TAŃCE IZRAELSKIE I ŻYDOWSKIE
Tańce izraelskie powstały w większości stosunkowo niedawno, w okresie zaistnienia państwa izraelskiego, stąd każdy niemal taniec ma swego autora - choreografa, z których najbardziej znana postacią jest Rivka Sturman uważana za matkę tańca izraelskiego. Tańce izraelskie zachowując tradycyjne kroki takie jak: krok żydowski, krok czerkasii, krok jemeński czy debki, tańczone są głównie w kręgu. Wiele z nich ma w swojej nazwie słowo HORA czyli - krąg. Żydzi przenosząc się z różnych krajów na świecie do Izraela sprowadzili ze sobą olbrzymia różnorodność muzyki, tańca krajów, w których mieszkali. Można pokusić się o pewna charakterystykę tych tańców, która w moim opisie przybrała taki podział:
· tańce chasydzkie, o melodii pochodzącej głównie z Europy Wschodniej, gdzie na ziemiach polskich rozwinął się ten kierunek w religii judaistycznej. Tańce te to np.: HORA AGADATI, HORA HASSIDIT, czy TSUR HASSIDIT.
· tańce w konwencji arabskiej - tańce pochodzące z regionu Morza Czerwonego o charakterystycznym kołyszącym stylu nawiązującym do muzyki arabskiej. Pojawiają się tu kroki tzw. jemeńskie, krok zwany wielbłądzim . Tańce te to np. AHAWAT HADASSA, DODILI czy LE'OR CZEJOUCZEEK. Innym rodzajem tańców z tego regionu to debki - męskie tańce w tradycji arabskiej i charakterystycznym rytmie, często wybijanym przez bębny, tańczone głównie w linii jak np. DEBKA ADAMA< JOSHUA.
· tańce o przesłaniu religijnym lub edukacyjnym. Tańce , w których często odzwierciedla się przeżycia religijne, można tu również zaliczyć tańce chasydzkie. Często słowa pieśni to urywki z Psalmów czy świętej księgi , a tańce mają odzwierciedlić te słowa lub daną przypowieść tak często stosowaną w edukacji młodego Żyda. Tańce te to np. TSADIK KATAMAR - odzwierciedla przypowieść o mędrcu i głupcu, ONEG SHABBAT - taniec na powitanie Szabatu czy ASHREI HA'ISH - taniec odzwierciedlający podejście Mojżesza do płonącego krzewu.
· tańce podkreślające uczucia patriotyczne. Z uwagi na ciągła, niestabilna sytuację w Izraelu, powstało wiele tańców wzmacniających uczucia patriotyczne oraz chęć obrony kraju przed zagrożeniem z zewnątrz. Są to np.: SHARM EK SHEIKH - taniec, który powstał po wojnie 6-dniowej w 1967 roku czy ERETZ,ERETZ (kraj) taniec sławiący piękno kraju.
· tańce popularne, czyli tańce tańczone dla rozrywki, w celach towarzyskich to np. NIGUN ATIK - taniec weselny, NIGUNO SHEL YOSSI, HAVA NAGILA, HORA.
Tańce żydowskie to tańce starsze, ale posiadające również swoje choreografie i charakterystyczne kroki i styl. I tak jak pod nazwą tańca znanego jako polka kryje się wiele regionalnych odmian i stylów tak i tańce żydowskie różnią się w zależności od regionu, kraju. Ogólnie można je podzielić na:
· FREYLAKS (taniec w kręgu, korowód)
· SHER (SHERELE) - żydowska odmiana kadryla,
· PATCH TANTZ - taniec weselny,
· SLOW HORA,
· BULGAR - taniec nawiązujący do tańców bułgarskich,
· CZARDASZ - żydowska wersja czardasza,
· KOZAK - inaczej KOZACZOK
· MITZJACH - taniec weselny.
Zdaje sobie sprawę, że nie wszystkie tańce są tu wymienione. Ewentualne uwagi bardzo proszę kierować na mój adres e-mailowy.
TAŃCE W KRĘGU
Kiedyś, dawno, dawno temu, ludzie zwykli byli tańczyć przez całe swoje życie - gdy pracowali, bawili się, jedli, walczyli czy kochali. Tańczono by czcić bogów, by czcić cykle ziemi i księżyca, tańczono na cześć wschodu słońca , aby sprowadzić deszcz czy wspomóc wzrastanie roślin. Poprzez taniec rozumieliśmy swą moc i swoje miejsce we wszechświecie - poprzez taniec przenosiliśmy nasze zrozumienie, mądrość na następne pokolenia. Tańczyliśmy by uczcić cykl życia - od narodzin aż po śmierć. Poprzez taniec podłączaliśmy się i odzwierciedlaliśmy rytmy i zachodzące procesy w naturze. Tańczyliśmy by wyrazić naszą radość, strach, smutek czy nadzieję. Najważniejsze w tym tańcu było to, że tańczyliśmy razem, tańczyliśmy w kręgu - podstawowym symbolu jedności i całości. Nasz krąg tworzył święte miejsce, w którym tworzyliśmy i odtwarzaliśmy nasz kosmos, naszą rzeczywistość. Na zewnątrz był chaos i nieznane - wewnątrz kręgu był porządek, moc, spójność. Nadeszły czasy powstawania miast, handlu i zdławienia "pogańskich" form świętowania. Straciliśmy połączenie z naszą Ziemią i swoją społecznością. Nasz taniec coraz bardziej przybierał formę tańca towarzyskiego. Krąg zaczął się stawać linią lub kwadratem, by w dalszym procesie ulec jeszcze większemu rozproszeniu do tańca w parach. Od niedawna widzimy ostateczne oddzielenie - tańczymy sami, nieświadomi bycia częścią większej całości, odizolowani jeden od drugiego. Krąg tańca się załamał, ale jego potrzeba pozostała głęboko w naszej psychice - w miejscu wewnątrz nas, gdzie pamiętamy o naszych korzeniach. Tańce w Kręgu to tańce dla każdego - dla tych tańczących i tych co na co dzień nie mają kontaktu z tańcem. Każdy taniec jest prosty i zawsze składa się z sekwencji kroków, które stale się powtarzają przez cały taniec. Na początku uczę każdego tańca, wszyscy powtarzamy bez muzyki, a potem tańczymy. Ponieważ są to tańce w kręgu - nie potrzeba partnera, nie potrzebne też są jakiekolwiek umiejętności taneczne. Tańce te pochodzą z wielu kultur: celtyckiej, bałkańskiej, cygańskiej, greckiej, żydowskiej, ale nie tylko. Powstają nowe tańce , czasami do współczesnej czy klasycznej muzyki - ale forma zostaje zachowana, czyli tańczymy w kręgu. Tym różnią się, między innymi , te spotkania od typowych folkowych zabaw czy warsztatów. Wyróżnia je również świadome skupienie na energii grupy, energii powstającej podczas tańczenia w kręgu, na personalnej transformacji każdego tańczącego. Czy potrzebujemy się zastanawiać, dlaczego istnieje taki entuzjazm (szczególnie na Zachodzie Europy, w USA - w Polsce ten ruch związany z Tańcami w Kręgu dopiero się rozwija) dla sprawy, która jest czymś przeciwnym do naszego stresującego, samotnego i pełnego wyzwań świata ? Jeśli zaledwie znamy naszych sąsiadów - jaka jest jakość w tańcach wykonywanych w grupie ? Odpowiedź brzmi - tańczenie razem wytwarza społeczność i integruje jednostki w grupę w sposób szybki i bez użycia słów. Tańczenie w Kręgu to - innymi słowy - medytacja w ruchu angażująca zarówno ciało jak i umysł, duszę z użyciem rytmów całego świata i kroków starożytnych ludów. Zapraszam Cię do przyłączenie się do ruchu i rytmu naszej społeczności, przyrody, planety. TANIEC W KRĘGU - warsztaty niedzielne, godz. 10.00-13.30,patrz Aktualne zajęcia Koszt - 35 zł, konieczna przedpłata. 1. WIOSNA "Radość - Przebudzenie" 2. LATO "Miłość - Wzrastanie" 3. JESIEŃ "Zrozumienie - Dojrzałość" 4. ZIMA "Jedność - Sacrum"
Kontakt CIRCLE DANCE - Tańce w Kręgu mgr Irena Konachowicz tel. 0/609-088-640, 071/314-82-19 e-mail: circledance@circledance.art.pl Zawsze odpowiadam na kazdy e-mail - jesli nie otrzymali Państwo odpowedzi, prosze o telefon (czasami wiadomości wysłane drogą elektroniczną nie dochodzą).
WARSZTATY TAŃCA IZRAELSKIEGO i ŻYDOWSKIEGO - 11 marca 2007 , godz.10.00-12.00 w Akademii Ruchu, ul. Ruska 47/48a ( w podwórzu), koszt 30 zł.
Zespół Snunit
Tańczymy we wtorki od godziny 18:00 i w czwartki od 19:00tel.: 0-660-728-201, 0-609-569-777
Yossi Erez, konsultant JDC (The American Jewish Joint Distribution Committe) do spraw kultury i edukacji żydowskiej, zaproponował nam w 1995 roku: a może byśmy tak założyli zespół tańca izraelskiego? Dobry pomysł - powiedziałam - ale pod jednym warunkiem: musi to być impreza otwarta dla wszystkich, których interesuje taniec i chcieliby poznać właśnie taniec izraelski, niezależnie od pochodzenia, wieku, płci, roztańczenia. Spróbowaliśmy. "Chwyciło" od razu. Przyszli ludzie na pierwsze ogłoszenie. Jedni przyprowadzali drugich.
Pierwsza instruktorka - Towa Gross z Izraela prowadziła zespół rok. W następnych latch kierowały nim Jacqueline Mitchel-Baryłko i Eliszewa Szaul. Pierwszy program w 1996 r. przygotowała Towa na Dzień Niepodległości Izraela. Trud włożony w przygotowanie opłacił się, występ zakończył się ogromnym sukcesem. Okazało się też, że publiczność jest zainteresowana tańcem izraelskim - odbywały się więc następne występy. Najpierw na deskach Teatru Żydowskiego, z okazji świat żydowskich i Dni Niepodległości Izraela (m.in. 50-lecia powstania państwa Izrael); kolejne święto dało nam możliwość przedstawienia tańców na ulicy, na festynie przed synagogą w 1999 r. Na scenie przed synagogą tańczyliśmy jeszcze dwukrotnie z okazji Dni kultury Żydowskiej. Przyjmowaliśmy zaproszenia do szkół wyższych (w Warszawie, Pułtusku), wzbogacaliśmy tańcem program Dni Kultury Żydowskiej i Izraelskiej w Poznaniu, Ciechocinku. W 1997 r. byliśmy gościem VI-tego Ogólnopolskiego Przeglądu Dorobku Artystycznego Mniejszości Narodowych i Etnicznych "Wspólnota w Kulturze". Tańczyliśmy też z przyjemnością wielokrotnie dla starszego pokolenia - ocalonych z Holokaustu, wnosząc w ich spotkania naszą młodość i wiarę w przyszłość. Od 1998 przygotowuje występy wytrwale i z ogromną pasją Monika Leszczyńska.
Czekają nas z pewnością następne pokazy. Ale najważniejsze jest to, że towarzyszy nam w czasie prób i występów ciągle ten sam entuzjazm. Zarówno zajęcia, próby jak i występy są źródłem radości i satysfakcji dla ciągle zwiększającej się liczby osób, która do nas dołącza. Dla niektórych także rodzajem terapii: terapii przez taniec.
Pragniemy też łamać stereotypy, zmieniać myślenie, bo jak wiadomo muzyka i taniec łączą wszystkich niezależnie od różnic.
Izraelskie tańce ludowe nie są w ścisłym znaczeniu tego słowa tańcami ludowymi. Mimo że tradycja tańca towarzyszy narodowi żydowskiemu od początku jego istnienia, czego potwierdzenie znajdujemy w Biblii, dzisiejsze tańce izraelskie nie są kontynuacją ani nawet rekonstrukcją tych pierwszych tańców, które służyły wyrażaniu uczuć religijnych, świętowaniu uroczystości społecznych i rodzinnych, celebrowaniu świąt związanych z naturą i zwycięstw militarnych. (O tym, jak ważną częścią życia był taniec, świadczy fakt, że biblijny hebrajski zawiera dwanaście słów na jego określenie). Zburzenie Drugiej świątyni w 70 r. n.e. pociągnęło za sobą zmiany w życiu społecznym, które odbiły się na rozwoju tańca - rozproszenie Żydów, zmiana trybu życia na miejski, w konsekwencji zanikanie świąt związanych z naturą, ograniczenie przestrzeni życia wspólnotowego do domu i synagogi, wreszcie podleganie wpływom innych kultur. Jednak taniec, mimo że zmienił się jego charakter, pozostał jednym ze sposobów obchodzenia świąt, Szabatu i oczywiście uroczystości ślubnych. Większość tańców byłą przeznaczona dla mężczyzn; kobiety tańczyły oddzielnie naśladując improwizację prowadzącego. Ówczesne tańce miały w swej większości charakter symboliczny; z drugiej strony przepojone były tragizmem odzwierciedlając w ten sposób uczucia Żydów zamkniętych w gettach i nieustannie narażonych na niebezpieczeństwa.
Ważne wydarzenie w historii Żydów, otwierające jednocześnie nowy etap w historii tańca, stanowiło powstanie chasydyzmu w XVIII w. Taniec chasydzki wyłonił się jako próba przezwyciężenia beznadziejności życia codziennego. Założyciel ruchu - Baal Szem Tov - wzywał chasydów do spontanicznego, wolnego od narzuconych ograniczeń, pełnego radości wyrażania uwielbienia Boga - muzyką, tańcem, ciałem. Taniec stał się szybko nieodłącznym elementem wszystkich spotkań, nie tylko religijnych.
Oprócz wspólnot chasydzkich i jemeńskich, które wytworzyły i zachowały własną tradycję tańca - do czasu emigracji do Palestyny nie istniały już wspólnoty kultywujące taniec będący wytworem kultury żydowskiej. Zachowane kultur tańca oczywiście wykorzystano, ale w ograniczonym stopniu - nie wokół nich skupił się wysiłek twórców i entuzjazm pierwszych wykonawców tańców izraelskich. Mówimy latach 20-tych i 30-tych, kiedy pełni zapału pionierzy przybywają z Europy Środkowej i Wschodniej do Palestyny, z zamiarem tworzenia od nowa wszystkiego, co będzie odróżniać Izrael od diaspory. Hasłem staje się "wolny Żyd w wolnej ziemi Izraela". Nie tułacz i niewolnik, handlarz z Nalewek, ale ciężko pracujący na roli chaluc. Wolni, dumni, szczęśliwi, silni - nowi Żydzi budują nowe życie. I właśnie taniec staje się nieodłącznym elementem nowej kultury i wyrazem nowej tożsamości. Za wzór dla tańców izraelskich służy rumuńska hora: tancerze stoją w jednym kole blisko siebie, połączeni trzymanymi na ramionach rękami, stawiają te same proste kroki, wykonują energiczne ruchy. Hora doskonale służyła wyrażeniu jedności, równości praw, poczucia siły i radości. Należała do licznych tańców, które przywieźli ze sobą z Europy żydowscy osadnicy. Polka, krakowiak, mazurek, "kazaczok" i inne zostały następnie przekształcone stosownie do nowych potrzeb, warunków i stylu życia. Mimo nacisku kładzionego na tworzenie tańców od nowa, paradoksalnie właśnie "nowe" tańce wywodziły się z kultury krajów diaspory.
W 1944 r. grupa osób postanowiła zmienić ten stan rzeczy i wreszcie zacząć "tańczyć po hebrajsku". Zebrano istniejące tańce, które pokazano następnie podczas pierwszego festiwalu tańca, zorganizowanego rego samego roku w Kibucu Dalia (na 22 prezentowane tańce, tylko 8 było tańcami powstałymi w Izraelu, wśród nich "Majim, majim"). Trzy lata później już wszystkie tańce zaprezentowane w czasie drugiego festiwalu były "rdzennie" izraelskie. Mimo zwrócenia się do Biblii, z jej historią narodu wybranego, do świąt religijnych jako źródła inspiracji w tworzeniu nowych tańców, tradycja tańca chasydzkiego nie znalazła zbyt znaczącej kontynuacji w choreografii izraelskiej. Był to wyraz odrzucenia stylu życia w diasporze, wraz z jego piętnem ograniczenia i religijnym (w tym wypadku) charakterem. Twórcy kultury izraelskiej przyjęli raczej za cel mówić w tańcu o historii Żydów w terminach świeckich. W pierwszych latach również kultura tańca jemeńskiego nie byłą wyzyskiwana w takim stopniu, jak obecnie.
I tak oto rozpoczął się proces, który ciągle trwa - co roku powstają nowe tańce izraelskie. Oczywiście zmienia się ich charakter, coraz większy wpływ wywiera na nie kultura lokalna, która zresztą byłą obecna w kształtowaniu nowej tradycji tańca od samego jej początku (mam tu na myśli wpływy jemeńskie i arabskie), włączane są elementy tańców współczesnych - wszystko razem współtworzy niepowtarzalny charakterze tańca izraelskiego.
Taniec izraelski wyraża jedność, poczucie siły i radości. Nie jest bezpośrednią kontynuacją tańców żydowskich. Łączy w sobie elementy różnych stylów, tańce tradycyjne przeplatają się w nim z tymi bardzo współczesnymi. Ze względu na historię Żydów przypomina m.in. znajome mazurki, kazaczoki i rumuńską horę. Podczas zajęć poznamy tańce nawiązujące do tradycji, jak i te tworzone współcześnie w Izraelu, zawierające w sobie elementy melodii arabskich i greckich. Ze względu na ich piękno i różnorodność jestem przekonana, że każdy może odnaleźć w nich coś dla siebie niezależnie od wieku i nastroju.
ela.roza