Któż jak Bóg nr 04_2008.pdf

Dwumiesięcznik o Aniołach i życiu duchowym

nr 4 (94) lipiec – sierpień 2008

cena 4 zł (w tym 0 % VAT)

W numerze m.in.:

• Egzorcyzm jako

duchowy pojedynek

• Aniołowie i sztuka

kulinarna

• Człowiek w sieci

• Aniołowie uśmiercanych

przez eutanazję

• Św. Michał Archanioł

pomocą w Tanzanii

POD SKRZYDŁEM ANIOŁA

Drodzy

Czytelnicy

Anielski Gdańsk

Ostatnio bawiąc w Gdańsku po-

stanowiłem powłóczyć się trochę

anielskimi ścieżkami. Okazało się,

że aniołów ci w Gdańsku dostatek.

Najpierw skierowałem kroki na

Chlebnicką, gdzie stoi słynny Dom

Anielski. Jego nazwa pochodzi od

zielonkawej figury anioła z brązu,

wieńczącej tympanon. Wybudowa-

ny na dwóch sąsiednich działkach

i mający 7 kondygnacji szczyci się

mianem największej kamienicy

Starego Miasta. Bazylika Maria-

cka to największy w Polsce kościół

gotycki. Wystawiona w niej kopia

„Sądu Ostatecznego” H. Memlinga

przypomina, że koniecznie trzeba

obejrzeć oryginał, znajdujący się

w Muzeum Narodowym, przy koś-

ciele Trójcy Św., na Toruńskiej. Cen-

tralną, największą postacią obrazu

jest Archanioł Michał w pozłocistej

zbroi. To właśnie on waży ludzkie

uczynki, decydując poniekąd o zba-

wieniu lub potępieniu. Dramatycz-

na scena robi ogromne wrażenie

nie tylko za sprawą maestrii ni-

derlandzkiego mistrza. Korzystam

z okazji i zwiedzam sezonową

wystawę „Usłyszeć obraz” i zapa-

miętuję drewniane, bezskrzydłe,

wiekowe aniołki z różnymi instru-

mentami oraz wielki szkic Bożego

posłańca autorstwa Jana Matejki.

Oczywiście nie sposób pomi-

nąć urokliwej katedry w Oliwie,

gdzie trudno byłoby zliczyć roko-

kowe aniołki. Podczas organowych

koncertów entuzjazm młodszych

słuchaczy budzą ruchome rzeźby mu-

zykujących aniołów. Powoli żegnam

się z olśniewającą, zapierającą dech

architekturą Gdańska. Jeszcze tylko

na Westerplatte moja pamięć notu-

je nazwisko żołnierza Eugeniusza

Aniołka (1915-1941) z tablicy pa-

miątkowej. W podziemiach przejścia

Podwala Przedmiejskiego ceramiczny

napis „życzę ci miłego dnia mój anie-

le”. Świat jest piękny, lecz... Qvis ut

Deus?

Jeśli ktoś nie słyszy, to nie ozna-

cza, że nie istnieją dźwięki. Gdy ktoś

nie wierzy w isnienie aniołów, to nie

prowadzi do wniosku, że ich nie ma.

Błogosławieni, którzy nie widzieli,

a uwierzyli. Duchy niebieskie są po-

wołane do bycia niewidzialnymi. To

część ich natury. Są blisko spiesząc

nam z pomocą. Ale Chrystus, Ten co

sprawia w nas wzrost nasienia, któ-

re oni rozrzucają, nie tylko stoi obok

nas, ale również jest w nas. Anio-

łowie są w nas przez dobre myśli,

które nam poddają, ale nie przez do-

bro, które tam sprawiają. Są z naszą

duszą, ale Bóg jest wewnątrz niej.

Aniołowie mieszkają z nią pod tym

samym dachem, ale Bóg jest z nią ja-

ko życie.

Odkrywając na co dzień obecność

Boga w sobie, a aniołów obok siebie,

pochylcie się z uwagą nad tekstami

zawartymi w niniejszym numerze.

Jak zawsze niosą wiedzę i ożywiają

wiarę, która rodzi się ze słuchania i...

z czytania.

Zapraszamy do Sanktuarium

w Miejscu Piastowym na uroczyste

zakończenie ROKU ŚW. MICHAŁA

ARCHANIOŁA. W programie m.in.

czuwanie modlitewne, sesja nauko-

wa i poświęcenie pomnika Anioła

Stróża Polski.

Na swoich wakacyjnych szlakach

na pewno doświadczycie anielskiego

światła i pomocy. Napiszcie o tym do

nas. Niech świeci aniołowie strzegą

Was na wszystkich drogach.

Stanisław Chyczyński

Któ¿ jak Bóg – dwumiesiêcznik

Nak³ad: 6500 egz.

Za zgod¹ Kurii Biskupiej Warszawsko-Praskiej

z dnia 09.05.2008 r., nr 770(K)2008

Wydaje: Wydawnictwo Michalineum,

Marki k/Warszawy.

Kolportuje : Dzia³ kolporta¿u

Wydawnictwo Michalineum,

ul. Pi³sudskiego 248/252, 05-261 Marki,

tel. 0-22 781 14 20

Prenumerata w 2008 r.: cena 1 egz. – 4,00 z³,

roczna – 24,00 z³, wp³acaæ na konto:

PKO BP SA IV O/Centrum W-wa, II O/Wo³omin,

nr konta 39 1020 1042 0000 8202 0014 7611

Czytelników prosimy o listy i wspó³pracê redakcyjn¹.

Adres redakcji : Któ¿ jak Bóg,

ul. Pi³sudskiego 248/252, 05-261 Marki,

tel. 022 781 14 20, sekretariat czynny 7.00 – 15.00

e-mail: ktozjakbog@religia.net

www.ktozjakbog.religia.net

Dwumiesiêcznik mo¿na nabyæ:

Warszawa: Dom zakonny sióstr Matki Bo¿ej Mi³osierdzia,

ul. ¯ytnia 3/9

Toruń: Księgarnia Diecezjalna, ul. Rynek Staromiejski 18

Kraków : Wy¿sze Seminarium Duch. xx Michalitów,

ul. Kazimierza Wielkiego 95a,

Poznañ: Ksiêgarnia œw. Wojciecha, Plac Wolnoœci 1

Marki : Ksiêgarnia Wydawnictwa Michalineum,

ul. Pi³sudskiego 248/252

oraz w ksiêgarniach katolickich, kioskach parafialnych

i sieci salonów EMPiK.

Redaguje kolegium :

Redaktor naczelny – ks. Piotr Prusakiewicz CSMA

Zastêpca red. naczelnego – Herbert Oleschko

Sekretarz redakcji – Bogus³awa Wytrykus

Opracowanie graficzne i sk³ad – Jacek Kawa

Mo¿na drukowaæ – cenzor – ks. Jan Seremak CSMA

W BLASKU PRAWDY OBJAWIONEJ

Egzorcyzm – jako

pojedynek duchowy

Jezus, po zejściu z Taboru spot-

kał się z ojcem, który na kolanach

błagał, by uleczył jego syna epilep-

tyka. Dziecko było opętane przez

złego ducha, który wykorzystywał

chorobę do dodatkowego narażania

go na zranienia. Wcześniej ucznio-

wie Jezusa usiłowali zastosować

wobec niego egzorcyzm, ale bez-

skutecznie. Chrystus uwolnił chłop-

ca od ducha nieczystego i uzdrowił

go. Apostołowie dyskretnie zapyta-

li Mistrza, dlaczego ich egzorcyzm

okazał się bezskuteczny. Oto rela-

cja Św. Mateusza:

Wtedy uczniowie podeszli do Je-

zusa na osobności i zapytali: „Dla-

czego my nie mogliśmy go wypę-

dzić?” On zaś im rzekł:„Z powodu

małej wiary waszej. Bo zaprawdę,

powiadam wam: Jeśli będziecie

mieć wiarę jak ziarnko gorczycy,

powiecie tej górze: „Przesuń się

stąd tam!”, a przesunie się. I nic

niemożliwego nie będzie dla was.”

Ten zaś rodzaj złych duchów wy-

rzuca się tylko modlitwą i postem

(Mt 17,19-21).

Jezus odsłania słabość wiary

uczniów. Zmierzenie się wprost

z szatanem jest możliwe jedynie

dla człowieka o wielkiej wierze.

Nikt bowiem nie potrafi wygrać

ze złym duchem w oparciu o swo-

je siły, ani nawet w oparciu o cha-

ryzmat otrzymany od Boga. Cha-

ryzmat jako dar Boga – musi być

w rękach głęboko wierzącego czło-

wieka. Chodzi tu o wiarę w Boga

oraz wiarę w istnienie i moc szata-

na. Jak mocna to winna być wiara,

Jezus ilustruje dokonaniem rzeczy

niemożliwej, jakim jest przestawie-

nie góry. Ten, kto takiej wiary nie

posiada, nie powinien podejmować

się próby wypędzania złego ducha,

nawet jeśli otrzyma charyzmat eg-

zorcysty.

Druga informacja dotyczy umie-

jętności rozpoznawania rodzajów

złego ducha. Między nimi istnie-

ją różnice. Są słabsze duchy i są

mocniejsze; występują pojedynczo,

czasem w bojówkach liczących po

kilku osobników, a bywa, że wy-

stępują w walce z jednym człowie-

kiem zorganizowani w legion, któ-

ry może liczyć kilka tysięcy złych

duchów. Siła uderzenia takiego zła

jest nieprawdopodobnie wielka.

Egzorcysta może mieć władzę

i wystarczającą moc wiary, by wy-

grać ze słabym złym duchem, lecz

może nie tylko nie wygrać, ale

przegrać i to w sposób wyjątkowo

tragiczny. Wielu egzorcystów żyje

po nokaucie. Oni są już ostrożni,

oni wiedzą, jakie są granice ich

kompetencji. Często wycofują się

z walki już na zawsze. Sięganie

do egzorcyzmu jest pojedynkiem.

W nim nie zawsze pokonanym jest

zły duch. Bywają również pokona-

ni egzorcyści. Egzorcyzmy stano-

wią przestrzeń objętą tajemnicą

i tak być musi. Wtajemniczeni są

opętani i ich najbliżsi, którzy zna-

ją siłę uderzenia złego ducha. We-

dług słów Chrystusa obok mocnej

wiary odniesienie zwycięstwa nad

pewnego rodzaju duchem złym jest

możliwe jedynie przy zastosowaniu

modlitwy i postu.

Modlitwa gwarantuje nieza-

wodną asekurację ze strony Boga.

Egzorcysta musi być podłączony

do Boga, jako do źródła energii

świętości. Można to zilustrować

podłączeniem do prądu o wyso-

kim napięciu. Ten, kto działa je-

dynie w oparciu o akumulator, jest

za słaby. On musi być podłączony

wprost do Boga i Jego świętości.

Tylko świętość odrzuca złego du-

cha. On boi się jedynie świętości

autentycznej i wielkiej. Słabą zga-

si, wyłączy, wyczerpie.

Modlitwa to jeszcze za mało.

Egzorcysta stający oko w oko z de-

monem, musi być wolny od wszyst-

kiego co doczesne. Nie może być

z nikim i z niczym związany. De-

mon bowiem uderzy w jego bliskich

lub powali go jego przywiązaniem.

Dlatego Jezus mówi, że modlitwa

egzorcysty musi iść w parze z jego

wyrzeczeniem, które w Biblii jest

nazwane postem. To jest wewnętrz-

na i zewnętrzna wolność.

Wszyscy, jak długo żyjemy na

ziemi, jesteśmy w zasięgu oddzia-

ływania złego ducha. Wypowiedź

Jezusa wzywa nas, byśmy sami do-

skonalili wiarę, modlitwę i wyrze-

czenie, czyli wolność od dóbr do-

czesnych. Wówczas demon nas nie

zniewoli. Przypomina nam o tym

każdego dnia ostatni werset z mod-

litwy Ojcze nasz: Ojcze, zbaw nas

od złego.

Ks. Edward Staniek

Opracowanie: Redakcja – na pod-

stawie: Żródło 19/2008, Kraków

nr 4 (94) lipiec – sierpień 2008 3

DOKTOR ANIELSKI O ANIOŁACH

Aniołowie i sztuka kulinarna,

czyli jak aniołowie potrafią

kształtować materię

Aniołowie

ukazują się w ciele

mogą ich mieć, to jak w takim razie

mogą „ukazywać się w ciele”? Św.

Tomasz odpowiada po prostu, że

aniołowie nie będąc cieleśni niekiedy

ciała przybierają (corpora assumant) .

Oczywiście nie jest to wcale pełna

odpowiedź, ponieważ teraz możemy

znów zapytać: co to znaczy przyjąć,

czy przybrać ciało? Aby przybliżyć

nieco odpowiedź, musimy sięgnąć do

dalszego fragmentu Summy teologii,

w którym św. Tomasz zajmuje się co

prawda innym pytaniem, ale niejako

przy okazji rozjaśnia nam interesujące

nas zagadnienie. Rozważając władzę

aniołów nad światem materialnym

pokazuje, że z racji swej doskonało-

ści, która jest dużo większa niż ludz-

ka, aniołowie mogą wpływać na ma-

terię w sposób dużo doskonalszy niż

człowiek. 2 Jednak czyni tutaj zastrze-

żenie, że nie mogą oni niczego stwa-

rzać, tylko wpływają na materię już

istniejącą, przekształcając ją. Oznacza

to nie tylko, że działają posługując się

tym, co wcześniej zostało stworzone,

ale także, że muszą oni postępować

zgodnie z tym, jak materia naturalnie

się zachowuje. Akwinata przywołuje

tutaj jako przykład działanie kucha-

rza, który wykorzystując ogień i różne

składniki może przyrządzić smaczny

posiłek. W ten sposób wykorzysty-

wana jest naturalna siła ognia, który

podgrzewa i zmienia potrawę, czyniąc

ją dobrą do zjedzenia. Choć wykorzy-

stywane jest to, co jest w naturze, to

jednak kiedy kucharz zakończy swoją

pracę, pojawia się coś, co nie wystę-

puje naturalnie, a mianowicie smacz-

ny posiłek. Innymi słowy: chleba nie

da się wyhodować na polu, ale można

wyhodować zboże, które człowiek jest

w stanie przemienić w chleb.

Posługując się tym przykładem

św. Tomasz wyjaśnia, że aniołowie,

którzy z racji swej doskonałości mo-

gą kształtować materię dużo lepiej

niż człowiek, czynią z tego, co jest

W naszych poprzednich rozważa-

niach przyglądaliśmy się św. Tomaszo-

wi, który wykazuje, że aniołowie ani

nie mają ciał, ani nawet nie mają moż-

liwości ich posiadania. Wspomniałem

wtedy o pytaniu, które w związku z tym

problemem zostało zadane przez Akwi-

natę. Skoro aniołowie nie mają, i nawet

nie mogą mieć, ciał, to jak w takim ra-

zie należy rozumieć te fragmenty Pisma

Świętego, w których aniołowie pojawia-

ją się w ludzkich ciałach? 1 Św. Tomasz

odpowiadając najpierw wyklucza taką

możliwość, że ciała aniołów istniały

tylko w wyobraźni ludzi, którzy je oglą-

dali. Taki pogląd jest nie do przyjęcia,

ponieważ wyobrażenie jest różne u róż-

nych ludzi, czyli nigdy nie ma takich

dwóch osób, które identycznie wyobra-

żałyby sobie tę samą rzecz nie istnieją-

cą w rzeczywistości. Duchy niebieskie

przecież ukazywały się w ciałach wielu

ludziom naraz. Aniołów odwiedzają-

cych Abrahama widział on sam i cała

jego rodzina (Rdz 18,1-15), podobnie

było z Lotem i mieszkańcami Sodomy

(Rdz 19,1-11), a także z archaniołem

Rafałem, który przebywał wśród ludzi

przez długi czas (Tb 4,1-12,22). Choć

Akwinata mówi tylko, że wszyscy ci lu-

dzie nie mogli wyobrażać sobie aniołów

w ten sam sposób, dodajmy, że nie mo-

gła być to jakaś zbiorowa halucynacja,

czy inne tego typu zjawiska, ponieważ

Pismo Święte mówi o cielesności anio-

łów, która utrzymywała się przez wiele

dni. Nierozsądne zatem byłoby twier-

dzenie, że to tylko ludzkie wyobraże-

nie i dlatego też pozostaje przyjąć, że

aniołowie opisani przez Pismo Święte

naprawdę posiadali ciała.

w naturze, rzeczy, które człowiekowi

wydają się cudowne i niesamowite.

I choć anioł nie może władać materią

jak Bóg, to jednak czyni to w sposób

dla człowieka nieosiągalny. 3 Dodaj-

my, że przykład ten może dostarczyć

nam nieco żartobliwego wniosku, że

jeżeli aniołowie zabraliby się kiedyś

za przygotowanie posiłków, to dla

człowieka byłyby to potrawy o praw-

dziwie niebiańskim smaku.

To wyjaśnienie pomaga nam bar-

dzo w zrozumieniu tego, jak anioło-

wie mogą przybierać ciała. Skoro są

Doskonały kucharz

Jak zatem jest to możliwe? Jeżeli

aniołowie nie mają ciał, i nawet nie

DOKTOR ANIELSKI O ANIOŁACH

w stanie kształtować materię w tak

doskonały sposób, że człowiek uznaje

to za cud, to oznacza, że są również

w stanie ukształtować z materii ciało,

które przypomina ciało ludzkie.

Dlaczego aniołowie udają?

nie dobrze (a nawet lepiej) wpływać

na materię bez przybranego ciała.

Wynika z tego, że ukazanie się anio-

ła w przybranym ciele jest zawsze

jakimś wypadkiem nadzwyczajnym.

Dokonuje się zawsze wtedy, kiedy zo-

baczenie anioła w szczególny sposób

może człowiekowi pomóc w dążeniu

do Boga.

Na koniec warto przedstawić jesz-

cze jeden wniosek. Skoro, jak po-

wiedzieliśmy, doskonałość aniołów

polega na ich bezcielesności, a przy-

bieranie ciał jest w pewnym stopniu

byciem tym, kim nie są w rzeczywi-

stości, to chciałoby się powiedzieć,

że przybranie ciała jest dla anioła

jakimś aktem uniżenia. Okazują one

w ten sposób swoją pokorę uniżając

się na podobieństwo uniżenia Chry-

stusa. Chrystus „uniżył samego sie-

bie” i „stał się podobnym do ludzi”

(Flp 2,7-8). Skoro więc nasze Zba-

wienie dokonało się przez uniżenie

się samego Boga, aniołowie także

stają się „podobni do ludzi” tak jak

Chrystus, aby służyć dziełu nasze-

go Zbawienia. Jeżeli tak spojrzymy

na niezwykłe przybieranie ciał przez

aniołów, to tym większa powinna być

nasza wdzięczność wobec ich nie-

zwykłej pokory.

Skoro już rozważania św. Toma-

sza nieco przybliżyły nam to, w jaki

sposób aniołowie przybierają ciała, to

możemy przejść do kolejnego pytania,

które się tutaj pojawia. Zobaczmy, że

jeżeli aniołowie mają duchową natu-

rę, to przybierając ciała udają, że są

ludźmi, a więc istotami o wiele mniej

doskonałymi. Choć brzmi to trochę

dziwnie, możnaby porównać tę sy-

tuację do człowieka, który udaje, że

jest zwierzęciem. Rodzi się więc py-

tanie, dlaczego aniołowie przybierają

ciała i udają, że są ludźmi? Przecież

nie wynika to z ich własnej natury,

a przybieranie ciał samo w sobie jest

sytuacją równie dziwną, jak człowiek

udający, że jest zwierzęciem.

Pytanie to pojawia się w jednym

z zarzutów, a św. Tomasz odpowiada

na nie, że aniołowie nie robią tego dla

samych siebie, bo taka sytuacja była-

by właśnie kuriozalna, ale robią to ze

względu na człowieka, który nie mo-

że zobaczyć anioła w jego naturalnej

postaci. 7 Przybieranie ciał przez anio-

łów zawsze więc jest pożyteczne dla

człowieka i jest dawane człowiekowi

po to, aby przekazać mu jakąś praw-

dę o tajemnicach Bożych. Aniołowie

przybierający ciała, opisywani na kar-

tach Starego Testamentu, w pewien

sposób zapowiadają Wcielenie Chry-

stusa i niejako powoli wprowadzają

człowieka w tę tajemnicę. W Nowym

Testamencie, kiedy Wcielenie Chry-

stusa już nastąpiło przybieranie ciał

przez aniołów ma służyć pokazaniu

człowiekowi jego przyszłej chwały.

Jest zapowiedzią społeczności zba-

wionych – Kościoła Uwielbionego,

w którym człowiek ma znaleźć się po

śmierci. 8

Ubranie ciała

Zauważmy jednak, że cały czas

mówimy tutaj o jakimś materialnym

tworze, który przypomina ciało ludz-

kie, ale ciałem ludzkim nie jest. Jest to

bardzo ważne przypomnienie, ponie-

waż anioł przybierając ciało nie staje

się człowiekiem. On nadal pozostaje

aniołem! Oznacza to, że choćby w przy-

branym ciele chodził jak człowiek, jadł

jak człowiek i wszystko robił tak, jak

człowiek, to i tak nie stanie się przez to

człowiekiem. Św. Tomasz w tym miej-

scu po prostu mówi, że w przybranych

ciałach aniołowie nie wykonują czyn-

ności życiowych. 4 Trzeba jednak spra-

wę nieco wyjaśnić. Są takie działania

człowieka, które opierają się jedynie

na wykorzystaniu praw natury. Przy-

kładem jest tutaj mowa, która polega

na wydawaniu dźwięków w sposób

określony. W tym znaczeniu aniołowie

mogą mówić w przybranych ciałach,

bo tak samo są w stanie wydobywać

z siebie dźwięki. 5 Jednak kiedy mówi-

my na przykład o jedzeniu i trawieniu

pożywienia, to człowiek wykonuje tę

czynność po to, aby żyć. Aniołowie, je-

żeli nawet jedzą w przybranych ciałach,

to jednak nie czynią tego, aby podtrzy-

mać w istnieniu ciało, które przybrali.

Zatem w tym przypadku jedzenie nie

służy budowaniu ciała w taki sposób,

w jaki pożywienie jest przyswajane

i staje się częścią ciała człowieka. 6

Wszystkie te, dość skompliko-

wane, rozumowania możemy teraz

przedstawić przy pomocy przykładu.

Jak mi się wydaje, najlepiej można

opisać przybieranie ciał przez anio-

łów poprzez przykład człowieka, któ-

ry wkłada ubranie. Może ono sprawić,

że osoba taka zacznie zupełnie inaczej

wyglądać, ale nigdy nie stanie się ono

częścią ludzkiego ciała. Ubranie poru-

sza się tak jak człowiek się porusza,

czasem nawet wydaje dźwięki sze-

leszcząc, ale nie czyni tego dlatego, że

jest żywe, tylko dlatego, że porusza je

ubrany człowiek. Podobnie przybrane

ciała nie stają się częścią anielskiej

natury, są jedynie zewnętrznym do-

datkiem do niej.

Ks. Tomasz Stępień

_______________________________________

1 ST I, q.51, a.2, rsp.

2 Por. ST I, q.110, a.2, rsp.

3 ST I, q.110, a.2, ad 3: „Nic nie wadzi, żeby mocą

aniołów działy się w przyrodzie jakieś skutki,

do dokonania których siły cielesnych przyczyn

sprawczych są niewystarczające. Ale to jeszcze

nie znaczy, że materia jest posłuszna aniołom

na skinienie; tak jak i kucharzom materia nie

jest na skinienie posłuszna, gdy taką czy in-

ną strawę gotują za pomocą ognia, kierując

umiejętnie jego siłą - tego by jednak ogień sam

przez się nigdy nie dokonał. Nie przekracza siły

cielesnej przyczyny sprawczej doprowadzenie

materii do tego urzeczywistnienia, jakim jest

forma substancjalna, gdyż podobny z natury

czyni rzecz podobną do siebie.”

4 Por. ST I, q.51, a.3, rsp.

5 Por. ST I, q. 51, a.3, ad.4: „Właściwie to anio-

łowie nie mówią przez przybrane ciała; two-

rzą jedynie w powietrzu dźwięki podobne do

głosów ludzkich, co ma jakoweś podobień-

stwo do mowy.”

6 Por. ST I, q.51, a 3, ad 5: „… pokarm brany

przez aniołów ani nie obracał się w ciało przy-

brane, ani też owo ciało nie było takiej natury,

żeby pokarm mógł się w nie obrócić. Nie było

to więc prawdziwe jedzenie …”

7 Por. ST I, q.51, a.3, ad 1.

8 Por. ST I, q.51, a.3, ad 1.

Pokora aniołów

Możemy więc uważać, że Bóg na-

kazuje dobrym aniołom przybieranie

ciał tylko wtedy, kiedy jest to dla

człowieka potrzebne, kiedy skutecz-

niej może skierować go ku duchowej

rzeczywistości, przypomnieć mu i wy-

jaśnić jakąś duchową prawdę. Musi-

my jednak pamiętać, że skoro anioło-

wie tak doskonale mogą kształtować

materię, to mogą również udzielać

nam pomocy w zwykły sposób, bez

przybierania ciał. Mogą przecież rów-

nr 4 (94) lipiec – sierpień 2008 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: