E. Aronson i inni
"Psychologia i życie
Wyd 21996
"Psychologia i życie" jest popularnie ujętym wykładem psychologii.
Przeznaczona jest w zasadzie dla osób studiujących tę dziedzinę wiedzy, ale
polecamy ją wszystkim, którzy chcieliby wiedzieć, dlaczego w określonych
sytuacjach człowiek działa tak, a nie inaczej; jaki wpływ na to mają jego
cechy biologiczne, a jaki - szeroko rozumiane otoczenie. Kim jesteśmy -
"dziećmi natury" czy "dziećmi środowiska społecznego"? Czym jest choroba
psychiczna? Jak można modyfikować zachowanie człowieka? Dlaczego tak łatwo
stajemy się marionetkami w cudzych rękach? Jakie prawa rządzą życiem
społeczności, a jakie powinny nim rządzić?
Autorzy książki starają się rzetelnie i wyczerpująco odpowiedzieć na te
pytania. Informacjom teoretycznym i szczegółowym opisom badań naukowych
towarzyszą liczne "przykłady z życia", anegdoty, cytaty z literatury
pięknej oraz wskazówki, jak można wykorzystać wiedzę psychologiczną w
różnorodnych dziedzinach i sferach naszej działalności.
Od Wydawcy
"Istnieje oczywiście mnóstwo innych przykładów, które moglibyśmy
przytoczyć, a które świadczą o możliwościach wykorzystania psychologii dla
dobra ludzi i społeczeństwa (...) Niektórzy psychologowie pracują nad
podniesieniem poziomu moralnego strażników więziennych i więźniów, podczas
gdy inni badają elementy składające się na te doznania, jakie przede
wszystkim należałoby zapewnić dzieciom w tworzonych obecnie ośrodkach
opieki nad dzieckiem (najpoważniejszy eksperyment społeczny lat
siedemdziesiątych). Niektórzy próbują odkryć sposoby przezwyciężania
poczucia nieśmiałości i osamotnienia, podczas gdy ich koledzy starają się
ustalić, co jest podstawą trwałego zaangażowania i więzi uczuciowych (...).
Jesteśmy obecnie świadkami ciekawego łączenia się naukowego poszukiwania
wiedzy, odkrywania prawidłowości i porządku zjawisk, z humanistycznym
dążeniem do zrozumienia i akceptacji innych ludzi oraz osiągnięcia
osobistego spełnienia. Nie ma żadnych powodów, aby nowoczesna psychologia
nie mogła realizować obu tych celów".
(z Epilogu)
Wiedzy nabywa się czytając książki, lecz wiedzę najpotrzebniejszą -
znajomość świata - zdobywa się czytając w żywych ludziach i studiując
wszystkie ich wydania.
Lord Chesterfield "Letters to His Son", 16 marca 1752 (wyd. pol. "Sztuka
szczęśliwego życia w społeczności")
Z frontu badań:
Elliot Aronson "University of California, Santa Cruz"
Albert Bandura "Stanford University"
John D. |Bonvillian "Vassar College"
Robert Buckhout "Brooklyn College, C.U.N.Y".
Ruth S. |Day "Hale University"
Jane Elliot "Riceville. Iowa, Public School"
Christiana Maslach "University of California, Berkeley"
Richard E. Nisbett "University of Michigan"
Erik Peper "San Francisco State University"
David L. "Rosenhan Stanford University"
Martin E. P. Seligman "University of Pennsylvania"
Philip Teitelbaum "University of Illinois"
Przedmowa do wydaniaŃ
polskiego
Wizja psychologii, którą znajdujemy w "Psychologii i życiu", odbiega od
klasycznego obrazu tej nauki. Jest to raczej przedstawienie psychologii
jako sztuki rozwiązywania ludzkich problemów niż jako nauki, której celem
jest skrzętne zbieranie poszczególnych faktów i ostrożne formułowanie
uogólnień. Złożoność zagadnień, których rozwiązania oczekuje się od
psychologów, sprawia, że niezwykle trudno jest precyzyjnie określić
przedmiot psychologii oraz metody jego badania, toteż autorzy "Psychologii
i życia" nawet nie próbują tego uczynić. Dzięki temu polski Czytelnik styka
się z bogatym, niezwykle różnorodnym materiałem, ale jednocześnie, ze
względu na zawarte w nim realia, może odnieść wrażenie, iż omawiane
problemy są przede wszystkim problemami społeczeństwa amerykańskiego.
Warto się więc zastanowić, czy sprawy poruszane przez Zimbardo są istotne
również dla polskiego społeczeństwa lat osiemdziesiątych oraz czy
proponowane sposoby ich rozwiązania nie budzą wątpliwości.
Można się zgodzić, że różne formy dehumanizacji stosunków międzyludzkich,
wynikające z frustracji ważnych potrzeb, z życia w zatłoczonych miastach, z
narażenia na błędy grupowego myślenia i natrętne oddziaływania propagandy
są także naszymi problemami. Według Zimbardo, ważnym sposobem ich
rozwiązywania jest humanizacja społeczeństwa osiągana poprzez wnikliwe
badania przeżyć i doznań innych ludzi, między innymi podczas różnego
rodzaju treningów uwrażliwiających, a także eksperymentów społecznych. W
rozdziale 13 jest na przykład szczegółowo opisany eksperyment,
przeprowadzony przez |nauczycielkę, którego celem było pokazanie dzieciom,
jak łatwo powstają uprzedzenia i jakie są ich konsekwencje. Eksperyment ten
był bardzo ryzykowny - dzieci łatwo i szczerze uwierzyły, że ludzie o
niebieskich oczach są "gorsi". Autorce tego badania udało się jednak tak
pokierować sytuacją, że dzieci wyniosły z niej wyraźne korzyści społeczne,
mimo krótkotrwałego doznawania intensywnych, przykrych przeżyć,
wynikających z przeświadczenia o swej "niższości". Powodzenie tego typu
przedsięwzięć wymaga jednak wysokiej kultury psychologicznej i
pedagogicznej od osoby, która je podejmuje i systemu społecznego, który
jednostkom i grupom uczestniczącym w tego rodzaju eksperymentach zapewnia
poczucie dużego bezpieczeństwa osobistego. Nie sądzimy, aby w naszej
obecnej rzeczywistości oba te warunki były spełnione.
Autorzy "Psychologii i życia" twierdzą, iż jest to książka w równej
mierze o życiu, jak i psychologii. Naszym zdaniem, należałoby jednak
uprzedzić Czytelnika, iż jest to książka o życiu człowieka rozpatrywanym
przede wszystkim z perspektywy psychologii społecznej. Punktem wyjścia
zawartych w niej rozważań są raczej codzienne sprawy niż teoretyczne
problemy psychologii, a Autorzy są psychologami społecznymi, nic więc
dziwnego, iż w książce uwzględnione są przede wszystkim społeczne aspekty
funkcjonowania ludzi. Przejawia się to zarówno w bardziej szczegółowym
przedstawieniu zagadnień tradycyjnie zaliczanych do psychologii społecznej,
jak i w jednostronnym (z punktu widzenia tylko tej dyscypliny)
interpretowaniu niektórych zjawisk. Znalazło to swój wyraz przede wszystkim
w podejściu do problemów zdrowia psychicznego i zaburzeń psychicznych.
Autorzy krytykują medyczny model choroby psychicznej zakładając, iż choroba
"tkwi" w pacjencie. Sami natomiast przyjmują, iż "szaleństwo" jest wytworem
interakcji danej jednostki z jej środowiskiem społecznym, jej konieczności
przystosowywania się do konfliktowych wymagań środowiska, nierozsądnych
norm i patologicznych stosunków panujących w rodzinie, w szkole czy w
pracy. Przedstawiając rozliczne dowody potwierdzające taką interpretację,
Autorzy niemal zupełnie pomijają spotykane w literaturze dane świadczące o
biologicznym podłożu zaburzeń psychicznych. O dominacji psychospołecznego
punktu widzenia na życie człowieka świadczy też pewna powierzchowność
prezentacji badań i rozstrzygnięć empirycznych dotyczących fizjologicznych
podstaw przeżyć i zachowań jednostki (por. Rozdział 2Ď).
Obok przejawów jednostronnej interpretacji znajdujemy w książce liczne
przykłady szerokiego i wszechstronnego wyjaśnienia zachowania człowieka.
Szczególnie wyraźne jest to przy prezentacji różnych teorii osobowości
(Rozdział 10Ď). Autorzy poddając jedno i to samo zachowanie interpretacji w
różnych systemach kategorii, w bardzo atrakcyjny sposób zwracają uwagę
Czytelnika na różnorodność możliwych jego przyczyn.
"Psychologia i życie" jest przykładem dzieła, które ukazuje podstawowe
dylematy psychologów uprawiających tę dyscyplinę. Oprócz problemów z
selekcją pytań badawczych i doborem trafnych i rzetelnych metod, muszą oni
jeszcze brać pod uwagę niebagatelne kwestie natury etycznej.
W wielu opisach badań prezentowanych przez Zimbardo...
YoSoy1