Witamina A (retinol)
Źródła: pokarm pochodzenia roślinnego prowitamina A (głównie β-karoten). Innym bogatym źródłem witaminy A jest wątroba zwierząt. Dużo prowitaminy A zawierają m.in. pomidory i marchew, poza tym witamina A znajduje się w nabiale i jajach.
Funkcje: Istotna rola w odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka. Pochodna witaminy A, 11-cis retinal w pręcikach łączy się z białkiem opsyną, tworząc rodopsynę (purpurę wzrokową), regulacja wzrostu i funkcjonowania tkanki nabłonkowej, bierze udział w procesie widzenia i umożliwia rozróżnianie barw, chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami, utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci.
Niedobór: Niedobór witaminy A wywołuje keratynizację nabłonków: oka, dróg oddechowych, dróg pokarmowych, rogówki, brak apetytu, ślepota zmierzchowa, pogorszenie wzroku ,zahamowanie wzrostu ,zanikanie nabłonków.
Witamina D3 (cholekalcyferol)
Źródła: Tran, żółtka jaj, produkty mleczne. Może być syntetyzowana z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem światła.
Funkcje: zwiększanie wchłaniania wapnia w jelitach.
Niedobór: krzywica- zmniejszenia stężenia jonów wapnia we krwi, zwiększanie wydalania wapnia z kałem, deformacja kości.
Nadmiar: nadmierna mineralizacja kości, brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle w jamie brzusznej.
Zastosowanie: zapobieganie krzywicy u dzieci, zapobieganie rozwoju osteoporozy.
Witamina D2 (ergokalcyferol)
Działanie takie jak witamina D3- syntetyczna pochodzenia grzybowego.
Witamina E (a-tokoferol)
Posada budowę terpenową. Substancja wrażliwa na światło.
Źródła: przede wszystkim oleje(olej z kiełków pszenicy, sojowy i kukurydziany),liście sałaty.
Funkcje: Antyoksydacyjna (redukcyjna) blokuje procesy utleniania- hamuje powstawaniu wolnych rodników toksycznych, zwiększa działanie leków przeciw zakrzepowych- antagonista Wit. K, zwiększa wchłanianie Wit A. Hipowitaminoza- zaburzenie czynności narządów płciowych. Hiperwitaminoza- ból głowy, zmęczenie, osłabienie, nudności i biegunka.
Zastosowanie: miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, jako dodatek do olejów łatwo ulegających utlenianiu w calu zwiększenia ich trwałości(wiesiołkowy), w zaniku mięśni, w mukowiscydozie, w oligospermie.
Witamina K
K1=filochinon- liście oleje
K2=menochinon- synteza w jelitach
Funkcje: bierze udział w syntezie czynników krzepnięcia.
Niedobór: powoduje skazę krwotoczną- największe ryzyko u noworodków. Objawy- wylew śródczaszkowy, krwawienie z pępowiny, krwiste stolce, wylewy do mięśni.
Witamina F (wielo nienasycone kwasy tłuszczowe WNKT)
Witamina P- określenie flawonoidów(rutyna)
Witamina B1(tiamina, aneuryna)
Biały proszek, termo stabilny o charakterystycznym zapachu.
Źródła- wątroba, żółtko jaj, drożdże, łupiny nasienne zbóż i orzechy. Może być produkowana przez bakterie jelitowe.
Funkcje- jest składnikiem enzymów głównie odpowiedzialnych za procesy dekarboksylacji. Aktywna forma- difosfotiamina(kokarboksylaza) powstająca z tiaminy.
Niedobór: powoduje uszkodzenie tkanki nerwowej i prowadzi do choroby Berri-berri (typ mokry: obrzęki, wyniszczenia powodujące do śmierci ,typ suchy: bez obrzęków, porażenie, zanik i bóle mięśni).
Zastosowanie: nerwobóle, stany zapalne i porażenie nerwów obwodowych, rwa kulszowa, zaburzenia sercowo naczyniowe, alkoholizm.
Nadmiar jest wydalany z moczem, przedawkowania po podaniu parenteralnym- objawy: bóle głowy, pokrzywka, zaburzenia oddychania.
Witamina B2(ryboflawina)
Źródła: wątroba, drożdże, mleko, mięso i jaja.
Funkcje: wchodzi w skład enzymów flawinowych.
Niedobór: uszkodzenie rogówki, łzawienie, zajady, zapalenie języka, zapalenie fałdów skóry nosa, zapalenie skóry wokół odbytu i dróg rodnych, nadwrażliwość na światło.
Zastosowanie: zajady, zapalenie czerwieni wargowej, zapalenie skóry odbytu, dróg rodnych, fotofobia, zaćma, łojotok.
Witamina B3(nikotynamid witamina PP)
Źródła: wątroba, jaja, mięso, mleko, zboża, warzywa i drożdże, w niewielkiej ilości może być syntetyzowana przez bakterie jelitowe.
Funkcje: wchodzi w skład nukleotydów nikotynoamidowych.
Niedobór: pelagra- zmiany zapalne skóry, zaburzenia żołądkowo jelitowe, zapalenie błon śluzowych głównie jamy ustnej i języka, biegunka, brak łaknienia, nudności i wymioty, bezsenność, bóle głowy, zaburzenia pamięci, depresje, urojenia.
Witamina B5(kwas pantotenowy)
Źródła: wątroba, jaja, drożdże, zboża, syntetyzowana przez bakterie jelitowe.
Niedobór: niedoboru się nie stwierdza.
Funkcje: składnik koenzymu A, w lecznictwie stosuje się pochodną Wit B5- pantenol(dexpantenol)-przyśpiesza gojenie.
Witamina B6(pirydoksyna, adermina, pirydoksol)
Źródła: wątroba, mleko, otręby ryżowe, trzcina cukrowa i kukurydza.
Funkcje: wchodzi w skład enzymów.
Niedobór: zmniejszanie zawartości serotoniny w tkankach, co jest związane z zaburzeniem syntezy dekarboksylazy 5-hydroksy tryptofanu. Zaburzenia psychiczne, drgawki, nudności, wymioty, uszkodzenia skóry i błon śluzowych.
Zastosowanie: choroby skóry(łojotok), choroby układu nerwowego(nerwice), wymioty u ciężarnych, zwiększa przyswajalność magnezu.
Witamina B7(witamina H, biotyna)
Źródła: wątroba, jaja, rośliny strączkowe, synteza przez bakterie jelitowe.
Funkcje: wchodzi w skład różnych enzymów, na skórę.
Nie występuje samoistna hipowitaminoza.
Witamina B11(kwas foliowy)
Źródła: wątroba, drożdże, liście, szpinak.
Niedobór: przyczyną jest zaburzony metabolizm kwasu foliowego, albo stosowanie leków hamujących metabolizm(metotreksat). Objawy: niedokrwistość spowodowana zaburzeniem produkcji erytrocytów(erytropeazy).
Zastosowanie: wpływa na prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu- dawki 0,4 mg, niedokrwistość 5 i 15 mg, zapobieganie miażdżycy.
Witamina B12(kobalaminy, cyjanokobalamina)
Źródła: wątroba, produkty mleczne, ryby, jaja.
Niedobór: niedokrwistość. Może być wywołany złą dietą, upośledzenie i zaburzenia przewodu pokarmowego, zwiększone zapotrzebowanie w czasie ciąży
Zastosowanie: przeciw niedokrwistości.
Witamina C(kwas askorbinowy)
Źródła: cytrusy, jarzębina, owoc róży, czarna porzeczka, rodzina kapusiowatych, Pietrucha.
Funkcje: przeciw utleniacz, stymuluje produkcje kolagenu.
Niedobór: szkorbut, zaburzenia odporności, krwawienia.
Zastosowanie: choroby tkanki łącznej(reumatyzm), choroby dziąseł, choroby przeziębieniowe.
agaku