwych nie poddających się leczeniu chemioterapeutykami drobnoustrojów.

Przetwarzanie może być skutkiem:

-zmiany wartości pH w miejscu występowania zakażenia

-stałej penetracji antybiotyku do zajętej procesem chorobowym okolicy

-działanie antybiotyków β-laktamowych na nienamnażające się drobnoustroje które następnie przeżywają. Szczególnie często takie przeżywające drobnoustroje obserwuje się w przypadku gruźlicy i trądu.

Zakażenia szpitalne

Termin oznacza zakażenia do których doszło w czasie pobytu w szpitalu .Ich przyczyną są przede wszystkim gronkowce oraz niektóre gatunki pseudomonas i proteus. Szczególnie niebezpieczne jest w związku z tym bardzo częste występowanie drobnoustrojów opornych na wiele leków. Wcale nierzadko drobnoustroje takie są oporne na prawie wszystkie dostępne leki przeciw zakażeniom . Każda chemioterapia wymaga określenia ścisłego wskazania ponieważ bezkrytyczne stosowanie chemioterapeutyków może prowadzić nie tylko do rozwoju oporności ale także utrudniać diagnozę na skutek maskowania zakażenia .

INTERAKCJE LEKÓW
Występują wtedy, gdy dwa lub więcej leków oddziałuje ze sobą w taki sposób, że skuteczność lub toksyczność jednego lub większej liczby leków jest zmodyfikowana. Interakcje mogą być szkodliwe dla organizmu ludzkiego ze względu na zwiększenie toksyczności leku lub zmniejszenie jego skuteczności.
Jednakże niektóre interakcje mogą być także korzystne, np. efekt addytywny. Obserwuje się wtedy, gdy łączy się leki moczopędne z betablokerami w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Leki mogą interferować też z pożywieniem.
RODZAJE INTERAKCJI
1. Farmaceutyczna (niezgodności farmaceutyczne)
Występuje podczas przygotowania leku, jeszcze przed podaniem go choremu
- niezgodności recepturowe fizyczne
- niezgodności recepturowe chemiczne (wytrącanie słabych kwasów, zasad, reakcje podwójnej wymiany)
2. Farmakodynamiczna
Pojawia się wtedy, gdy efekt działania jednego leku jest zmieniany przez inny lek w miejscu działania
Addycyjne działanie (synergistyczne) jest wtedy, gdy dwa leki o tym samym działaniu farmakologicznym są podawane jednocześnie. Antagonizm jest wtedy, gdy leki wchodzące w interakcję wykazują działanie przeciwstawne
3. Farmakokinetyczna
SYNERGIZM
Zjawisko, polegające na tym, że dwa lub więcej leków zastosowane równocześnie lub w krótkich odstępach czasu, wspiera się wzajemnie w działaniu farmakologicznym. Wynikiem tego jest albo sumowanie albo potęgowanie działania równocześnie podanych leków.
Synergizm addycyjny – występuje, gdy działanie dwu lub więcej leków podawanych razem, jest równe sumie działania poszczególnych składników. Jest to widoczne po podaniu leku o podobnym punkcie uchwytu i mechanizmie działania.
Synergizm hiperaddycyjny – zachodzi, gdy działanie leków podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych składników. Działanie takie występuje zazwyczaj przy zastosowaniu leków mających równy punkt uchwytu przy tym samym kierunku działania.
ANTAGONIZM
Polega na wzajemnym oddziaływaniu dwóch lekówdziałających przeciwnie, dających w efekcie zahamowanie lub zniesienie ich działania farmakologicznego
Rodzaje antagonizmu:
a) konkurencyjny (kompetencyjny) agonista i antagonista współzawodniczą o wiązanie z tym samym receptorem
b) funkcjonalny (czynnościowy) dwa  leki o różnym punkcie uchwytu, wywołują przeciwny efekt
c) chemiczny dwa leki reagują ze sobą, tworząc związek słabszy lub nieczynny biologicznie

INTERAKCJE FARMAKOKINETYCZNE-

Dotyczą wpływu jednego leku na procesy farmakologiczne drugiego leku, czyli na jego:

-wchłanianie,

-wiązanie z białkami,

-transport przez błony biologiczne,

-biotransformację

-wydalanie.

INTERAKCJE W ZAKRESIE WCHŁANIANIA JELITOWEGO:

1)absorpcja na powierzchni np. węgla leczniczego.

2)tworzenie trudno wchłaniających się kompleksów np. tetracyklin z jonami Ca2+,

3)zmiany napięcia powierzchniowego- kw.zółciowe, saponiny, tenzydy powodują wzmożenie wchłanianie jelitowego leków,

4)zmiany pH treści jelitowej-leki alkalizujące powodują zwiększenie wchłaniania leków kwaśnych, leki zakwaszające zmniejszają wchłanianie leków zasadowych,

5)konkurencja o systemy przenośnikowe,

6)zmniejszenie przepływu krwi przez jelita-leki naczyniozwężające, leki hipotensyjne zmniejszają wchłanianie leków.

7)zwiększenie perystaltyki jelit- środki przeczyszczające zmniejszają wchłanianie leków.

INTERAKCJE W ZAKRESIE WCHŁANIANIA Z TKANEK:

1)leki zwężające naczynia powodują zmniejszenie wchłaniania.

2)leki rozszerzające naczynia powodują zwiększenie wchłaniania.

INTERAKCJE W ZAKRESIE WIĄZANIA Z BIAŁKAMI:

1)wypieranie-konkurencja o miejsca wiązania z białkami,”wypieracze”-fenylobutazon, salicylany powodują zwiększenie frakcji wolnej słabo związanych leków np. doustnych leków przeciwcukrzycy, co prowadzi do zwiększenia siły ich działania i toksyczności, lecz skrócenie czasu działania.

2)zmiana właściwości sorbcyjnych białek poprzez zmianę pH krwi-leki zakwaszające powodują zwiększenie wiązania leków kwaśnych, leki alkalizujące natomiast wiązania leków zasadowych.

INTERAKCJE W ZAKRESIE TRANSPORTU BŁONOWEGO:

1)wpływ na dyfuzję bierną-zmiana pH lub przepuszczalności błony,

2)wpływ na transport czynny-aktywatory lub inhibitory transportu.

INTERAKCJE W ZAKRESIEBIOTRANSFORMACJI:

Inhibitory enzymatyczne

+hamowanie konkurencyjne, salicylami i salicylan sodu w zakresie sprzęgania z kw. glukuronowym;

+hamowanie niekonkurencyjne-pochodne hydroksykumaryny, sulfafenazol i fenylbutazon hamują metabolizm pochodnych hydantoiny. Następstwem jest zwiększenie stężenia i przedłużenie biologicznego okresu półtrwania t0,5 co stwarza niebezpieczeństwo zatrucia.

Induktory enzymatyczne-barbiturany, glutetimid, niektóre leki psychotropowe, niketamid- wzmagają aktywnośc enzymów mikrosomalnych, co powoduje zwiększenie stężenia i skrócenie t0,5 wielu leków np. barbituranów, gryzeofulwiny, pochodnych hydantoiny, hormonów płciowych

ZMIANY W WYDALANIU LEKÓW PRZEZ NERKI:

-zmiany pH moczu,

-zmiany aktywnego transportu przez kanaliki nerkowe,

-zmiany w przepływie krwi przez nerkę.

Przykłady:

-leki zakwaszające powodują zahamowanie wydalania leków kwaśnych, a zwiększanie wydalania leków zasadowych.

-leki alkalizujące(odwrotnie)powodują zmniejszenie wydalania leków zasadowych, zwiększenie leków kwaśnych.

-konkurenci- probenecyd hamuje wydalanie penicylin i innych leków przenoszonych przez te same systemy przenośnikowe w kanalikach nerkowych.

INTERAKCJE LEKÓW I ZESPOŁY CHOROBOWE Z NIMI ZWIĄZANE:

Leczone schorzenia, jak i inne nieleczone choroby współistniejące mogą wpływać na interakcje leków.

Przykład:

Mimo, że leki moczopędne mogą zmniejszac wydalanie litu, pacjenci mogą być z powodzeniem ustawiani na taki schemat leczenia. Należy wziąć pod uwagę fakt, że jakakolwiek dodatkowa później pojawiająca się choroba, która wpływa na równowagę płynów i elektrolitów może zmienić stężenie litu powodując utratę jego działania albo toksyczność.

INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ:

Przyczyny ograniczenia lub opóźnienia wchłaniania leku spowodowane przez pożywienie:

1.adsorpcja leku:

*erytromycyny, benzylopenicyliny przez kwas cytrynowy będący składnikiem soku pomarańczowego

*paracetamol przez pektyny zawarte w owocach(porzeczki, agrest)

*preparaty digoksyny, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych przez produkty i potrawy zawierające dużo błonnika.

2.kompleksowanie:

*tworzenie trudno wchłaniających się kompleksów fenytoiny za składnikami pokarmowymi jak skrobia kukurydziana, olej kokosowy,

*tworzenie trudno rozpuszczalnych lub nierozpuszczalnych kompleksów podczas stosowania produktów zawierających dużo jonów wapnia i żelaza z tetra cyklinami, fluorochinolonami, kwasem etydrynowym.

3.wytrącanie leku:

*pochodnych fenotiazyny, preparatów żelaza przez garbniki zawarte w herbacie i kawie.

4.zmiana pH treści pokarmowej:

*pożywienie zawierające soki z owoców, mięso, ryby i sery powodując zakwaszenie treści żoładkowo-jelitowej zmniejszając wchłanianie leków zasadowych,

*dieta jarska alkalizując treść żołądkowo-jelitową utrudnia wchłanianie leków kwaśnych.

Przyczyny osłabienia działania leku przez pożywienie:

1.nasilenie metabolizmu:

*teofiliny, tolbutamidu, fenacytyny pod wpływem stosowania diety wysokobiałkowej i nisko węglowodanowej,

*difenylohydantoiny i sulfonamidów przez kwas foliowy zawarty w jarzynach liściastych i drożdżach,

2.indukcja aktywności enzymów metabolizujących leki pod wpływem przewlekłego nadużywania alkoholu.

3.zwiększenie wydalania leku o odczynie zasadowym

INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ PROWADZĄCE DO NASILENIA DZIAŁANIA SUBSTANCJI LECZNICZEJ:

Przyczyny zwiększania wchłaniania leku spowodowane przez pożywienie:

1.osłabienie ruchliwości przewodu pokarmowego wydłużające czas opróżnienia żołądka i jelit z pokarmu wpływa na rozpuszczanie większej ilości substancji leczniczych, tj: spironolakton, acenokumarol, fenytoina, karbamazepina,

2.spożywanie pokarmów o dużej zawartości tłuszczu.

LEKI KTÓRYCH WCHŁANIANIE ZWIĘKSZA SIĘ PODCZAS JEDNOCZESNEGO SPOŻYWANIA TŁUSZCZU:

-leki przeciwgrzybicze,

-leki przeciwpierwotniakowe,

-leki przeciwpasożytnicze,

-trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,

-leki beta-adrenolityczne,

-leki przeciwzakrzepowe,

-preparaty teofiliny.

PRZYCZYNY NASILENIA DZIAŁANIA LEKU PRZEZ POŻYWIENIE:

-osłabienie efektu pierwszego przejścia,

-zmniejszenie wydalania a zwiększenie resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych leków o odczynie kwaśnym pod wpływem diety zakwaszającej mocz(mięso, jaja, ryby),

-zwiększenie resorpcji zwrotnej litu pod wpływem zbyt dużego ograniczenia spożycia soli kuchennej, zwłaszcza u osób powyżej 60 roku życia.

-nasilenie działania teofiliny, leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych pod wpływem kofeiny.

INTERKAJCE LEKÓW Z ALKOHOLEM:
Wykazano, że zastosowanie umiarkowanych dawek alkoholu zmniejsza ryzyko zachorowań na:

- cukrzycę
- udar
- zawał serca
- demencję

-chorobę Alzhaimera
tzn 10-30g dziennie zmniejsza zachorowania na te choroby
PRZYCZYNY INTERAKCJI LEKÓW Z ALKOHOLEM
a) reakcja disulfiramopodobna
b) reakcja synergizm leku i alkoholu (sumowanie się)
c) wpływ leku na kinetykę alkoholu
d) wpływ alkoholu na metabolizm leku
REAKCJE DISULFIRAMOPODOBNA
Leki hamują spalanie alkoholu w tkankach, gromadzi się toksyczny związek – aldehyd octowy, powodujący on silne rozszerzenie naczyń twarzy i okolic skóry czemu towarzyszy uczucie nieprzyjemnego tętnienia. Występują silne bóle brzucha, głowy, pocenie się, nudności, wymioty, spadek RR, który może prowadzic do zapaści oraz uczucia porażającego lęku. Jest stosowany w kuracji odwykowej.

Reakcję disulfiramopodobną oprócz disulfiramu wywołują niektórecefalo sporny np. latamoksef, cefamandol, cefaporazon.

Szczególnie silne reakcje antikolopodobne wywołują pochodne nitro imidazolu stosowane jako leki p/pierwotniakowi i p/bakteryjne np. metronidazol także leki p/grzybicze ketolconazol
Synergizm

Alkohol należy do grupy depresantów, spowalnia aktywność ośrodkowego układu nerwowego, przez co zażywający go ludzie odczuwają odprężenie, podwyższoną pewność siebie a ich koordynacja ruchów oraz mowa są zaburzone. Leki hamujące aktywność ośrodkowego układu nerwowego nasilają te działania.
Synergizm hamującego ośrodkowego układu nerwowego dotyczy:
- barbituranów np. fenobarbitalu
- benzodiazapin np. diazepamu
- leków przeciwastmatycznych np. chloropromazyna
Alkohol zwiększa ryzyko występowania choroby wrzodowej, zwłaszcza krwawień z przewodu pokarmowego przy jednoczesnym stosowaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych, przeciwgorączkowych takich jak kwas acetysalicolowy, ibuprofen, dikofenak
Alkohol zwiększa ryzyko występowania działania hepatologicznego przy stosowaniu:
- witaminy A
- paracetamolu
Wpływ leków na kinetykę i podwyższenie stężenia alkoholu we krwi, zauważono po podaniu:
- leków przeciwhistaminowych stosowanych w nadkwasocie żołądka i chorobie wrzodowej żołądka tj. cymetydynie, ranigast
- po kwasie acetylosalicylowym podanym 24 godziny przez wypiciem alkoholu
- po podaniu leku antyarytmicznego (warapamilu)

Antyseptyki i środki odkażające.

Antyseptyka-niszczenie drobnoustrojów znajdujących się na tkankach za pomocą substancji antyseptycznych.

Aseptyka-to wszelkie postępowanie zapobiegające zakażeniom drobnoustrojami chorobotwórczymi

W farmakologii odróżnia się substancje odkażające i antyseptyczne.

...