Waltari Mika - Czarny Anioł.pdf - Fińska - gothicaz

Mika Waltari

Czarny Anioł

(Przeło Ŝ ył: Zygmunt Łanowski)

12 grudnia 1452

Ujrzałem ci ę pierwszy raz i przemówiłem do ciebie. Było to tak, jakby przeszło przeze

mnie trz ę sienie ziemi. W gł ę bi mej duszy przewróciło si ę wszystko, czelu ś cie mego serca

otwarły si ę i nie poznawałem ju Ŝ swej własnej natury.

Sko ń czyłem lat czterdzie ś ci i zdawało mi si ę , Ŝ e osi ą gn ą łem jesie ń Ŝ ycia.

Odbyłem dalekie w ę drówki, du Ŝ o przeszedłem i prze Ŝ yłem wiele Ŝ ywotów.

Pan przemawiał do mnie pod wieloma postaciami, aniołowie objawiali mi si ę , ale ja w

nich nie wierzyłem.

Kiedy zobaczyłem ciebie, musiałem uwierzy ć , skoro taki cud mnie mógł si ę wydarzy ć .

Ujrzałem ci ę przed ko ś ciołem M ą dro ś ci Bo Ŝ ej, u br ą zowych bram. Było to w chwili,

gdy wszyscy wyszli z ko ś cioła w porz ą dku przepisanym ceremoniałem, po tym jak kardynał

Izydor po łacinie i po grecku odczytał w lodowatej ciszy obwieszczenie o zjednoczeniu

ko ś ciołów. Kiedy pó ź niej odprawił wspaniał ą msz ę , odczytał tak Ŝ e wyznanie wiary. A gdy

doszedł do uzupełnienia “i od Syna", wielu ukryło twarze w dłoniach, a z empory dały si ę

słysze ć gorzkie szlochania kobiet. Stałem w ś cisku w bocznej nawie przy szarej kolumnie. Gdy

jej dotkn ą łem, poczułem, Ŝ e jest wilgotna, jak gdyby nawet kamienie w tej ś wi ą tyni pociły si ę

zimnym potem l ę ku.

Potem wszyscy wyszli z ko ś cioła w porz ą dku przepisanym od wieluset lat, a po ś rodku

szedł bazyleus, cesarz Konstantyn, wyprostowany i powa Ŝ ny, z siwiej ą c ą ju Ŝ głow ą pod

złotymi pał ą kami korony. Wychodzili — ka Ŝ dy w tej barwie i ornacie, jaki był przepisany —

dostojnicy z Blachern, ministrowie, logoteci i anthypathowie, senat w pełnym składzie, a

nast ę pnie rodami archonci Konstantynopola. Nikt nie o ś mielił si ę nie stawi ć , w ten sposób

wyra Ŝ aj ą c swoje przekonania. Po prawej stronie cesarza poznałem a Ŝ nazbyt dobrze sekretarza

stanu Francesa, który chłodnymi niebieskimi oczyma patrzył wokół siebie. W ś ród łacinników

dostrzegłem wenecja ń skiego bailona i wielu innych, których rozpoznałem.

Ale megaduksa Łukasza Notarasa, wielkiego ksi ę cia i dowódcy floty cesarskiej, nigdy

jeszcze poprzednio nie widziałem. Był to m ąŜ smagły i wyniosły, wy Ŝ szy o głow ę od innych.

Spojrzenie miał szydercze i m ą dre, ale w jego rysach odczytałem tak ą sam ą melancholi ę ,

wspóln ą wszystkim, którzy nale Ŝ eli do starych greckich rodów. Gdy wyszedł z ko ś cioła, był

wzburzony i zły, jak gdyby nie wytrzymał okropnej ha ń by, która dotkn ę ła jego ko ś ciół i jego

lud.

Gdy podprowadzono wierzchowce, powstał niepokój i ludzie zacz ę li gło ś no przeklina ć

łacinników. Wołano: “Precz z niedozwolonym dodatkiem! Precz z władz ą papie Ŝ a". Nie

mogłem tego słucha ć . Nasłuchałem si ę ju Ŝ tego wszystkiego do znudzenia w dniach mojej

młodo ś ci. Ale nienawi ść i rozpacz ludu były jak grzmot i trz ę sienie ziemi. A Ŝ do chwili, gdy

nawykłe do ś piewu głosy mnichów obj ę ły przewodnictwo i sprawiły, Ŝ e lud wspólnie i w takt

wołał: “Nie od Syna, nie od Syna". Był to dzie ń ś wi ę tego Spirydiona.

Gdy zacz ę ła si ę procesja wysoko urodzonych kobiet, cz ęść ś wity cesarskiej zmieszała

si ę ju Ŝ z ludzk ą mas ą , która falowała i miotała si ę w takt na wpół ś piewanego krzyku. Tylko

wokół ś wi ę tej postaci cesarza było pusto. Siedział na swoim rumaku z twarz ą pociemniał ą od

troski. Odziany był w haftowany złotem purpurowy płaszcz i purpurowe buty ozdobione

dwugłowm orłem.

Byłem zatem ś wiadkiem spełnienia wielowiekowego marzenia: poł ą czenia ko ś cioła

wschodniego z zachodnim, ukorzenia si ę prawowiernego ortodoksyjnego ko ś cioła przed

papie Ŝ em i odst ą pienia od pierwotnego, nie poszerzonego wyznania wiary. Odwlekana przez

długi czas unia ta nabrała w ko ń cu mocy obowi ą zuj ą cej przez to, Ŝ e kardynał Izydor odczytał w

ko ś ciele M ą dro ś ci Bo Ŝ ej list unijny. W katedrze florenckiej list ten odczytał przed czternastu

laty po grecku wielki kr ą głogłowy uczony, metropolita Bessarion. Został on, podobnie jak

Izydor, podniesiony do godno ś ci kardynała przez papie Ŝ a Eugeniusza IV w nagrod ę za swoje

zasługi przy ci ęŜ kim dziele pojednania.

A wi ę c to ju Ŝ czterna ś cie lat od tej chwili. W wieczór ów sprzedałem swoje ksi ąŜ ki i

odzie Ŝ , rozdzieliłem pieni ą dze mi ę dzy biednych i uciekłem z Florencji. W pi ęć lat pó ź niej

wzi ą łem krzy Ŝ . Okrzyki tłumu przypomniały mi dzi ś górsk ą drog ę do Asy Ŝ u i pobojowisko pod

Warn ą .

Ale gdy wołania nagle ucichły, podniosłem wzrok i zobaczyłem, Ŝ e megaduks Łukasz

Notaras wjechał na podest przed po Ŝ ółkł ą marmurow ą kolumnad ą . Gestem nakazał cisz ę i

przejmuj ą cy wiatr grudniowy poniósł jego okrzyk: “Lepszy turban turecki ni Ŝ tiara papieska!"

Tak samo wołali ongi ś ś ydzi: “Uwolnijcie nam Barabasza!"

Cała gromada rycerzy i archontów zebrała si ę wyzywaj ą co wokół Łukasza Notarasa,

Ŝ eby pokaza ć , Ŝ e go popieraj ą i otwarcie wa Ŝą si ę przeciwstawi ć cesarzowi. A Ŝ wreszcie tłum

rozst ą pił si ę w ko ń cu, tak Ŝ e cesarz mógł stamt ą d odjecha ć ze swoj ą przerzedzon ą ś wit ą .

Procesja kobiet wypływała wci ąŜ jeszcze przez pot ęŜ ne br ą zowe wrota ko ś cioła, ale

rozpraszała si ę natychmiast na otwartym placu i znikała w niespokojnym tłumie.

Byłem ciekawy, jak lud przywita kardynała Izydora, ale jest on m ęŜ em, który wiele

wycierpiał dla unii, i sam jest Grekiem. Dlatego te Ŝ wcale nie wyszedł na dwór. Godno ść

kardynała nie dodała mu tuszy. Jest nadal takim samym chudym, małym człowieczkiem o

oczach jak ziarnka pieprzu i wydaje si ę jeszcze chudszy ni Ŝ dawniej, odk ą d zgolił brod ę na

sposób łaci ń ski.

“Lepszy turban turecki ni Ŝ tiara papieska". Słowa te ksi ąŜę Notaras wykrzykn ą ł chyba z

gł ę bi serca, z miło ś ci do swego miasta i swojej wiary oraz nienawi ś ci do łacinników.

Ale bez wzgl ę du na to, jak szczere uczucie dodało Ŝ aru jego słowom, nie mog ę uwa Ŝ a ć

ich na nic innego, jak tylko z zimn ą krwi ą uczynione otwarcie gry politycznej. W ś ród

wzburzonego ludu wyło Ŝ ył swoje karty, Ŝ eby zyska ć poklask zdecydowanej wi ę kszo ś ci. Gdy Ŝ

w gł ę bi serca Ŝ aden Grek nie popiera przecie Ŝ tej unii, nawet sam cesarz. Jest on tylko

zmuszony podporz ą dkowa ć si ę i przypiecz ę towa ć uni ę , by w ten sposób zawrze ć pakt

przyja ź ni i pomocy, który w chwili potrzeby ma da ć Konstantynopolowi pomoc papieskiej

floty wojennej.

Ju Ŝ zbroi si ę flota papie Ŝ a w Wenecji. Kardynał Izydor zapewnia, Ŝ e wypłynie ona na

ratunek Konstantynopola, gdy tylko wie ść o ogłoszeniu unii zd ąŜ y dotrze ć do Rzymu. Ale za

cesarzem Konstantynem ludzie krzyczeli dzisiaj: “Apostata, apostata". Najokropniejsze,

najbardziej czcze, najbardziej niszcz ą ce słowo, jakie mo Ŝ na wykrzykn ąć do człowieka. To cena,

któr ą musi on płaci ć za dziesi ęć okr ę tów wojennych. Je ś li okr ę ty te w ogóle przypłyn ą .

Kardynał Izydor przywiódł ju Ŝ z sob ą gar ść łuczników, których zwerbował na Krecie i

innych wyspach. Bramy miasta s ą zamurowane. Turcy spustoszyli cał ą okolic ę i zamkn ę li

Bosfor. Ich mocny punkt to twierdza, któr ą sułtan ostatniego lata kazał wci ą gu kilku miesi ę cy

wznie ść koło najcia ś niejszego miejsca Bosforu. Twierdza le Ŝ y po stronie Pery, po stronie

chrze ś cijan. Jeszcze na wiosn ę stał na tym miejscu ko ś ciół archanioła Michała. Teraz kamienne

kolumny ko ś cioła wmurowane s ą jako podpory grubych na trzydzie ś ci stóp murów tureckich

wie Ŝ i działa sułtana nadzoruj ą cie ś nin ę .

O wszystkim tym my ś lałem stoj ą c przy ogromnych br ą zowych wrotach ko ś cioła

M ą dro ś ci Bo Ŝ ej. Wtedy to zobaczyłem j ą . Udało jej si ę wymkn ąć z tłumu i wej ść z powrotem

do ko ś cioła. Oddychała gwałtownie, a welon jej porwany był w strz ę py. Dostojne Greczynki w

Konstantynopolu maj ą zwyczaj zasłania ć twarze przed obcymi i Ŝ yj ą w odosobnieniu w swoich

domach pod piecz ą eunuchów. Gdy wsiadaj ą na ko ń albo wchodz ą do lektyk, przodem spiesz ą

ich słudzy z rozpostart ą płacht ą , by chroni ć je przed spojrzeniami przechodniów. Ich płe ć jest

mleczna i przezroczysta.

Spojrzała na mnie i czas zatrzymał si ę w biegu, sło ń ce przestało w ę drowa ć wokół ziemi,

przyszło ść stopiła si ę z tera ź niejszo ś ci ą i nie było ju Ŝ nic wi ę cej prócz tej chwili, tej jedynej

Ŝ ywej chwili, której nawet chciwy czas nie mógł połkn ąć .

Widziałem wiele kobiet za mego Ŝ ycia. Kochałem samolubnie i zimno. Doznawałem

rozkoszy i sam dawałem rozkosz innym. Ale dla mnie miło ść była zawsze pogardy godn ą Ŝą dz ą

cielesn ą , która zaspokojona, wprawiała dusz ę w przygn ę bienie. Tylko ze współczucia

udawałem miło ść , dopóki mogłem si ę na to zdoby ć .

Wiele kobiet widziałem w moim Ŝ yciu, a Ŝ wreszcie wyrzekłem si ę ich, podobnie jak

wyrzekłem si ę wielu innych rzeczy. Kobiety były dla mnie czym ś cielesnym, a ja nienawidz ę

wszystkiego, co uzale Ŝ nia mnie od mojego własnego ciała.

Była niemal tak wysoka jak ja. Włosy miała jasne pod haftowanym kapturkiem. Płaszcz

niebieski, przetykany srebrem. Oczy jej były br ą zowe, płe ć jak złoto i ko ść słoniowa.

Ale ja nie na jej pi ę kno ść patrzyłem. Nie wtedy wła ś nie. To spojrzenia jej oczu pojmały

mnie, gdy Ŝ oczy te były mi dobrze znane, tak jakbym widział je ju Ŝ kiedy ś we ś nie. Br ą zowa

otwarto ść tych oczu spaliła wszystko czcze i codzienne na popiół. Rozszerzyły si ę ze

zdumienia, a potem u ś miechn ę ły si ę nagle do mnie.

Zachwyt mój był tak Ŝ arliwie czysty, Ŝ e nie mie ś cił w sobie Ŝ adnego ziemskiego

po Ŝą dania. Czułem, jakby ciało moje zacz ę ło ś wieci ć w taki sam sposób, jak kiedy ś na własne

oczy widziane pustelnicze szałasy ś wi ę tych mnichów z Athos promieniuj ą ce nadzmysłowym

blaskiem niczym jasne latarnie wysoko na ogromnych górskich stromiznach. I oto moje

porównanie nie stanowi Ŝ adnego ś wi ę tokradztwa, gdy Ŝ w tym momencie moje

nowonarodzenie si ę było ś wi ę tym cudem.

Jak długo to trwało, nie wiem. Mo Ŝ e nie dłu Ŝ ej ni Ŝ tchnienie, które w naszej ostatniej

chwili wyzwala dusz ę od ciała. Stali ś my o par ę kroków od siebie, ale przez jedno tchnienie

stali ś my tak Ŝ e na progu mi ę dzy doczesnym i wiecznym i było to podobne do ostrza miecza.

Potem wróciłem znów do czasu. Musiałem mówi ć . Powiedziałem:

— Nie bój si ę . Je ś li chcesz, odprowadz ę ci ę do domu twego ojca.

Po jej kapturku widziałem, Ŝ e nie jest kobiet ą zam ęŜ n ą . Nie Ŝ eby to w tej chwili co ś

znaczyło. Czy była m ęŜ atk ą , czy nie, oczy jej bliskie mi patrzyły na mnie ufnie.

Wci ą gn ę ła gł ę boko oddech, jakby go zbyt długo powstrzymywała, i rzekła pytaj ą co:

— Jeste ś łacinnikiem?

— Je ś li tak chcesz — odparłem.

Patrzyli ś my na siebie i w ś ród rozkrzyczanego tłumu byli ś my równie samotni ze sob ą ,

jak gdyby ś my razem zbudzili si ę w raju u zarania czasów. Spłon ę ła rumie ń cem wstydu, ale nie

spu ś ciła wzroku. Poznawali ś my przecie Ŝ swoje oczy. A Ŝ nie mogła ju Ŝ dłu Ŝ ej opanowa ć

niepokoju i dr Ŝą cym głosem zapytała:

— Kim jeste ś ?

I pytanie jej nie było wcale pytaniem. Swymi słowami zdradzała tylko, Ŝ e mnie poznaje

w swoim sercu tak, jak ja j ą poznałem. Ale Ŝ eby da ć jej czas si ę opami ę ta ć , powiedziałem:

— Wzrastałem we Francji, w mie ś cie Awinion, dopóki nie osi ą gn ą łem trzynastu lat. Od

tej pory w ę drowałem po wielu krajach. Nazywam si ę Jean Ange. Tutaj nazywam si ę Johannes

Angelos, je ś li ty tak chcesz.

— Angelos — powtórzyła. — Anioł. Czy to dlatego jeste ś taki blady i powa Ŝ ny? Czy to

dlatego zl ę kłam si ę , gdy ci ę zobaczyłam? — Podeszła bli Ŝ ej i dotkn ę ła dłoni ą mego ramienia.

— Nie, nie jeste ś aniołem — powiedziała. — Jeste ś z krwi i ko ś ci. Dlaczego nosisz tureck ą

szabl ę ?

— Przywykłem do niej — odparłem. — I ta stal jest twardsza ni Ŝ kuta przez chrze ś cijan.

We wrze ś niu uciekłem z obozu sułtana Mehmeda, który sko ń czył wła ś nie budowa ć twierdz ę

nad Bosforem i miał wraca ć do Adrianopola. Teraz, gdy wybuchła wojna, wasz cesarz nie

wydaje ju Ŝ niewolników tureckich, którzy uciekli do Konstantynopola.

Rzuciła wzrokiem na mój strój i powiedziała:

— Nie chodzisz odziany jak niewolnik.

— Nie, nie chodz ę odziany jak niewolnik — odparłem. — Przez blisko siedem lat

nale Ŝ ałem do orszaku sułtana. Sułtan Murad wywy Ŝ szył mnie na dozorc ę swoich psów i

podarował mnie potem swemu synowi. Sułtan Mehmed wypróbowywał mój rozum i czytał

wraz ze mn ą greckie i rzymskie ksi ę gi.

— Jak zostałe ś niewolnikiem u Turków? — zapytała.

— Mieszkałem przez cztery lata we Florencji — odrzekłem.

— W owym czasie byłem bogatym człowiekiem, ale znu Ŝ yłem si ę handlem i wzi ą łem

krzy Ŝ . A Turcy pojmali mnie do niewoli pod Warn ą .

Jej wzrok kazał mi mówi ć dalej:

— Byłem sekretarzem u kardynała Juliusza Cesariniego. Po kl ę sce ko ń jego uton ą ł w

bagnie i uciekaj ą cy W ę grzy zakłuli kardynała. Ich młody król padł przecie Ŝ w tej bitwie. Mój

kardynał namówił go do złamania pokoju, który zaprzysi ą gł utrzymywa ć z Turkami. Dlatego

W ę grzy uwa Ŝ ali, Ŝ e ś ci ą gn ą ł na nich przekle ń stwo, a sułtan Murad traktował nas jak

krzywoprzysi ęŜ ców. Mnie jednak nie uczynił nic złego, cho ć kazał straci ć wszystkich innych

je ń ców, którzy nie chcieli uzna ć jego Boga i proroka. Pewnie mówi ę zbyt du Ŝ o. Przebacz mi.

Długo milczałem.

Odparła:

— Nie nudzisz mnie. Chc ę słysze ć wi ę cej o tobie. Ale dlaczego nie pytasz, kim ja

jestem?

— Nie pytam — rzekłem — wystarczy dla mnie, Ŝ e istniejesz. Nie s ą dziłem, Ŝ e co ś

takiego jeszcze mo Ŝ e mi si ę zdarzy ć .

Nie pytała, co mam na my ś li. Obejrzała si ę i spostrzegła, Ŝ e masa ludzka zaczyna si ę

rozprasza ć .

— Chod ź ze mn ą — szepn ę ła, wzi ę ła mnie za r ę k ę i wci ą gn ę ła spiesznie z powrotem w

wielki cie ń br ą zowych wrót. — Uznajesz uni ę ? — zapytała.

Wzruszyłem ramionami:

— Jestem łacinnikiem.

— Przekrocz próg — nakazała.

Wewn ą trz w przedsionku przystan ę li ś my na miejscu, gdzie okute Ŝ elazem buty

wartowników przez tysi ą c lat wy Ŝ łobiły dołek w marmurowej posadzce. Ludzie, którzy z

obawy przed tłumem pozostali w ko ś ciele, zerkali na nas. Mimo to obj ę ła mnie ramionami za

szyj ę i pocałowała.

— To uroczysto ść ś wi ę tego Spirydiona — rzekła i prze Ŝ egnała si ę znakiem krzy Ŝ a na

sposób grecki. —Tylko od Ojca, nie od Syna. Niech mój chrze ś cija ń ski pocałunek b ę dzie

przypiecz ę towaniem przyja ź ni mi ę dzy nami, aby ś my siebie nawzajem nie zapomnieli.

Niebawem słudzy mego ojca b ę d ą tu, Ŝ eby mnie zabra ć .

Policzki miała rozpalone, a jej pocałunek nie był chrze ś cija ń ski. Pachniała hiacyntami.

Wysoko sklepione brwi były cienkimi kreseczkami, pomalowanymi na ciemnoniebiesko, usta

miała umalowane na czerwono, jak to jest w zwyczaju w ś ród dostojnych kobiet w Konstan-

tynopolu.

— Nie mog ę tak si ę z tob ą rozsta ć — rzekłem. — Je ś liby ś nawet mieszkała za

siedmiorgiem zawartych wrót, nie ustan ę , dopóki ci ę nie odnajd ę . Je ś li nawet czas i przestrze ń

rozdzieli nas, b ę d ę ci ę szukał na nowo. Nie mo Ŝ esz temu przeszkodzi ć .

— Dlaczegó Ŝ miałabym chcie ć temu przeszkodzi ć ? — zapytała unosz ą c drwi ą co brwi.

— Sk ą d mo Ŝ esz wiedzie ć , Ŝ e sama nie płon ę niecierpliwo ś ci ą , by usłysze ć wi ę cej o tobie i

twoich dziwnych losach, panie Angelosie?

Jej drwina była przyjemna, a ton mówił wi ę cej ni Ŝ słowa.

— Wyznacz mi wi ę c miejsce i czas — nalegałem.

Waltari Mika - Czarny Anioł.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: