WYKŁAD III
I. Podstawowe metody rachunkowości
Są specyficznymi sposobami prowadzenia rachunkowości, wyróżniają rachunkowość od innych systemów ewidencyjnych.
Do podstawowych metod rachunkowości zalicza się:
- Metodę bilansową.
- Metodę grupowania.
- Metodę podmiotową.
- Metodę wyceny.
- Metodę okresów sprawozdawczych.
1. Metoda bilansowa - Podstawowa metoda rachunkowości. Jej wynalezienie dało początek współczesnej rachunkowości.
Polega na stałym utrzymywaniu (poszukiwaniu i ustalaniu) równowagi w wymiernych zdarzeniach zachodzących w prowadzonej działalności jednostek.
Źródłem tej równowagi jest reguła podwójnego ujmowania transakcji i operacji księgowych (operacji gospodarczych) w księgach rachunkowych.
2. Metoda grupowania - Polega na selekcji i agregowaniu w obrębie ewidencji księgowej odpowiednich (potrzebnych) grup jednorodnych zdarzeń występujących w działalności jednostki gospodarczej.
Jest to metoda umożliwiająca porządkowanie księgowanych zdarzeń według określonych przekrojów.
Wyrazem tej metody jest tworzenie przez jednostki planów kont służących do ewidencji księgowej transakcji i operacji księgowych.
3. Metoda podmiotowa - Polegająca na odnoszeniu wszystkich czynności księgowych do konkretnej jednostki gospodarczej, stanowiącej podmiot rachunkowości.
Rachunkowość, jako praktyczne działanie, przypisana jest do konkretnej jednostki. Znajduje to między innymi wyraz w przepisach prawa (art. 2 ustawy o rachunkowości).
Metoda ta umożliwia tworzenie odrębności w rachunkowości różnych jednostek, na przykład dla banków, ubezpieczycieli lub jednostek rolnictwa, budownictwa, transportu itd.
4. Metoda wyceny - Zwana też metodą wartościowania zdarzeń. Polega na tym, że w księgach rachunkowych ujmuje się wyłącznie takie zdarzenia, które dają się skwantyfikować. Metoda wyceny to zatem prowadzenie ewidencji w mierniku pieniężnym. Na przykład w Polsce (jak dotąd) obowiązuje przeliczanie wszystkich księgowanych zdarzeń na polskie złote. Być może w niedługim czasie będzie to waluta ogólnoeuropejska (Euro).
5. Metoda okresów sprawozdawczych - Polega na możliwości podziału danych ewidencji księgowej na potrzebne do zarządzania okresy i wykorzystywaniu tej możliwości do prac sprawozdawczych.
Współcześnie metoda ta występuje samoistnie w aplikacjach komputerowych, dzięki którym stan majątkowy i wyniku finansowe mogą być uchwycone w każdym dowolnym momencie.
W Polsce ustawowym momentem sprawozdawczym jest rok obrachunkowy (art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachunkowości).
II. Klasyfikacja zasobów majątkowych i źródeł ich finansowania
Bilans majątkowy
1. Dwojakie ujęcie zasobów przedsiębiorstwa
Zasoby przedsiębiorstwa oraz zmiany zachodzące w ich strukturze stanowią przedmiot rachunkowości.
W nowoczesnym pojmowaniu przedmiotu rachunkowości rozróżnia się rzeczowe i finansowe ujęcie zasobów jednostki gospodarczej.
Zgodnie z tą formułą zasoby jednostki gospodarczej w ujęciu rzeczowym stanowią środki gospodarcze rzeczowe i pieniężne, natomiast zasoby w ujęciu finansowym – to źródła finansowania środków gospodarczych czyli kapitały i zobowiązania.
2. Zasoby w ujęciu rzeczowym - środki gospodarcze –
n Wartości niematerialne i prawne – nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, takie jak: autorskie prawa majątkowe, prawa do wynalazków lub patentów, znaków towarowych, know-how itp., a także koszty zakończonych prac rozwojowych oraz nabyta wartość firmy.
n Majątek trwały – środki trwałe, takie jak nieruchomości, prawo do wieczystego użytkowania gruntu, maszyny i urządzenia, ulepszenia w obcych środkach trwałych, inwentarz żywy, środki trwałe w budowie i inwestycje.
n Majątek obrotowy – w postaci rzeczowej i finansowej, należności, oraz krótkoterminowe papiery wartościowe, to jest papiery przeznaczone do obrotu.
3. Majątek w ujęciu finansowym - źródła finansowania
n Kapitały (fundusze) własne – wnoszone do jednostki w momencie jej powstawania (założycielskie) lub tworzone w czasie działalności jednostki Do tej grupy zalicza się kapitały (fundusze) (rezerwowe, zapasowe).
n Zobowiązania – długo i krótkoterminowe z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych, dostaw i usług, podatków, ceł i ubezpieczeń, wynagrodzeń itp.
n Rezerwy na zobowiązania – zwłaszcza z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz na świadczenia emerytalne i podobne.
III. Bilans majątkowy. Pojęcie, układ i zasady sporządzania.
1. Znaczenie pojęcia „bilans”
Jest to zestawienie rzeczowych i finansowych zasobów jednostki, czyli aktywów i pasywów przedsiębiorstwa.
Aktywa i pasywa w bilansie majątkowym równoważą się – zgodnie z zasadą, iż tylko tyle można ulokować w składnikach majątkowych ile posiada się na to kapitału.
Tę równość aktywów i pasywów określa się mianem równania bilansowego posiadającego następującą postać:
å A = å P
2. Odmiany bilansów
n bilans początkowy, to jest pierwsze zestawienie aktywów i pasywów nowopowstałej jednostki gospodarczej,
n bilans otwarcia, stanowiący podstawę otwierania kont ksiąg rachunkowych w nowym roku gospodarczym (w działalności kontynuowanej);
n bilans próbny czyli zestawienie obrotów i sald, sporządzany w celu uzgodnienia obrotów i sald kont księgi głównej oraz kont ksiąg pomocniczych;
n bilans zamknięcia sporządzany na dzień kończący rok obrotowy, obejmujący salda wszystkich kont i stanowiący podstawę dokonania przeksięgowań rocznych i opracowania sprawozdania finansowego;
n bilans sprawozdawczy główna część sprawozdania finansowego, (załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości).
3. Podstawowa formuła bilansu majątkowego
Aktywa Pasywa
n Aktywa trwałe. n Kapitały własne
n Aktywa obrotowe. n Zobowiązania
4. Aktywa bilansowe
A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne.
II. Rzeczowe aktywa trwałe.
III. Należności długoterminowe.
IV. Inwestycje długoterminowe.
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy.
II. Należności krótkoterminowe.
III. Inwestycje krótkoterminowe.
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
5. Pasywa bilansowe
A. Kapitał (fundusz) własny
I. Kapitał (fundusz) podstawowy.
II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy – wartość ujemna.
III. Udziały (akcje) własne – wartość ujemna.
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy.
V. Kapitał z aktualizacji wyceny.
VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe.
VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych.
VIII. Zysk (strata) netto
IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego - wartość ujemna.
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
I. Rezerwy na zobowiązania.
II. Zobowiązania długoterminowe.
III. Zobowiązania krótkoterminowe.
IV. Rozliczenia międzyokresowe.
V. Omówienie pozycji bilansowych według definicji zawartych w ustawie o rachunkowości
1. Aktywa
Są to kontrolowane przez przedsiębiorstwo zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do przedsiębiorstwa korzyści ekonomicznych.
Dzielą się na:
n aktywa trwałe,
n aktywa obrotowe.
2. Wartości niematerialne i prawne
Są to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby działalności przedsiębiorstwa.
W szczególności:
n autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
n prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
n know-how,
n dodatnia wartość firmy,
n koszty zakończonych prac rozwojowych.
3. Rzeczowe aktywa trwałe
n środki trwałe – przeznaczone na potrzeby przedsiębiorstwa o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku: nieruchomości, tj. grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle i budynki, lokale spółdzielcze będące odrębną własnością, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego; maszyny, urządzenia, środki transportu i inne; ulepszenia w obcych środkach trwałych; inwentarz żywy;
n środki trwałe w budowie – zaliczane do aktywów trwałych środki w okresie ich budowy, montażu lub ulepszania;
n zaliczki na środki trwałe w budowie.
4. Należności długoterminowe
Sumy spodziewane od jednostek powiązanych lub od innych jednostek wymagalne w czasie przekraczającym 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Są wynikiem zawierania umów długoterminowych, na przykład z tytułu dzierżawy, najmu lub leasingu.
5. Inwestycje długoterminowe
Są to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej.
Mogą to być nabyte w celu osiągnięcia korzyści:
n aktywa finansowe,
n nieruchomości,
n wartości niematerialne i prawne.
Nie służące do prowadzenia działalności podstawowej lecz nabyte w celu uzyskania określonych korzyści.
6. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Trwające dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Wynikające z umów długookresowych.
Dotyczące m.in. aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
7. Zapasy
Czyli rzeczowe aktywa obrotowe przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności.
Do rzeczowych aktywów obrotowych zalicza się:
n Surowce i materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby przedsiębiorstwa.
n Produkty gotowe (wyroby i usługi) wytworzone lub przetworzone przez jednostkę, zdatne do sprzedaży.
n Produkty oraz towary nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.
8. Należności krótkoterminowe
Czyli ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów, nie zaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Odnosi się to w szczególności do rozrachunków:
n z kontrahentami,
n z instytucjami,
n z pracownikami,
itd.
9. Inwestycje krótkoterminowe
Czyli krótkoterminowe aktywa finansowe, obejmujące płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne:
n udziały lub akcje i inne papiery wartościowe,
n udzielone pożyczki lub inne aktywa finansowe,
n środki pieniężne i inne aktywa pieniężne, szczególnie środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych oraz środki pieniężne w drodze.
10. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe - To znaczy takie rozliczenia, które trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.
1. Pasywa
Czyli źródła finansowania posiadanych przez przedsiębiorstwo zasobów majątkowych. Źródłami tymi są kapitały własne i obce.
2. Kapitał (fundusz) podstawowy
Zwany założycielskim, tworzony:
n...
gayboy75