1 Pojęcie samorządu terytorialnego
Samorząd terytorialny jest wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na nią zadań.
2 Podmiotowość i osobowość prawna jednostki samorządu terytorialnego
3 Tradycje samorządu terytorialnego w Polsce
Samorząd terytorialny ma w Polsce długą tradycję, jego rozwój rozpoczął się zaraz po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., ale jego działalność została jednolicie uregulowana w 1933 r. Po II wojnie światowej samorząd terytorialny funkcjonował, przez pewien czas, w postaci rad gminnych i zarządów gminy, oraz rad i zarządów miejskich i powiatowych, zlikwidowany został jednak 1950 r., tworząc jednolitą strukturę rad narodowych, które nie były już organami samorządu, ale terenowymi organami władzy państwowej. Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce nowy podział terytorialny obejmujący: - gminę, - powiat - województwo.
Samorząd terytorialny ma w Polsce długą tradycję. Funkcjonował już od połowy XVI w. i był wiele razy powoływany i likwidowany. W okresie międzywojennym samorząd powiatowy został wprowadzony w 1919 r., jednak nie na długo. Po II wojnie światowej władze PRL reaktywowały samorząd terytorialny w karykaturalnej formie tzw. rad narodowych. Dopiero wybory rad gminnych w 1990 r. przywróciły prawdziwie demokratyczny samorząd, umożliwiający lokalnym społecznościom rozwiązywanie ich problemów zgodnie z ich potrzebami.
8 marca 1990 r. parlament uchwalił ustawę o samorządzie gminnym oraz ordynację wyborczą do rad gmin. Pierwsze wybory do rad gmin odbyły się 27 maja 1990 r. Frekwencja wyborcza wyniosła 42,27 proc. We Wrocławiu po wyborach na czele 70- osobowej Rady Miejskiej stanął prof. Stanisław Miękisz, a prezydentem Wrocławia został Bogdan Zdrojewski. Jednym z pierwszych posunięć Rady Miejskiej było przywrócenie historycznego herbu Miasta Wrocławia.
4 Tendencje polityczne służące reaktywacji samorządu terytorialnego w Polsce
5 Rozwój samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1990-2006
6 Podobieństwa i różnice Szczeble samorządu terytorialnego w Polsce
SAMORZĄD REGIONALNY
Rząd Przewodniczący Marszałek
SW ZW UM
W W
^^^J.O.W
SAMORZĄD LOKALNY
przewodniczący starosta
P RP ZP
ST
^^^ J.O.P.
ooo J.G
G RG W/B UG
P
^^^ J.O.G
Jednostki pomocnicze:
ooo- (J.G.) - Jednostki Pomocnicze Gminy (sołectwa, dzielnice, osiedla)
^^^ (J.O.W) - Jednostki Organizacyjne Województwa,
(J.O.P) - Jednostki Organizacyjne Powiatu
(J.O.G) - Jednostki Organizacyjne Gminy
Wyżej przedstawiona struktura samorządowa jest to struktura czysto samorządowa.
Jest to struktura 3 poziomowa samorządu terytorialnego w Polsce :gminę o nie jednolitej formie ustrojowej. Mamy typowe gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie, miejskie i te, które mają ustrojową formę gminy. Na czele gminy miejsko-wiejskiej organem wykonawczym jest rada miasta a organem wykonawczym – wójt. Ponieważ jest tylko wyszczególnienie ustawowe, które mówi wyraźnie, jeżeli ośrodkiem centralnym gminy jest miasto to rady tytułuje rada miasta, a organem wykonawczym jest burmistrz, a urząd w tym miejscu powinien nazywać się urząd miejski.
Mamy dwa rodzaje samorządu:
Samorząd regionalny stanowi województwo:
Województwo – Urząd Wojewódzki – Sejmik (Przewodniczący) – Zarząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski (Marszałek)
Samorząd lokalny stanowi: gmina i powiat:
Gmina – Rada Gminy – Wójt, Burmistrz, Prezydent – Urząd Gminy
Powiat – Rada Powiatu (Przewodniczący) – Zarząd Powiatu (Starosta) – Starostwo
Mamy trzy poziomy samorządu terytorialnego i wynikające z nich różnice:
1/.Wszystkie poziomy gmina, powiat, województwo, są od siebie ustrojowo niezależne, gmina musi leżeć na terenie powiatu, powiat na terenie województwa.
a/.Kadrowe - każdy z poziomów jest niezależny, separacja kadrowa np.: Radny Gminy nie może być radnym powiatu
Separacja osobowa to organ czy stanowiący czy wykonawczy funkcje można pełnić tylko na jednym szczeblu. Obowiązuje to od 2001 roku. Można sprawować tylko jedną funkcję w ramach organu na określonym poziomie. Nie może być przejścia między poziomowego. Mamy określoną separację pod tym względem. Eliminuje się pojęcie takich choinek, które kiedyś funkcjonowały. Dotyczy to tylko organów, ale nie urzędów. Układ separacyjny dotyczy tylko organów urzędów. Urzędnik gminny nie może być radnym gminy, ale może być radnym powiatowym lub wojewódzkim
b/.Zadaniowe – najwięcej zadań mają poziomy gminy i powiatu, czyli co nie zostało ustawowo określone, że przynależą do innych form administracji
Powiat robi to co nie może zrobić gmina, ma uzupełniać działania gminy powiatu, realizuje to co zapisane jest w ustawie (brak swobody ograniczony ustawą)
Powiat ma za zadanie przekraczać bariery techniczne, ekonomiczne i organizacyjne, aby gminy mogły się łączyć w określone związki.
W samorządzie regionalnym i samorządzie lokalnym - podobne są jednostki wykonawcze.
Mamy 4 formy administracji:
1/.Administracja świadcząca – dla nas najważniejsza jest administracja świadcząca. Są to świadczenia ogólne, którą w największym zakresie wykonuje gmina. To co dominuje w gminie to administracja świadcząca. Powiat wykonuje to w mniejszym zakresie jak gmina tak też jest i w województwie, czyli w mniejszym zakresie wykonuje to województwo.
2/.Administracja władcza – polega na uzyskaniu decyzji, zgody, koncesji, podpisu. Większość decyzji z punktu widzenia obywatela jest na poziomie gminy. Tu pojawiają się problemy z którymi mamy dylemat. Powiat jest tu niepotrzebny. Jest to struktura decyzyjna. Na szczeblu województwa mają charakter wewnętrzny (ogólny).
3/.Administracja normatywna – czyli stanowienie prawa. Odbywa się też na różnych poziomach- prawa miejscowego. Stanowienie w oparciu o przepisy prawa (ustaw, przepisów ogólnych, przepisów porządkowych). Akty normatywne dotyczą funkcjonowania i są to: statuty, regulaminy, tworzenie różnego rodzaju regulaminów korzystania z infrastruktury samorządu terytorialnego, przepisy bezpieczeństwa, zakazu i nakazu. W tym względzie znów podstawowe znaczenie ma gmina, później powiat
4/.Administracja koordynacyjna – polega na tym, że koordynuje się działalność różnych form podmiotu na rzecz rozwoju regionalnego. Tutaj w sposób szczególny wzrasta znaczenie województwa, znaczenie regionu, obarczone są zadaniami koordynacji robót. Mają obowiązek przyjęcia strategii rozwoju i koordynowania tego z gminami czy powiatem. To pod względem administracji koordynującej jest najważniejsze.
Na poziomie gminy wykorzystywana jest: świadcząca, decyzyjna, normatywna, koordynująca
Na poziomie powiatu: świadcząca, decyzyjna, normatywna
Na poziomie województwa: normy i wewnętrzne przepisy oraz administracja koordynująca
7 Gmina Kompetencje i zadania
Gmina to samorządowa wspólnota mieszkańców plus terytorium.
Jest podstawową jednostka samorządu terytorialnego. Gmina ma osobowość prawną, a jej samodzielność podlega ochronie sądowej. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gminy tworzone są w drodze rozporządzenia, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. To samo dotyczy łączenia, znoszenia oraz ustalania ich granic, nazw i siedzib.
Do zadań gminy należy to wszystko to co nie zostało przydzielone innym jednostkom, czyli to co nie zostało gminie odebrane to należy do gminy, czyli najwięcej. Zadania zlecone w głównej mierze także trafiają do gminy bo taki jest jej charakter.
Zadania gminy to:
a/.wszystkie sprawy publiczne wykonywane we własnym imieniu, na własną odpowiedzialność
b/.zadania własne gminy to sprawy dotyczące gminy, dróg, ulic, mostów, komunikacja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, oświata i kultura.
Podstawową formą rozstrzygnięć jest referendum powszechne, głosowanie w referendum obligatoryjnym i fakultatywnym. Organem wykonawczym gminy jest zarząd.
Do podstawowych zadań Gminy należą:
· zagospodarowanie przestrzenne,
· gospodarka nieruchomościami,
· ochrona środowiska i przyrody,
· gospodarka wodna,
· gminne drogi, ulice, mosty, place, organizacja ruchu drogowego,
· zaopatrzenie w wodę, usuwanie i oczyszczanie ścieków, usuwanie nieczystości stałych,
· utrzymanie czystości i porządku w mieście,
· zaopatrzenie w energię elektryczną, cieplną oraz gaz,
· ochrona zdrowia,
· pomoc społeczna,
· budownictwo mieszkaniowe,
· edukacja publiczna (przedszkola, szkoły, gimnazja),
· działalność kulturalna,
· sport i turystyka,
· targowiska,
· zieleń i zadrzewienie,
· cmentarze komunalne
· porządek publiczny i bezpieczeństwo przeciwpożarowe,
· utrzymanie obiektów użyteczności publicznej,
· polityka prorodzinna w tym zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
· wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej,
· promocja miasta,
· współpraca z organami porządkowymi,
· współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
8 Powiat Kompetencje i zadania
Powiat to powiatowa wspólnota samorządowa plus terytorium powiatu. Powiat jest drugim szczeblem zarządzania terenowego. Pod nim znajduje się gmina, a nad nim województwo. Jest lokalną wspólnotą samorządową. Jest jednostką terenową, która obejmuje sąsiadujące ze sobą gminy.
Na poziomie powiatu, zadania powiatu są wskazane wyraźnie w ustawie o samorządzie powiatowym, ale mogą być wskazane w innych ustawach - wskazanie wyraźne i konkretne.
Powiat ma być dopełnieniem do działalności gmin.
Różnica polega na tym, że gmina może domniemywać swoje kompetencje zadaniowe, a powiat nie może domniemywać, gdyż musi mieć wyraźnie napisane, które musi robić powiat, a gmina nie musi.
Zadania powiatu:
a/. edukacja publiczna, pomoc społeczna, polityka pro rodzinna, wspieranie osób niepełnosprawnych, transport, drogi publiczne, gospodarka nieruchomościami, gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo, porządek publiczny, przeciwdziałanie bezrobociu.
Ustawa o samorządzie terytorialnym nie może wychodzić poza te zadania
9 Województwo samorządowe Kompetencje i zadania
Województwo to samorządowa wspólnota regionalna plus terytorium.
Jest największą jednostką zasadniczego podziału administracyjnego kraju.
Zadania:
a/.zajmowanie się polityką regionalną, określenie strategii rozwoju terytorialnego
b/.koordynacja działań różnych podmiotów
c/.współdziałanie z innymi regionami w kraju jak i zagranicą
d/. gospodarka wodna
e/.modernizacja terenów wiejskich
f/.zagospodarowanie przestrzenne
g/.ochrona środowiska itp.
10 Rada gminy Organizacja i kompetencje
Podstawowym organem samorządu gminnego i powiatowego jest Rada. Jest to organ stanowiący. Rada Gminy wybierana jest wg oddzielnych procedur zawartych w ordynacji. Liczebność rady została ustalona minimum 15 osób a później stosuje się zasadę przyrostu ilości członków rady . Zasada przyrostu mandatu 3 mandaty, 2 mandaty, 21 radnych do 50 tys. 23 radnych do 100 tys., 25 radnych do 200 tys., a później po 3 za każde rozpoczęte 100 tys.. Maksymalnie może być
45 radnych. Rada uosabia zadania gminy, ale jednocześnie ustawodawca oddziela działania rady od działań zarządu
Rady obradujące sesyjnie, reprezentacja polityczna interesów występujących lokalnie. Są to organy kolegialne. Liczebność tych organów jest różna. Zasada małej rady – radny jest etatowy, odpowiada za określone dziedziny administracji. W innych radach radny nie odpowiada za dziedziny administracji.
Rady są powoływane w wyborach bezpośrednich, wolnych i tajnych. Rady mają być reprezentacją interesów społeczności lokalnych. Wykonują zadania jednostek samorządowych, są organami tych jednostek samorządowych. Kompetencje organów, rozdzielenie właściwości, pod względem politycznym są ważniejsze organy stanowiące, które posiadają własne kompetencje. Kompetencje rady gminy są określone generalnie. Rady gminy same mogą sobie określić swoje inne kompetencje.
Kompetencje rady:
a. Stanowienie o kierunkach rozwoju danej jednostki samorządowej.
b. Stanowienie prawa miejscowego, akty wykonawcze do ustaw, które organy samorządowe muszą podjąć np. ustawa o wychowaniu w trzeźwości oraz bezpieczeństwo publiczne nakazy, zakazy, plan zagospodarowania przestrzennego.
c. Uchwalanie budżetu, tylko organ stanowiący może uchwalić budżet.
d. Podejmowanie decyzji co do stawek podatkowych, stawek opłat.
e. Zasady dzierżawy, stawki dzierżawcze, podejmowanie decyzji majątkowych poza zarządem zwykłym. Decyzje o zbyciu majątku należą do rady.
f. Decyzje kadrowe, powoływanie, odwoływanie zarządu (gminy, powiatu, województwa). Referendum o odwołaniu wójta i burmistrza na poziomie gminy.
g. Rady określają wynagrodzenie zawodowych elementów organów wykonawczych, ryczałtów.
h. Decyzje o nawiązywaniu współpracy z innymi jednostkami samorządowymi w kraju i za granicą.
i. Rady gminy mają kompetencje do nazywania ulic, obiektów, szkół.
j. Upoważnienie do przyjmowania formy graficznej herbu, flagi gmin, powiatu, województwa.
k. Wydawanie decyzji, gdzie ma stanąć pomnik (rada gminy).
Zadania organu stanowiącego:
a. Sejmik wojewódzki, „mini” parlament regionalny. Obowiązek stworzenia strategii rozwoju województwa, ewentualnie zmiany w tej strategii.
b. Rady gmin, powiatu mogą przyjmować strategie, ale nie mają takiego obowiązku.
c. W oparciu o strategie samorząd wojewódzki przyjmuje plan rozwoju regionalnego.
d. Sejmik wojewódzki ma szczególne zdania. W zakresie współpracy zagranicznej, aktywność na rzecz współpracy z samorządami zagranicznymi. Gminy mogą, ale nie maja takiego obowiązku.
e. Zadania kontrolne – dotyczą organów wykonawczych, np. coroczne rozliczenia z wykonania budżetu, kontrola jest obligatoryjna, koniecznie musi istnieć komisja rewizyjna, która zajmuje się kontrolą działań jednostek niższego szczebla.
11 Rada Powiatu Organizacja i kompetencje
W radach powiatu rady są radami wielkimi. Powiat ziemski liczy 15 osób, a powiat grodzki
liczy 37 osób. 15 osób – 40 tys., później po 2 na każde rozpoczęte 20 tys. maksymalnie może liczyć 29 osób. Stanowią funkcję kontrolną, ale część radnych spełnia role wykonawcze i kontrolne. Kadencja 4 letnia i następuje z dniem wyboru. Na czele rady stoi przewodniczący wybierany i odwoływany większością głosów. Przewodniczący jest organizatorem pracy rady, czyli przygotowuje sesje, nadzoruje komisje, prowadzi sesje, reprezentuje radę na zewnątrz.
Rada pracuje sesyjnie, sesja powinna odbywać się przynajmniej 4 razy w roku. Przewodniczący rady na wniosek radnych 1/4 może zwołać sesje nadzwyczajną. Rada może powoływać od 1 do 3 wice przewodniczących. W okresach między sesyjnych radni pracują w formie komisji.
12 Sejmik województwa organizacja i kompetencje
Sejmik wojewódzki jako organ kontroli zarządu i jednostek organizacyjnych województwa. Ta kontrola koncentruje się wokół wykonania budżetu Zarządu wojewódzkiego. Kadencja 4 letnia. Sejmik liczy od 30 do 2 mln osób, a później po 3 na rozpoczęte 500 tys. Zasadniczo uchwały sejmiku zapadają większością głosów w obecności połowy ustawowej, w głosowaniu jawnym. Wyjątkowo uchwały sejmiku zapadają w innych warunkach np.: wybór marszałka, który dokonuje się bezwzględną większością głosów. Jest to organ wewnętrzny, obrady o charakterze parlamentarnym. Zarząd 5 osobowy na czele z marszałkiem wybierany bezwzględną większością ustawowego składu na jego wniosek wice marszałek i pozostali członkowie zarządu.
Marszałek musi być członkiem sejmiku wojewódzkiego. Wniosek o odwołanie przez ⅓ radnych składu ustawowego. Aby odwołać poprzedniego marszałka konieczne jest posiadanie zdolności do powołania nowego marszałka. Wniosek musi być przygotowany bo nie może być sytuacji, aby przez pewien czas nie istniał zarząd. Urząd marszałka- na jego czele stoi marszałek, nie wystarczy sekretarz, obowiązkowo trzeba powołać skarbnika
...
Arjun99