Cioran E. - Pokusa istnienia.pdf - Religioznawstwo - Lato-2023

MYŚLEĆ PRZECIW SOBIE

Prawie wszystkie nasze odkrycia zawdzięczamy naszej porywczości,

pogłębieniu się naszego niezrównoważenia. Nawet samego Boga — w

tej mierze, w jakiej nas On intryguje

— postrzegamy nie w najgłębszej intymności nas samych, lecz w

zewnętrznej granicy naszego poruszenia, dokładnie w punkcie, w

którym za przyczyną zetknięcia się naszej i jego wściekłości,

następuje zderzenie, spotkanie niszczące tyleż dla Niego, co dla nas.

Gwałtownik, rażony współistotnym czynom przekleństwem, nie

ujarzmia swej natury, wychodząc poza siebie po to jedynie, by

powrócić jako impetyk, agresor, za nim zaś podążają jego czyny,

karząc go za to, iż je powołał do życia. Nie ma dzieła, które nie

odwróciłoby się przeciwko swemu autorowi: poemat zmiażdży poetę,

system — filozofa, wydarzenie

— człowieka czynu. Unicestwia się każdy, kto — odpowiadając

swemu powołaniu i wypełniając je — miota się wewnątrz historii.

Zbawiony zostanie ten tylko, kto dary swe i talenty poświęca, aby —

uwolniony od swych ludzkich przymiotów

— móc nurzać się w istnieniu. Jeśli przeto dążę do metafizycznego

spełnienia, za żadną cenę nie powinienem trwać przy swej tożsamości:

jeśli zachowałem choćby najmniejszy jej osad, winienem się go

wyzbyć: jeśli zaś — przeciwnie — wdałem się w odgrywanie jakiejś

roli w historii, przypadające mi zadanie polega na tak intensywnym

rozbudzaniu mych właściwości, bym wreszcie wraz z nimi

eksplodował. Giniemy zawsze od „ja", którego się podjęliśmy:

noszenie jakiegoś miana równoznaczne jest z pragnieniem

określonego sposobu załamania.

Pokusa istnienia

Wierny tym zewnętrznym oznakom, gwałtownik nie zniectięca

się, albowiem nie może uwolnić się od cierpienia. Dąży do zguby

innych? To okrężna droga, na jaką wkracza, aby dotrzeć nią w końcu

do własnej zguby. Pod jego pewnością siebie i fanfaronadą ukrywa się

miłośnik nieszczęścia, toteż pośród gwałtowników właśnie spotyka się

wrogów samego siebie. A wszyscy wszak jesteśmy przepełnionymi

wściekłością gwałtownikami, którzy, zagubiwszy klucz do błogości,

posiadają dostęp wyłącznie do tajemnic rozdarcia.

Miast pozwolić czasowi, aby z wOlna nas miażdżył, uznaliśmy za

stosowne przelicytować go, dorzucić do jego chwil nasze. Ten czas

niedawny zaszczepiony na odległym, ów czas wytworzony i

rzutowany, miał już niebawem ujawnić moc swej destrukcyjności:

obiektywizując się, miał stać się historią, potworem, przed którym

niepodobna uciec, choćby odwoływało się do formuły bierności czy

recept na mądrość.

Pomimo naszych wysiłków, niepowodzeniem zakończy się

wszelka próba kuracji nieskutecznością; studiowanie ojców taoistów,

ich doktryny porzucenia świata, zaniechania aktywności, suwerenności

nieobecności; podążanie ich śladami za biegiem świadomości, gdy

wyzwala się ona z okowów świata, przybierając kształty wszelkich

rzeczy, jak woda będąca ich ulubionym żywiołem. Potępiają oni

zarówno naszą ciekawość, jak pragnienie bólu; różnią się w tym od

mistyków, zwłaszcza średniowiecznych, biegłych w zachwalaniu nam

zalet włosiennic, dyscypliny, bezsenności, postów i jęków.

„Intensywne życie sprzeczne jest z Dao" — naucza Laozi,

najnormalniejszy człowiek na świecie. Nas jednak drąży wirus

chrześcijaństwa: my, spadkobiercy biczowników, nabieramy

samoświadomości dopiero wtedy, gdy czynimy nasze tortury bardziej

wyrafinowanymi. Religia chyli się ku upadkowi? Wszak przedłużamy

jej niedorzeczność, podobnie jak sprawiamy, iż trwają umartwienia i

jęki dobiegające z dawnych cel, ponieważ nasza wola cierpienia równa

jest tej z epoki rozkwitu klasztorów. Chociaż Kościół nie ma już

monopolu na piekło, to przecież przykuł nas do łańcucha westchnień,

zaraził kultem próby i spiorunowanej szczęśliwości oraz

rozweselającym smutkiem.

Myśleć przeciw sobie

Umysł, podobnie jak ciało, ponosi skutki „intensywnego życia".

Mistrzowie sztuld myślenia przeciw sobie: Nietzsche, Baudelaire i

Dostojewski nauczyli nas stawiania na nasze zagrożenia, na

poszerzanie sfery naszych cierpień, na docieranie do egzystencji przez

oddzielenie od naszego istnienia. I to, co w oczach wielkiego

Chińczyka oznaczało symbol upadku, doświadczenie niedoskonałości,

stanowi dla nas jedyny sposób na zapanowanie nad sobą, na

skomunikowanie się z samym sobą.

„Niechaj człowiek nikogo nie kocha, a pozostanie odporny na

ciosy" (Zhuangzi). Maksyma to tyleż głęboka, co nie do zastosowania.

Jak osiągnąć apogeum zobojętnienia, gdy nawet sama apatia jest

napięciem, konfliktem, agresywnością? Pomiędzy naszymi przodkami

nie znajdziesz ani jednego mędrca, sami tylko niezaspokojeni,

rozkapryszeni frenetycy, których rozczarowania i szaleństwa musimy

wszak kontynuować.

Ciągle wedle naszych Chińczyków, zgłębienia istoty Dao dostąpić

może jedynie umysł oderwany od rzeczy świata; pasjonat zaś

postrzega wyłącznie jego skutki: zstąpienie wgłąb wymaga ciszy,

zawieszenia naszych wibracji czy wręcz naszych przymiotów. Czyż

nie jest odkrywczy fakt, iż nasze dążenie do absolutu wyraża się w

terminach aktywności, walki, że Kierkegaard tytułuje się „rycerzem

wiary", a Pascal nie jest nikim więcej, jak tylko pamflecistą?

Atakujemy i szamoczemy się, a zatem znamy jedynie skutki Dao. Poza

tym klęska kwietyzmu, europejskiego odpowiednika taoizmu,

wyraźnie obnaża nasze możliwości i perspektywy.

Nie widzę nic bardziej sprzecznego z naszymi nawykami jak

uczenie się bierności. (Epokę współczesną otwiera dwóch histeryków:

Don Kichot i Luter). Jeżeli wytwarzamy czas, jeżeli go produkujemy,

to z odrazy do hegemonii esencji i zakładanej przez nią

kontemplacyjnej uległości. Taoizm jawi mi się jako pierwsze i ostatnie

słowo mądrości: wzbraniam się wszak przed nim, odrzuca go mój

instynkt, podobnie jak odmawia biernego poddawania się

czemukolwiek, tak bardzo ciąży nam dziedziczność rebelii. Nasze

nieszczęście? Wieki uwagi poświęconej czasowi, bałwochwalcza

wiara w przyszłość. Czy wyzwolimy się z tego przez jakiekolwiek

naśladownictwo Chin czy Indii?

Cioran E. - Pokusa istnienia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: